Dữ liệu từ Tổ chức Y tế Thế giới cho thấy đến năm 2030, gánh nặng bệnh tật của bệnh trầm cảm (tức là gánh nặng và tác động của bệnh đối với sức khỏe cá nhân, xã hội và toàn cầu) dự kiến sẽ tăng lên vị trí hàng đầu.
Nhận biết bệnh trầm cảm
Trầm cảm là một rối loạn tâm trạng gây ra chán nản kéo dài và mất hứng thú, ảnh hưởng đến cách một người cảm nhận, suy nghĩ và hành động. Không giống như “sự bất hạnh” tạm thời, trầm cảm là một căn bệnh toàn thân phức tạp, mãn tính. Giống như sức khỏe thể chất, sức khỏe tinh thần đôi khi cũng có thể bị bệnh và cần phải điều trị đúng cách.
Trầm cảm làm thay đổi hoạt động của não và ảnh hưởng đến cách hoạt động của các tế bào thần kinh. Đây không phải là tình trạng có thể dễ dàng thoát khỏi, cũng không phải là điểm yếu cá nhân. Cần phải nghiêm túc xem xét vấn đề này và tìm kiếm sự hỗ trợ, điều trị chuyên nghiệp.
Theo tiêu chuẩn chẩn đoán DSM-5 của Hiệp hội Tâm thần Hoa Kỳ, nếu một người gặp phải 5-6 hoặc nhiều hơn các triệu chứng sau đây trong hơn hai tuần, họ có thể đang bị trầm cảm:
- Tâm trạng chán nản kéo dài, cảm thấy trống rỗng và vô giá trị;
- Mất hứng thú với mọi thứ xung quanh;
- Thiếu quyết đoán và khó khăn trong việc đưa ra quyết định;
- Thực hiện các công việc và nhiệm vụ trước đây trở nên khó khăn hơn;
- Thiếu động lực, hứng thú và thiếu nhiệt huyết với công việc;
- Luôn cảm thấy rất mệt mỏi;
- Các vấn đề về giấc ngủ, mất ngủ/ngủ quá nhiều;
- Ăn uống tăng hoặc giảm đột ngột, cân nặng thay đổi đáng kể;
- Thay đổi về hành vi, chẳng hạn như thường xuyên cáu kỉnh hoặc di chuyển chậm chạp;
- Các vấn đề thể chất không rõ nguyên nhân, chẳng hạn như đau lưng hoặc đau đầu;
- Mất tự tin, cảm giác bất lực, tuyệt vọng và vô giá trị;
- Không liên lạc hoặc trò chuyện với người khác;
- Mất kiểm soát cảm xúc, thường xuyên khóc;
- Liên tục có ý nghĩ tự tử.
Cách chung sống với người bị trầm cảm
Nhiều khi, người thân và bạn bè của bệnh nhân trầm cảm sẽ hiểu lầm những hành vi khác nhau của bệnh nhân trầm cảm vì họ không hiểu về căn bệnh này. Dưới đây là một số gợi ý để đối phó với chứng trầm cảm, chúng có thể hữu ích cho những người cần giúp đỡ:
Duy trì trạng thái tinh thần bình thường và hiểu về bệnh trầm cảm
Người thân và bạn bè của những người bị trầm cảm có thể cảm thấy hơi e ngại vì họ không hiểu về bệnh trầm cảm. Cảm giác này sẽ vô tình ảnh hưởng đến thái độ của họ đối với người bệnh. Ví dụ, nếu bạn ngại nói về người bệnh với người khác, điều này có thể khiến người bệnh cảm nhận được.
Để hỗ trợ bệnh nhân, trước tiên chúng ta phải làm rõ cảm xúc của chính mình và vượt qua những định kiến. Nên hiểu trước bản chất của bệnh trầm cảm và những thay đổi về thể chất lẫn tinh thần mà bệnh nhân trải qua, đồng thời giao tiếp cởi mở với bệnh nhân, điều này sẽ giúp ích rất nhiều.
Lắng nghe, đừng phán xét
Hãy bỏ qua những suy nghĩ chỉ trích và tránh sử dụng ngôn ngữ tiêu cực như “lười biếng”, “quá kiêu ngạo”, “khả năng chịu đựng căng thẳng kém”, “suy nghĩ quá nhiều”, v.v. Ngoài ra, đừng dễ dàng nói “Tôi hiểu” trừ khi bạn thực sự đã tự mình trải nghiệm điều đó. Mọi người sẽ cảm thấy tốt hơn nếu bạn chân thành nói rằng “Tôi không hiểu, nhưng tôi thực sự muốn thấu hiểu”.
Lắng nghe một cách nồng nhiệt mà không cố gắng “sửa chữa” người kia hoặc mong đợi bệnh nhân hồi phục theo cách và tốc độ mà bạn mong đợi. Chỉ cần hỗ trợ về mặt tình cảm và tâm lý, truyền tải thông điệp “Dù bạn có thế nào, tôi vẫn ở bên bạn”, “Bạn rất quan trọng với tôi”. Những thông điệp này mang đến cho họ tia sáng và lòng can đảm để bước tiếp.
Khuyến khích họ tìm kiếm sự giúp đỡ chuyên nghiệp
Bác sĩ tâm thần có thể xác định liệu có cần can thiệp bằng thuốc hay không dựa trên tình trạng của bệnh nhân và đưa ra các đề xuất, kế hoạch điều trị phù hợp nhất. Khuyến khích bệnh nhân tìm kiếm sự giúp đỡ chuyên nghiệp và hỗ trợ cũng như bầu bạn.
Đừng mù quáng gợi ý, khuyến khích hoặc thúc giục
Bệnh nhân trầm cảm đang trong tình trạng bệnh tật. Khả năng chịu đựng và nhạy cảm của họ với thế giới bên ngoài khác với trạng thái bình thường. Mọi chuyện nhỏ nhặt đều sẽ mang lại cho họ áp lực và cảm giác sụp đổ.
Việc ép buộc bệnh nhân tập thể dục, tham dự tiệc tùng, đi du lịch, đọc sách hoặc thử nhiều phương pháp điều trị khác nhau có thể khiến họ căng thẳng hơn. Vì vậy, đừng đưa ra lời khuyên mù quáng mà hãy tôn trọng cảm xúc cá nhân và sự thoải mái của bệnh nhân.
Đừng hỏi tại sao
Đừng hỏi trực tiếp “Tại sao bạn bị trầm cảm?” hoặc “Tại sao mọi người đều căng thẳng nhưng bạn lại bị bệnh?”. Trầm cảm là một căn bệnh phức tạp có nhiều nguyên nhân và chúng ta không thể lựa chọn việc có mắc bệnh hay không. Tránh đổ lỗi cho bệnh nhân mà thay vào đó hãy tiếp cận họ bằng thái độ thấu hiểu và hỗ trợ.
Đừng mang gánh nặng tâm lý
Hãy cố gắng hết sức để chăm sóc và hỗ trợ những người bị trầm cảm, đồng hành với họ bằng tình yêu thương. Đừng tự trách mình quá nhiều vì không thể hiểu hết cảm xúc của họ và cũng đừng chịu quá nhiều áp lực. Hãy cố gắng hết sức để họ cảm thấy được yêu thương và ủng hộ.
