Với thành tích đặc biệt xuất sắc trong chiến đấu, xe 377 đã được Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định số 41 QĐ/TTg công nhận là bảo vật quốc gia.

“Chiến tăng” anh hùng

Năm 1967, quân đội Sài Gòn xây dựng căn cứ quân sự tại Đăk Tô - Tân Cảnh án ngữ cửa ngõ phía Bắc của Tây Nguyên nhằm ngăn chặn các đợt tấn công của quân đội ta.

Năm 1971, Bộ Tổng Tư lệnh giao nhiệm vụ cho Mặt trận Tây Nguyên tiêu diệt địch, giải phóng Đăk Tô - Tân Cảnh, có điều kiện thì giải phóng thị xã Kon Tum.

Từ đây sẽ tạo điều kiện mở rộng vùng giải phóng phía Tây Pleiku (Gia Lai), thị xã Buôn Ma Thuột (Đắk Lắk), hình thành căn cứ địa hoàn chỉnh nối liền với căn cứ địa miền Đông Nam Bộ.

Xe tăng số hiệu 377 là loại xe T59 do Trung Quốc sản xuất và viện trợ cho Việt Nam vào những năm 60 của thế kỷ 20. Tháng 5/1971, xe tăng 377 được điều động bổ sung cho Tiểu đoàn 297, tham gia chiến đấu tại Mặt trận Tây Nguyên.

Lúc 4 giờ 30 phút, ngày 24/4/1972, bộ đội ta nổ súng tiến công tiêu diệt địch tại cụm cứ điểm Đăk Tô - Tân Cảnh. Sau 30 phút nổ súng, căn cứ địch chìm trong khói lửa.

Trên các hướng tiến công bộ binh nổ mìn định hướng và đánh bộc phá hất tung lớp hàng rào cuối cùng. Cửa mở thông, xe tăng ta dũng mãnh lao lên, tiêu diệt các lô cốt, hỏa điểm của địch.

Trung đội tăng 3 do Trung đội trưởng Nguyễn Nhân Triển chỉ huy, được giao nhiệm vụ phối hợp tiến công trên hướng Tây Bắc. Theo hiệp đồng, khi nổ súng, xe tăng mang số hiệu 377 và xe 352 tập trung bắn vào khu tháp nước, làm sập đài quan sát của địch. Tiếp sau đó, Trung đội tăng 3 yểm trợ cùng các chiến sĩ bộ binh Đại đội 5 (Tiểu đoàn 7 - Trung đoàn 66) xung phong tiêu diệt lực lượng địch, từng bước làm chủ cứ điểm.

Bị quân ta tiến đánh bất ngờ, xe tăng, bọc thép và các loại hỏa lực của địch bố trí gần cửa mở chống cự quyết liệt. Bất chấp sự kháng cự của địch, Trung đội tăng 3 phát huy sức mạnh đột kích tập trung hỏa lực diệt 3 xe tăng và nhiều ụ súng của địch.

Đến 8 giờ sáng, ta cơ bản làm chủ khu vực căn cứ Tân Cảnh. Lúc bấy giờ Bộ Tư lệnh Mặt trận quyết định điều một trung đội xe tăng vận động theo đường 18 hiệp đồng với Trung đoàn 1, Sư đoàn 2 tiêu diệt địch ở căn cứ Đăk Tô 2.

Mặc dù không có thời gian chuẩn bị, nhưng Trung đội trưởng Nguyễn Nhân Triển vẫn tuyệt đối chấp hành mệnh lệnh. Trung đội trưởng Nguyễn Nhân Triển vừa chỉ huy Trung đội cơ động, vừa quan sát địch.

Đồng thời trực tiếp chỉ huy xe tăng 377 dẫn đầu Trung đội vượt qua các trận địa và sự ngăn chặn của máy bay địch, đến Đăk Tô 2 sớm nhất.

Quân địch thấy lực lượng của ta ít, chúng điều xe tăng ra ngăn chặn. Trung đội trưởng Nguyễn Nhân Triển chỉ huy xe tăng 377 tả xung hữu đột, bắn cháy 7 chiếc M41, làm rối loạn đội hình của địch.

Xe 354 và xe 369 trên đường cơ động, khi biết xe tăng 377 gặp khó khăn chờ chi viện đã cố gắng chạy với tốc độ cao nhất lao lên trận địa, liên tiếp diệt thêm 3 xe tăng nữa của địch.

Cùng lúc đó xe tăng 377 bị trúng đạn bốc cháy, các thành viên trong xe gồm Thiếu úy Nguyễn Nhân Triển (Trung đội trưởng, Trưởng xe), Hạ sĩ Hoàng Văn Ái (Pháo thủ), Hạ sĩ Cao Trần Vịnh (Lái xe) và Hạ sĩ Nguyễn Đắc Lượng (Pháo thủ) đã anh dũng hy sinh.

Một xe tăng ta diệt bảy xe tăng địch

Chiếc xe tăng số hiệu 377 đang được lưu giữ tại tượng đài Chiến thắng Đăk Tô - Tân Cảnh (Kon Tum).

Theo lời kể của ông Nguyễn Hợp Quần, lái xe tăng T54 số hiệu 354 của Đại đội xe tăng 7, khi tới vị trí xe 377, ông trèo lên xe nhìn vào buồng chiến đấu thì chỉ thấy toàn màu đen do khói và sắt thép ngổn ngang. Xong việc kiểm tra, để tháo lấy phụ tùng, mọi người lên xe xem buồng chiến đấu lần nữa.

“Khi nhìn vào vị trí pháo thủ chỉ thấy ở dưới sàn xe có chiếc nắp bút kim tinh màu vàng, tôi hốt hoảng gọi… Rồi tôi vào xe cẩn thận kiểm tra các vị trí thành viên thì đều có tro cốt nhưng số lượng rất ít, như vậy là cả 4 người hy sinh trong xe”, ông Nguyễn Hợp Quần kể lại.

Trận đánh kết thúc thắng lợi, toàn bộ quân địch ở căn cứ Tân Cảnh - Đăk Tô bị quân ta tiêu diệt. Đồng thời, quân ta cũng bắt sống 1.700 tù binh và thu hàng trăm xe tăng, khẩu pháo... Tập thể kíp xe tăng 377 đã lập kỷ lục về hiệu suất chiến đấu cao, 1 xe tăng ta tiêu diệt 7 xe tăng địch trong một trận đánh.

Hiện nay, xe tăng 377 đang được lưu giữ và trưng bày tại khuôn viên tượng đài Chiến thắng Đăk Tô - Tân Cảnh (huyện Đăk Tô, Kon Tum). Riêng “Nắm cơm đã cháy thành than” - khẩu phần chưa kịp ăn của các chiến sĩ, cùng các di vật còn lại của kíp xe 377 đang được lưu giữ tại Bảo tàng Tăng - Thiết giáp.

Với thành tích đặc biệt xuất sắc trong chiến đấu, ngày 9/1/2009 kíp xe tăng 377 đã được Chủ tịch nước ký quyết định phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân. Vừa qua, xe tăng T59 số hiệu 377 được Thủ tướng công nhận là bảo vật quốc gia.