Tuy nhiên, hiện nay việc xuất khẩu mặt hàng này của Việt Nam đang gặp nhiều rào cản từ các thị trường quốc tế, cộng với đà giảm giá từ đầu năm tới nay, một số mặt hàng nông sản xuất khẩu chủ lực của Việt Nam như lúa gạo, thủy sản… đang phải đối mặt với rất nhiều thách thức.
Nhiều mặt hàng gặp khó
Trong bối cảnh ngành nông nghiệp tăng trưởng âm, xuất khẩu nông lâm thủy sản vẫn giữ được mức tăng trưởng trên 5% trong 8 tháng đầu năm là một nỗ lực đáng ghi nhận. Thế nhưng, nhìn vào diễn biến của thị trường và những dự báo không mấy lạc quan có thể thấy rằng, cánh cửa xuất khẩu một số mặt hàng nông sản chủ lực những tháng cuối năm khá khó khăn. Thực tế, từ đầu năm đến nay, hầu hết các mặt hàng xuất khẩu sang thị trường Nhật Bản đều giảm do nhu cầu nhập yếu như gỗ, rau quả, thủy sản, sắn… Thị trường Trung Quốc cũng ghi nhận mức giảm mạnh của 2 mặt hàng gạo và sắn. Hai tháng qua, xuất khẩu sắn đã bị đóng cửa hoàn toàn tại Lạng Sơn. Lý do Trung Quốc đưa ra là do vấn đề về chất lượng...
Thống kê của Bộ NN&PTNT cho thấy, khối lượng gạo xuất khẩu trong 8 tháng đầu năm 2016 đạt trên 3 triệu tấn, giảm 18,4% so với cùng kỳ năm 2015. Riêng thị trường số một là Trung Quốc có mức giảm 23%. Lý giải về sự sụt giảm này, đại diện Bộ NN&PTNT cho rằng, do phía Trung Quốc siết chặt quản lý xuất nhập khẩu gạo qua biên giới phía Bắc nên việc xuất khẩu gạo qua đường tiểu ngạch không thuận lợi. Hơn nữa, từ quý II/2016, chúng ta chưa ký tiếp được các hợp đồng xuất khẩu tập trung với một số thị trường truyền thống như Philippines, Indonesia. Trong khi đó, đối với thị trường tiềm năng châu Phi xuất khẩu gạo đang gặp khá nhiều rủi ro, lại khó cạnh tranh về giá với Thái Lan nên các doanh nghiệp còn e ngại.
Một trong những mặt hàng xuất khẩu bị sụt giảm mạnh là sắn được ghi nhận ở hầu hết các thị trường như Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Philippines. Đặc biệt, đối với thủy sản, dù là ngành xuất khẩu mũi nhọn của nông nghiệp Việt nhưng lại đang đối mặt với nhiều rào cản. Đặc biệt, sau khi có những thông tin liên quan tới sai phạm tại Tổng cục Thủy sản (kiểm nghiệm khống sản phẩm phục vụ nuôi trồng thủy sản), nhiều nước đã có động thái ép giá thủy sản xuất khẩu của Việt Nam. Ngoài ra, mới đây, EU liên tiếp phát đi thông điệp nâng cao mức kiểm soát chất lượng đối với thủy sản xuất khẩu của Việt Nam...
Cần một giải pháp cụ thể
Theo nhận định của các chuyên gia kinh tế, thương mại toàn cầu vẫn suy yếu, cộng với việc Anh rời EU đã gây tác động mạnh đến thị trường tài chính toàn cầu. Điều này ít nhiều sẽ ảnh hưởng đến hoạt động xuất nhập khẩu nông sản. Do vậy, muốn đẩy mạnh xuất khẩu, trước hết phải nâng cao chất lượng sản phẩm.
Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), hiện mặt hàng tôm chưa thâm nhập được vào thị trường Australia vì nước này chưa công nhận Việt Nam là quốc gia sạch bệnh. Bên cạnh đó, cần phải nhanh chóng ổn định chất lượng cá tra với thị trường EU mới giúp cho xuất khẩu tốt lên trong những tháng cuối năm.
Rõ ràng, chính vì không kiểm soát được chất lượng nên xuất khẩu nông sản của Việt Nam ở một số thị trường suy giảm mạnh. Bằng chứng là từ năm 2013 đến nay, Việt Nam không xuất khẩu được gạo sang Nhật Bản, lượng gạo chất lượng cao xuất sang Mỹ, EU cũng liên tục giảm trong 2 năm qua. Cụ thể, xuất khẩu gạo sang Mỹ năm 2014 đạt 70.000 tấn gạo chất lượng cao thì năm 2015 chỉ xuất được 44.000 tấn; xuất khẩu sang EU năm 2014 đạt 20.000 tấn thì sang năm 2015 giảm xuống 18.000 tấn và có xu hướng tiếp tục giảm. Đối với cà phê, có tới 95% lượng cà phê Việt Nam xuất thô với giá 2 USD/kg.
Để giải quyết bài toán này, Bộ NN&PTNT đã đề ra nhiệm vụ trọng tâm những tháng cuối năm là triển khai xây dựng thương hiệu gạo, dự kiến tháng 11 sẽ hoàn thành tiêu chuẩn gạo Việt Nam. Bộ NN&PTNT cũng đề nghị các doanh nghiệp chủ động nâng cao chất lượng sản phẩm, thương hiệu, đổi mới công nghệ để đáp ứng yêu cầu xuất khẩu...
Được biết, để gỡ khó khăn cho xuất khẩu nông sản trong thời gian tới, Bộ NN&PTNT đang đẩy mạnh xúc tiến thương mại, tìm kiếm thị trường, nhất là cho mặt hàng gạo tại các thị trường truyền thống như Philippines, Indonesia và châu Phi.
Đặc biệt, tiếp tục tháo gỡ rào cản kỹ thuật theo hướng chủ động, tiếp cận với các thị trường đang tăng cường rào cản như Mỹ (đối với cá tra và chè). Đồng thời, dự kiến tháng 11 tới, Bộ NN&PTNT sẽ cử đoàn công tác sang Mỹ để vận động Hạ nghị viện Mỹ bỏ phiếu thông qua nghị quyết của Thượng nghị viện Mỹ về việc dừng triển khai chương trình thanh tra cá da trơn theo Luật Nông trại (Farm Bill 2014)…
