Củ kiệu là củ của cây kiệu, là cây thảo nhỏ thuộc họ hành
Củ kiệu là củ của cây kiệu, là cây thảo nhỏ thuộc họ hành, có thân hành màu trắng, hình trái xoan thuôn. Lá mọc ở gốc, hình dải hẹp, nửa hình trụ, dài 15 - 60cm, rộng 1,5 - 4mm.
Cụm hoa hình tán kép trên một cuống hoa dài 15 - 60cm, mang 6 - 30 tán hoa màu hồng hay màu tím), củ có màu trắng, hình tròn hoặc tròn dài giống củ hành nhưng thường nhỏ hơn, củ có nhiều vảy mỏng bọc bên ngoài.
Ngoài tên gọi là củ kiệu còn có tên gọi khác tiểu toán (tỏi nhỏ), tiểu căn toán, dã toán, đại đầu thái tử, hỏa thông... Cây kiệu được trồng khắp nơi, nhân dân thường trồng để lấy củ muối dưa, dùng lá làm gia vị như một loại rau thơm.
Ngoài được dùng để làm thức ăn củ kiệu còn dùng làm thuốc phòng chữa nhiều bệnh, nhất là những người dân ở nơi rừng núi, rét mướt, ẩm thấp.
Theo Y học cổ truyền, củ kiệu có vị cay, đắng, tính ấm vào ba kinh phế, vị và đại tràng. Có tác dụng thông hoạt lợi, thông dương, tán kết, hành khí, giảm đau, làm ấm bụng dùng chữa viêm mũi mạn tính, nôn khan, sưng đau cơ khớp, chữa bỏng, chữa đau bụng, tức ngực khó thở...
Bài thuốc từ củ kiểu
Củ kiệu chữa bệnh sưng đau cơ khớp
Nguyên liệu: 20g củ kiệu, giấm.
Cách làm : Giã nát củ kiệu, sau đó hòa với giấm, trộn đều rồi hâm nóng. Dùng hỗn hợp này khi còn ấm, đắp lên chỗ khớp sưng đau. Đắp 2 lần/ngày giúp chữa bệnh sung đau cơ khớp.
Củ kiệu hữa bỏng nhẹ (vết bỏng không bị trợt da)
Nguyên liệu: củ kiệu.
Cách làm: Củ kiệu giã nát, sau đó trộn với mật ong. Vệ sinh sạch chỗ bị bỏng và đắp vào, nên đắp 3 lần/ ngày.
Củ kiệu trị chứng nôn khan
Nguyên liệu: củ kiệu, nước 500ml.
Cách làm: cho củ kiệu vào 500ml nước rồi đem sắc còn khoảng 250ml.
Dùng nước này uống lúc còn ấm, ngày uống 3 lần (sáng, trưa, tối) và uống trước bữa ăn trong 3 ngày.
Chữa viêm mũi mạn tính
Nguyên liệu: củ kiệu 9g, tân di hoa 6g, mộc qua 9g, ba vị, nước.
Cách làm: Các nguyên liệu này rửa sạch rồi nấu cùng với nước. Dùng nước này uống trong 7 ngày. Trong mùa lạnh, nên uống liên tục trong 10 ngày, nghỉ 1 tuần rồi tiếp tục uống.
Bài thuốc khác
Chữa hôn mê do trúng khí độc: Dùng kiệu giã nát, vắt lấy nước nhỏ vào mũi.
Chữa lở ngứa: Dùng lá kiệu nấu nước rửa, hoặc giã nát đắp lên chỗ da bị bệnh.
Chữa bỏng: Dùng kiệu giã nhỏ, hòa với mật ong, vắt lấy nước bôi vào chỗ bị bỏng, giúp da chóng lành.
Lưu ý: Người phát nóng do "khí hư" hoặc "âm hư", mồ hôi ra nhiều, đầu đau không nên dùng độc vị.
