(GD&TĐ) - Dùng hàm răng cạp vào sợi đàn, ông khảy lên những điệu nhạc da diết gây xúc động lòng người. Ở tuổi 62, người nghệ sĩ khuyết tật nhưng tài hoa này, hằng đêm vẫn lên sân khấu ‘thôi miên’ khán giả và trải lòng theo những nốt nhạc ‘đặc biệt’ của mình. Ông là nghệ sĩ Đoàn Dự - người chơi guitar bằng răng duy nhất ở Việt Nam.
Tuổi thơ không êm ả
Tên thật của ông là Lưu Văn Dự. Nghệ danh Đoàn Dự là do những người bạn cùng thời đặt cho ông để gợi nhớ đến một nhân vật lãng mạn trong tiểu thuyết của Kim Dung.
Đoàn Dự sinh năm 1949, là con thứ sáu trong gia đình có 9 anh chị em. Bố Dự là ông thợ may nghèo sống trong con hẻm nhỏ trên đường Pasteur, quận 1, TP.HCM. Tuổi thơ ông lặng lẽ trôi qua trong cái tầng trệt của căn nhà 21m2, và hơn 20 nhân khẩu tá túc. Năm lên 6 tuổi, cậu bé Lưu Văn Dự mắc phải cơn sốt rất nặng khiến gia đình anh phải bán đi gần hết tài sản mới ‘giành’ lại được tính mạng cho cậu, nhưng đôi chân của Dự thì bị bại liệt vĩnh viễn. Nhiều năm liền, đi đâu cậu thiếu niên cũng được chị gái ẵm đi theo... Nhận được tình thương yêu của gia đình hết mực, nhưng Dự vẫn luôn mang nặng một nỗi niềm, sự mặc cảm về tuổi thơ với đôi chân “không giống ai” của mình. Có những lúc, Dự không buồn nghĩ đến chuyện học hành. Và thú vui duy nhất giúp cậu vơi bớt nỗi sầu là ngồi hàng giờ để xem người anh ruột (nhạc sĩ Dũng Đạt) chơi nhạc. Lên 12 tuổi, Dự được người anh dạy nhạc với điều kiện cậu phải đến trường để học chữ. Vậy là để thỏa niềm đam mê âm nhạc của mình, Lưu Văn Dự đồng ý trở thành học trò lớp 1 của trường Trương Vĩnh Ký (nay là trường Nguyễn Thái Học).
 |
| Nhạc sĩ Đoàn Dự |
Trong căn nhà chật chội, Dự tranh thủ thời gian khi mọi người ra ngoài để học nhạc, lướt từng nốt nhạc trên cần đàn guitar. Những nốt nhạc vang lên trong xóm nghèo mang theo niềm vui của Dự. Nghe những nốt nhạc của Dự, ông hàng xóm cũng nghèo, nhưng thương Dự tật nguyền lại mê nhạc, đã dành dụm cho anh tiền mua cây guitar điện. Cây guitar lúc ấy giá hơn cả cây vàng là cả một tài sản đối với Dự. Đam mê luyện tập, chỉ 2 năm sau, Dự đã có thể đệm đàn cho các ca sĩ hát tại các phòng trà ca nhạc hoặc nhà hàng. Đoàn Dự hồi tưởng: “Lúc lên sân khấu, tôi run lắm, cứ nằng nặc bắt đạo diễn chương trình cho kéo màn lại, rồi tôi sẽ chống nạng lên sàn diễn chứ cứ trương màn rồi “lết” chân ra trông “phản cảm” lắm. Đạo diễn đồng ý, màn mở, tôi ngồi đĩnh đạc chơi đàn”. Nhìn cậu bé mặt non choẹt đệm nhạc, khán giả rất thích thú. Sau đêm trình làng thành công đó, Dự nhận được nhiều lời mời từ các tụ điểm ca nhạc. Cứ mỗi tối, anh lại đón xe ôm đi đến các điểm diễn, chống nạng lên sân khấu và bắt đầu dạo đàn. Mỗi đêm, anh kiếm được 200 đồng tiền cát-sê.
