Hai giống vừng mới đồng thời chịu hạn tốt, thích hợp cho các vùng trồng ở khu vực phía Nam.
Lượng dầu cao, thời gian sinh trưởng ngắn
Diện tích trồng vừng của Việt Nam hiện chiếm khoảng hơn 56.000 ha, chủ yếu ở Bắc Trung bộ, duyên hải Nam Trung bộ, Tây Nguyên và Đồng bằng sông Cửu Long, với năng suất bình quân 0,84 tấn/ha, chưa tương xứng với tiềm năng của cây vừng cũng như lợi thế về đất đai và khí hậu ở các vùng trồng.
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, vừng là cây trồng cần được ưu tiên lựa chọn vì chịu hạn tốt, thời gian sinh trưởng ngắn, khả năng thích ứng cao. Tuy nhiên, trong nước hiện nay chưa có nhiều nghiên cứu về cây vừng.
Trước thực tế đó, TS Hồ Huy Cường và cộng sự, Viện Khoa học kỹ thuật Nông nghiệp duyên hải Nam Trung Bộ đã thực hiện đề tài “Nghiên cứu chọn tạo giống vừng năng suất cao cho các tỉnh phía Nam”.
Để tạo nguồn vật liệu chọn tạo, nhóm nghiên cứu đã tiến hành thu thập các giống vừng có thời gian sinh trưởng ngắn, năng suất, hàm lượng dầu cao, nhiễm trung bình với bệnh đốm lá, phù hợp với cơ phương thức canh tác giới hóa.
Cụ thể, để tạo giống thích hợp với vùng duyên hải Nam Trung bộ và Tây Nguyên, nhóm sử dụng giống CUMS-17 (nhập từ Ấn Độ) và vừng vàng Bình Định làm bố mẹ. Để tạo giống cho vùng phía Nam, nhóm sử dụng giống VĐCĐ, giống địa phương được thu thập tại tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, làm mẹ; và giống ĐH1, được phục tráng từ giống vừng địa phương của tỉnh Long An, làm bố.
Giống vừng BĐ.01 được tạo ra từ tổ hợp lai CUMS-17 và vừng vàng Bình Định. Giống vừng HLVĐ78 được chọn lọc từ tổ hợp lai VĐCĐ và ĐH1 theo phương pháp chọn lọc phả hệ (theo dõi và lựa chọn những cá thể có đặc tính di truyền mong muốn thông qua các thế hệ trong một dòng giống).
Các giống mới được trồng khảo nghiệm tại một số tỉnh phía Nam, cùng với một số giống đối chứng như D3, D7, vừng vàng Bình Định, HLVĐ215, HLVĐ107, ĐPAG,…
Kết quả, giống vừng BĐ.01 không bị tách quả, chống đổ ngã tốt, thời gian sinh trưởng từ 83 - 93 ngày, hạt màu vàng, hàm lượng dầu đạt 54,79%. Năng suất trồng trên đất phù sa chủ động nước tưới ở vùng duyên hải Nam Trung Bộ đạt từ 1,47 - 1,72 tấn/ha, tăng 30,6 - 34,8% so với các giống đối chứng.
Giống trồng trên đất xám bạc màu phù sa cổ (đất hình thành từ trầm tích phù sa được bồi đắp cách đây hàng ngàn đến hàng triệu năm), không chủ động nước tưới tại vùng Tây Nguyên đạt từ 0,88 - 1,20 tấn/ha, tăng 35,9 - 44,5% so với đối chứng.
Giống HLVĐ78, có thời gian sinh trưởng từ 78 - 80 ngày, hạt màu đen, không bị tách quả, chống đổ ngã tốt, hàm lượng dầu đạt từ 53,3 - 53,6%. Kết quả khảo nghiệm cho thấy, năng suất trồng trên nền đất xám Bình Thuận đạt 15,43 tạ/ha - cao hơn so với đối chứng 1,7%. Trên nền đất sau lúa vùng Đồng bằng sông Cửu Long cho năng suất 15,17 - 15,24 tạ/ha, cao hơn so với đối chứng từ 21,8 - 28,6%.
Giống cây thích ứng với biến đổi khí hậu
Các giống vừng BĐ.01 và HLVĐ78 đã được Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp duyên hải Nam Trung Bộ công nhận và công bố lưu hành tại các tỉnh phía Nam. Ngoài ra, nhóm nghiên cứu cũng đã hoàn thiện quy trình kỹ thuật canh tác cho các giống này, đảm bảo có thể áp dụng vào thực tế sản xuất nông nghiệp tại các vùng trồng vừng.
Việc phát triển và đưa vào sản xuất các giống vừng mới này sẽ không chỉ giúp tăng năng suất vừng ở khu vực phía Nam mà còn giúp cải thiện khả năng chịu hạn của cây trồng, thích ứng tốt hơn với biến đổi khí hậu, đồng thời nâng cao hiệu quả kinh tế cho nông dân.
Việc chọn tạo giống vừng năng suất cao chịu hạn tốt cho khu vực phía Nam là một bước tiến quan trọng trong việc nâng cao năng suất và giá trị cây trồng này ở Việt Nam.
Các giống vừng BĐ.01 và HLVĐ78 không chỉ đáp ứng nhu cầu về năng suất mà còn có khả năng chịu hạn tốt, phù hợp với điều kiện canh tác khắc nghiệt ở nhiều vùng miền. Với sự ứng dụng các giống mới này, ngành nông nghiệp Việt Nam có thể mở rộng diện tích trồng vừng, góp phần vào sự phát triển bền vững của nông thôn và tăng thu nhập cho nông dân.
Cây vừng là loại cây trồng không kén đất, có thời gian sinh trưởng ngắn (khoảng 75 ngày), lại chịu hạn tốt. Chi phí đầu tư để trồng vừng thấp, kỹ thuật canh tác khá dễ dàng, phù hợp với những vùng đất hiếm nước.
Năng suất vừng đạt khá cao, khoảng 40 - 50kg /sào (500m2), giá thành 40.000 - 45.000 đồng/kg. Những vùng sản xuất rau màu hiệu quả thấp thì bà con nên chuyển đổi sang trồng vừng ở vụ Hè Thu để đem lại thu nhập tốt hơn so với canh tác rau màu khác.
