Báo cáo kinh tế thường niên ĐBSCL năm 2020 được thực hiện bởi nhóm chuyên gia kinh tế, chính sách hàng đầu Việt Nam dưới sự chủ trì, điều phối của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), chịu trách nhiệm chuyên môn của Trường Chính sách Công và Quản lý Fulbright (FSPPM) vừa hoàn thành sau hơn 1 năm nghiên cứu, hợp tác thực hiện.
Một trong những nguyên nhân khiến cho người dân rời khỏi ĐBSCL là khó khăn trong sản xuất nông nghiệp, tình trạng dịch bệnh, hạn hán kéo dài, xâm lấn mặn ngày càng nghiêm trọng
Trong công trình nghiên cứu này, một nội dung then chốt được đề cập đến là vấn đề di cư bởi đây là "câu chuyện nhức nhối của ĐBSCL".
Báo cáo kinh tế thường niên ĐBSCL năm 2020 cho rằng, tình trạng người dân đồng bằng di cư về TP.HCM và Đông Nam Bộ đáng báo động. Nếu so với các vùng khác trong cả nước, ĐBSCL có tỷ lệ xuất cư cao nhất, nhập cư thấp nhất và do đó đây vùng duy nhất có tỷ lệ tăng dân số là 0% trong giai đoạn 2009 – 2019.
"Số lượng dân rời khỏi ĐBSCL trong thập niên vừa qua là gần 1,1 triệu người, lớn hơn dân số của một số tỉnh trong vùng và tương đương với số tăng dân số tự nhiên của cả vùng. Do đó, so với trước đó 10 năm, dân số vùng ĐBSCL gần như không đổi" - báo cáo kinh tế thường niên ĐBSCL năm 2020 nêu.
Theo đó, làn sóng hồi hương của người dân đang lao động ở TP.HCM, Đông Nam Bộ hay người đi xuất khẩu lao động có thể trở thành gánh nặng của vùng trong thời gian tới.
Ở khía cạnh khác, báo cáo kinh tế thường niên ĐBSCL năm 2020 chỉ ra vấn đề nữa đáng quan tâm đó là vai trò kinh tế của vùng đang giảm dần so với các vùng khác trong cả nước. Các nghiên cứu cho thấy đóng góp của ĐBSCL vào tổng sản phẩm quốc nội (GDP) trong vài thập kỷ qua giảm mạnh.
Nếu so với TP.HCM thì vào năm 1990, GDP của TP.HCM chỉ bằng 2/3 so với ĐBSCL thì hai thập niên sau, tỷ lệ này đã hoàn toàn đảo ngược và duy trì cho đến ngày hôm nay.
Nguyên nhân là do ĐBSCL được giao sứ mệnh đảm bảo an ninh lương thực cho cả nước vì vậy phải tập trung vào nông nghiệp và sản xuất lúa gạo, kết quả là chậm chuyển dịch sang các ngành có năng suất cao hơn.
Tình trạng dịch bệnh, hạn hán kéo dài, xâm lấn mặn ngày càng nghiêm trọng làm môi trường kinh tế - xã hội vùng ĐBSCL trở nên bấp bênh.
Ngoài ra, hoạt động sản xuất công nghiệp quan trọng nhất ở ĐBSCL là chế biến thủy hải sản, thế nhưng tốc độ tăng trưởng của hoạt động này lại khiêm tốn và nhiều yếu tố khác khiến công nghiệp ĐBSCL khó phát triển.
Các hoạt động sản xuất công nghiệp còn lại khá trầm lắng, nếu có tăng trưởng thì chủ yếu tập trung vào các hoạt động chế tạo, chế biến thâm dụng lao động với giá trị thấp.
Chưa dừng lại ở đó, ngành công nghiệp còn đang bị cản trở bởi nút thắt nghiêm trọng về cơ sở hạ tầng, đặc biệt là hệ thống giao thông kết nối với Đông Nam Bộ.