Năm 1970, khi xem một đĩa nhạc của tay guitar huyền thoại nước Mỹ Jimi Hendrix, Đoàn Dự đã bị “sốc” khi thấy tài năng này thay vì dùng ngón tay (hay phím đàn) thì lại dùng những chiếc răng để chơi guitar. Ngạc nhiên thích thú, anh đã quyết định thử bắt chước xem sao. Thời điểm đó ca khúc Hãy yên lòng mẹ ơi (nhạc sĩ Lư Nhất Vũ) và một ca khúc viết lời Việt từ nhạc Đức đều là những ca khúc nổi tiếng, nên Đoàn Dự quyết định chọn hai ca khúc này để tập thử.
Và nghiệp diễn của “Quái khẩu”
Những ngày đầu chơi đàn bằng hàm răng trên, chuyện bị toét môi, chảy máu răng, ê răng đến không ăn cơm được… là bình thường. Đau đớn là vậy nên có lúc ông định từ bỏ kiểu chơi đàn kỳ lạ này. Nhưng khát khao được mang tiếng đàn đến với mọi người, được tiếp tục đứng trên sân khấu đã thôi thúc ông không bỏ cuộc. Rồi 3 năm sau, Dự cũng đã có thể chơi hoàn chỉnh được vài bản nhạc truyền thống như Hãy yên lòng mẹ ơi, Bảy ngày đêm gian khổ... Lần đầu tiên, ông biểu diễn hoàn chỉnh nghệ thuật chơi đàn guitar bằng răng là ở một hội chợ nhỏ diễn ra tại Vũng Tàu năm 1980. “Cảm giác lúc đó trong người cứ lâng lâng vì cuối cùng điều mình ước mơ cũng làm được” - ông chia sẻ. Đến thời điểm năm 2009, Đoàn Dự đã có gia tài với 20 ca khúc chơi guitar bằng răng. Ông kể, điều kì lạ là dù bao nhiêu năm biểu diễn trên sân khấu, nhưng mỗi lần bước ra trước khán giả là mỗi lần run, vì chơi bằng răng nên có những ngày chơi nhạc thật hay nhưng cũng có những ngày chơi “phô”, “vì những chiếc răng không dễ điều chỉnh như những ngón tay chút nào”.
 |
| Nhạc sĩ Đoàn Dự biểu diễn trên sân khấu |
Trong một lần, ông mang “tuyệt chiêu” của mình trình diễn tại đêm nhạc ở Long Thành (Đồng Nai), khán giả như bị thôi miên khi lần đầu tiên thấy một người không đi được vừa chơi guitar điện bằng tay vừa dùng... răng dạo nhạc. Sau đêm diễn đó, khán giả đã “vây” ông lại để “mục sở thị” bằng được tuyệt chiêu của ông, rồi xin địa chỉ để viết thư làm quen. Ngay sau đó, ông được mời gia nhập đoàn Hề Sa nổi tiếng thời bấy giờ. Khán giả miền Tây xem Dự diễn một lần là cứ yêu cầu ông ... diễn lại.
Sau khi rời đoàn Hề Sa, những hợp đồng mời anh biểu diễn được gửi về tới tấp, khi ở miền Trung, lúc tận miền Bắc, khi về miền Tây... Dự cứ đi diễn suốt. Anh cười nói: “Lúc này, mình mới sợ răng hư. Vì trước lúc tập chơi đàn bằng răng, đâu ai nghĩ rằng sẽ lạ dữ vậy. Thích là tập thôi, chứ ai ngờ khán giả khoái quá. Giả dụ nói dại, răng mình mà mục thì đời mình cũng mục luôn”. Đi diễn nhiều năm, nhưng lần nào Đoàn Dự cũng bị khán giả chất vấn rằng không rõ chơi nhạc bằng răng thiệt hay chơi “nhép”, tức là chỉ diễn chứ nhạc đã được thu sẵn là phát lại. Có khán giả còn bạo hơn, canh hôm nào ông diễn bèn kéo thêm bạn bè đi coi, đồng thời, xách theo cả một cây đàn guitar thùng để thử “đối chất” với khả năng của ông. Dự vừa diễn xong, ông khách nọ bèn tìm cách để kéo anh đứng trước mặt mọi người thách đố: “Anh chơi thử đàn này được không? Chứ tui không tin ai có thể dùng răng chơi đàn được. Nếu thua, tui sẽ chung mấy... thùng bia”. Đương nhiên, ông dư sức dùng răng chơi guitar thùng và ông khách phải chịu mất mấy thùng bia. Nhưng quan trọng nhất, Dự chứng minh được ông là người chơi đàn bằng răng thật.
