Đây là thông tin được đưa ra tại hội thảo liệu pháp tâm lý trong điều trị trầm cảm diễn ra tại Hà Nội ngày 29/6
“Không di đi khám vì buồn chán…”
Tổ chức Y tế Thế giới nhận định sức khỏe tâm thần có tầm quan trọng thứ 4 sau các bệnh tim mạch, ung thư và đái tháo đường. Rối loạn trầm cảm là một vấn đề lớn trong lĩnh vực tâm thần học, là bệnh khá phổ biến, chiếm tỷ lệ cao tại nhiều nước trên thế giới, như Mỹ gần 10%.
Tại Việt Nam, một nghiên cứu quốc gia năm 2002 cho thấy rối loạn trầm cảm chiếm tỷ lệ đến gần 4% dân số. Đây là những con số rất đáng quan tâm. Theo ông La Đức Cương, Giám đốc Bệnh viện Tâm thần Trung ương 1, cơ chế bệnh sinh của trầm cảm có nhiều giả thiết được đưa ra, trong đó liên quan đến tâm lý là một trong những giả thiết được nhấn mạnh.
Triệu chứng của bệnh có thể bao gồm cảm thấy buồn và vô vọng, không thích thú với những hoạt động như trước đây, có vấn đề về giấc ngủ hoặc lúc nào cũng mệt mỏi, đau nhức khắp cơ thể. Thực tế nhiều người không hề nghĩ đây là biểu hiện của bệnh.
Theo ThS Nguyễn Thanh Tâm, chuyên gia của Basic Needs- một tổ chức phi chính phủ của Anh- người đã có quá trình gắn bó và nghiên cứu tâm lý nêu thực trạng: Trong suy nghĩ của nhiều người, không ai đi khám vì buồn, chán đời mà chỉ đi khám bệnh thực thể. Bệnh nhân đến khám cũng không tin trầm cảm là bệnh. Một số người hiểu nhầm trầm cảm chỉ là việc ai đó cảm thấy buồn hoặc không có động lực hoặc lười biếng.
Nhiều người không nghĩ trầm cảm là một loại bệnh Ảnh minh họa
Tuy nhiên, thực tế trầm cảm là một bệnh phức tạp và nghiêm trọng gây ra bởi sự mất cân bằng các chất sinh hóa ở trong não và có thể bị ảnh hưởng bởi môi trường bên ngoài;
Hậu quả của bệnh có thể rất nặng nề. Khả năng người bị trầm cảm tự tử khá cao (khoảng 15% bệnh nhân
Tuy nhiên, tại Bệnh viện Tâm thần Trung ương 1, các bác sĩ ước tính cứ 10 bệnh nhân trầm cảm nặng thì có 4 người có ý tưởng, suy nghĩ tự sát và có một người đã thử tự sát nhưng thất bại.
trầm cảm có hành vi tự sát ở một thời điểm nào đó trong cuộc đời và khoảng 4% bệnh nhân trầm cảm chết do tự sát). Việt Nam chưa có nghiên cứu cụ thể về việc tự sát ở những bệnh nhân trầm cảm. Tuy nhiên, tại Bệnh viện Tâm thần Trung ương 1, các bác sĩ ước tính cứ 10 bệnh nhân trầm cảm nặng thì có 4 người có ý tưởng, suy nghĩ tự sát và có một người đã thử tự sát nhưng thất bại.
Thử nghiệm điều trị trầm cảm bằng liệu pháp kích hoạt hành vi tại cộng đồng
Hiện nay có thể điều trị trầm bằng thuốc và bằng liệu pháp tâm lý. Điều trị bằng thuốc thường hiệu quả- khoảng 65% bệnh nhân điều trị thành công bằng thuốc) và khá dễ dàng cho bác sĩ và y tá. Bệnh nhân thường thích điều trị bằng thuốc bởi vì điều này đơn giản, không đòi hỏi nhiều nỗ lực. Tuy nhiên, có những điểm yếu đáng chú ý là khoảng 1/3 bệnh nhân có tác dụng phụ do dùng thuốc như buồn nôn, cảm thấy bồn chồn, lo lắng, hoa mắt , cảm thấy mệt mỏi… Các tác dụng phụ sẽ giảm dần theo thời gian, nhưng có thể bác sĩ phải đổi thuốc nếu các tác dụng phụ nhiều và gây khó chịu cho bệnh nhân. Một hạn chế quan trọng nữa là khi dừng uống thuốc, các triệu chứng có thể quay trở lại.
Phương pháp điều trị thứ hai cho trầm cảm là tâm lý trị liệu - bệnh nhân nói chuyện với y tá, nhà tâm lý, cán bộ công tác xã hội, bác sĩ… để học những cách mới, hiệu quả hơn khi suy nghĩ và các hành động mới. Để điều trị hiệu quả, bệnh nhân gặp gỡ với nhà trị liệu trong khoảng 45 phút/1 lần/tuần, trong vòng khoảng 2 tháng. Điểm hạn chế của phương pháp này là đòi hỏi nhiều công sức và thời gian từ cả bệnh nhân và nhà trị liệu so với điều trị bằng thuốc. Tuy nhiên, tâm lý trị liệu không gây ra tác dụng phụ, nếu trị liệu thành công thì hầu như không có khả năng tái phát. Nếu thực hiện chính xác, khoảng 75% bệnh nhân có thể thành công với tâm lý trị liệu.
Những người có biểu hiên trầm cảm cần nên được thăm khám sớm và điều trị kịp thời Ảnh Internet
Từ năm 2009-2011, dưới sự hỗ trợ kỹ thuật của Trường Đại học Vanderbilt, thử nghiệm điều trị trầm cảm bằng liệu pháp kích hoạt hành vi tại cộng đồng tại Đà Nẵng và Khánh Hòa. Bước đầu đã cho những kết quả khả quan. Các bệnh nhân được kết hợp liệu pháp tâm lý có sự cải thiện tốt hơn trong mọi lĩnh vực: trầm cảm, lo âu , chức năng sức khỏe thể chất và cảm xúc.
Hiện nay bệnh nhân trầm cảm thường chỉ được kê thuốc, ít người được tư vấn, hỗ trợ về tâm lý. Hiện mới chỉ có một số bệnh viện áp dụng liệu pháp tâm lý này kèm thêm điều trị bằng thuốc. Hiện Bệnh viện Tâm thần Trung ương cũng đang dần từng bước tuyển dụng, đào tạo các chuyên gia trong lĩnh vực tập lý, tuy nhiên có một thực trạng là Bệnh viện chưa bao giờ tuyển được các bác sĩ nội trú về làm việc, bởi theo như các chuyên gia về lĩnh vực này thì bác sĩ tâm thần là một nghề đặc thù trong khi cơ chế đãi ngộ còn chưa tương xứng...
Biểu hiện rối loạn trầm cảm là buồn chán kéo dài ít nhất 2 tuần, người bệnh cảm giác không có năng lượng, không thích thú với việc gì kể cả việc ngày xưa thích, không ăn, không gặp gỡ bạn bè… Nếu buồn chán vài ngày thì không gọi là trầm cảm. Nhiều người cho rằng trầm cảm không cần thiết phải điều trị vì tự nó sẽ qua đi. Tuy nhiên, nếu không được điều trị thành công thì khả năng tái phát bệnh trong tương lai là rất cao, khoảng gần 50%.
Phụ nữ là đối tượng dễ bị các bệnh loieen quan đến rối loạn trầm cảm hơn đàn ông, đặc biệt là phụ nữ khi mang thai, sau khi sinh con, tiền mãn kinh...