Nghe danh Đoàn Dự, nhiều người cũng đã kéo đến tận nhà ông xin học nghề. Học trò của ông cũng có nhiều người thành danh từ cây đàn, nổi tiếng nhất chắc là ca sĩ, tay trống Khắc Triệu. Hiện tại, Đoàn Dự đang là cây guitar VIP ở các nhà hàng Biển Đông 6, Kathy hay Hồng Hạnh... Cứ mỗi đêm, khán giả ở các tụ điểm này lại có dịp xuýt xoa với các bản nhạc phát ra từ cây guitar điện dùng... răng của Dự. Suốt mấy chục năm qua, ngày nào không đi diễn thì nghệ sĩ Đoàn Dự cũng mang đàn ra tập, “vì cứ nghỉ một ngày không tập qua hôm sau là chơi nhạc bị ‘lạ miệng’ liền”. Có lần ông bị bệnh nằm một chỗ cả nửa tháng trời, đến lúc khỏe trở lại và cầm cây đàn thì phải mất cả buổi sáng mới tìm lại cảm giác chơi đàn bằng răng. Với sự độc đáo trong sáng tạo của mình, vào đầu năm 2009, ông đã được Trung tâm sách kỷ lục Việt Nam trao tặng kỷ lục dành cho người chơi guitar bằng răng duy nhất ở VN. Không chỉ giỏi về guitar, ông còn chơi cả organ và trống.
Mối tình vàng
Ông cho biết, hạnh phúc lớn nhất đời ông là cái ngày ông chiếm được trái tim của người con gái làm thợ uốn tóc, bà xã của ông sau này. Lúc đó, bà làm thợ phụ cho một tiệm ở quận 4, còn Đoàn Dự là thầy dạy nhạc của ông chủ tiệm. Gặp nhau ban đầu cứ nói xa gần, rồi dồn hết can đảm, Dự rủ chị đi chơi bằng... xích lô. Cứ thế, chiều Dự đón xích lô từ quận 1 sang quận 4 rủ chị đi dạo mát, tối lại về đi diễn. Yêu nhau được hơn 2 năm, anh quyết định tỏ tình và họ nên duyên vợ chồng. Một gia đình mới ra đời. Đoàn Dự nhớ lại, trước hôm đám cưới một ngày ông còn đi diễn xa, sau đám cưới đúng một ngày ông lại diễn ở miệt Long Hải. Cứ thế, đôi vợ chồng trẻ bận mưu sinh, không vui trọn được tuần trăng mật.
Hiện, nhạc sĩ Đoàn Dự sống hạnh phúc cùng với vợ và ba người con trai trong căn hộ nhỏ, hẻm 102, đường Pasteur, quận 1, TP.HCM. Ngoài lịch biểu diễn, ông còn dành thời gian để dạy đàn organ cho một số em nhỏ tại nhà. Với ông, đây cũng là cách để nuôi dưỡng tâm hồn và truyền niềm đam mê âm nhạc cho các thế hệ trẻ. Dù ở “62 tuổi rồi nhưng tôi chưa muốn nghỉ ngơi đâu vì còn mê biểu diễn lắm!” - ông thổ lộ..
Thái Khuê
