Vậy vũ khí này là gì? Đặc điểm của chúng? Và tại sao Nga lại cảnh báo rằng việc giao hàng cho Kiev có thể kéo Washington vào cuộc đối đầu trực tiếp với Moscow? Chuyên gia quân sự Nga Ily Tsukanov sẽ có lý giải chi tiết.
"Điều đó vẫn đang được thảo luận và nằm trong kế hoạch" là câu trả lời của Tổng thống Joe Biden với truyền thông Mỹ bên ngoài Nhà Trắng hôm 29/5 sau khi được hỏi liệu Mỹ có cung cấp ATACMS cho Ukraine hay không.
Được chế tạo để sử dụng cho Hệ thống tên lửa pháo binh cơ động cao M142, các bệ phóng tên lửa di động trên đường mà Mỹ bắt đầu gửi tới Ukraine vào mùa hè năm 2022 và các Hệ thống tên lửa M270 cũ hơn (M270) được gửi bởi Đức, Ý, Na Uy và Vương quốc Anh.
ATACMS đã được giới truyền thông và các chính trị gia Mỹ tuyên bố là một trong những vũ khí thông thường đáng sợ nhất trong kho vũ khí của Washington.
ATACMS được sử dụng để làm gì, phạm vi của chúng là bao nhiêu, có thể bay nhanh như thế nào và chính xác đến đâu?
Được tạo ra vào giữa những năm 1980 vào lúc hoàng hôn của Chiến tranh Lạnh và được đưa vào phục vụ trong Quân đội Mỹ đầu năm 1991, đúng thời điểm diễn ra cuộc chiến do Mỹ lãnh đạo chống lại Iraq của thời Tổng thống Saddam Hussein.
ATACMS được thiết kế để hoạt động với nhiên liệu rắn. Tên lửa đạn đạo tấn công mặt đất có tầm bắn hiệu quả lên tới 300 km và vận tốc tối đa trong giai đoạn tăng tốc lên tới Mach 3, hoặc 1 km/giây, khiến chúng khó bị đánh chặn bằng các hệ thống phòng không thế hệ cũ.
Các đặc điểm của ATACMS rất khác nhau tùy thuộc vào biến thể, số khối và cấu hình. Ví dụ, chúng có thể được trang bị đầu đạn phân mảnh nổ mạnh 500 pound (230 kg), chúng cũng có thể được trang bị các chất nổ khác có trọng lượng từ 160 đến 560 kg, bao gồm cả bom chùm.
Ngoài ra, còn có sự khác biệt đáng chú ý trong hệ thống dẫn đường của vũ khí, với các biến thể cũ hơn dựa trên dẫn đường quán tính, trong khi các tên lửa mới hơn bao gồm GPS tích hợp.
ATACMS đã được sử dụng ở đâu trước đây và quốc gia nào đã sử dụng chúng?
Cùng với Chiến tranh vùng Vịnh năm 1991, ATACMS đã được sử dụng rộng rãi trong các cuộc chiến do Mỹ lãnh đạo ở Afghanistan và Iraq vào những năm 2000.
Bên cạnh quân đội Mỹ, các tên lửa này chỉ được vận hành bởi một số đối tác và khách hàng của Washington, bao gồm các đồng minh NATO là Hy Lạp, Thổ Nhĩ Kỳ, Ba Lan và Romania, cũng như Hàn Quốc, Bahrain, Qatar và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất. Úc, đảo Đài Loan, Litva, Estonia và Ma-rốc đã ký hợp đồng mua ATACMS.
Chi phí ATACMS là bao nhiêu?
ATACMS đắt tiền. Đắt đến nỗi Hà Lan đã quyết định mua sắm và tìm một giải pháp thay thế vào đầu năm nay. Phần Lan đã thực hiện một động thái tương tự vào năm 2014. Quân đội Mỹ đã quyết định kết thúc chương trình này vào năm 2007, với lý do chi phí cao và ký hợp đồng gia hạn vòng đời với Lockheed Martin để nâng cấp kho tên lửa còn lại.
ATACMS có chi phí ước tính hơn một triệu USD (Lầu Năm Góc đưa ra mức giá 820.000 USD cho mỗi đạn tên lửa vào cuối những năm 1990 - tương đương với hơn 1,5 triệu USD ngày nay, kể từ đó không có định giá mới hơn).
Hơn 3.700 ATACMS với nhiều biến thể khác nhau đã được sản xuất từ cuối những năm 1980 đến 2007, với khoảng 600 ATACMS đã được Washington sử dụng trong các cuộc chiến tranh của mình trong 30 năm qua.
Vũ khí của Nga tương đương với ATACMS là gì?
Khoảng nửa tá hệ thống tên lửa không phải của Mỹ đã được so sánh với ATACMS, bao gồm OTR-21 Tochka, tên lửa đạn đạo chiến thuật do Liên Xô sản xuất, 9K720 Iskander, tên lửa do Nga sản xuất, Fateh-313 của Iran. Ngoài ra, vũ khí này còn được giới quân sự so sánh với những loại vũ khí tương tự của Bắc Triều Tiên, Ấn Độ, Israel...
Iskander tự hào có các đặc điểm về tầm bắn và tải trọng vượt trội so với ATACMS, nhưng các bệ phóng của Iskander chỉ có khả năng bắn các tên lửa được thiết kế đặc biệt trên bệ phóng riêng, trong khi ATACMS có thể được bắn từ các bệ phóng HIMARS và MLRS.
Hệ thống nào dự kiến sẽ thay thế ATACMS?
Tên lửa tấn công chính xác của Lockheed Martin dự kiến sẽ thay thế ATACMS. Được phát triển từ năm 2016, tên lửa này dự kiến sẽ có tầm bắn tối đa dài hơn (500 km trở lên) và được thiết kế để cho phép trang bị 2 quả trên mỗi bệ phóng.
Tại sao việc triển khai ATACMS ở Ukraine sẽ trở thành bước leo thang lớn?
Do Kiev có xu hướng sử dụng vũ khí do phương Tây cung cấp để tấn công các mục tiêu bên trong nước Nga - bao gồm cả cơ sở hạ tầng dân sự ở Donbass, Moscow đã nhiều lần cảnh báo rằng việc gửi ATACMS tới Ukraine sẽ làm tăng đáng kể nguy cơ leo thang và thậm chí có thể dẫn đến đụng độ quân sự trực tiếp giữa Nga và Mỹ.
Đầu năm 2023, Thứ trưởng Ngoại giao Nga Sergey Ryabkov đã chỉ trích các nhà lập pháp ở Washington về lời kêu gọi cung cấp tên lửa ATACMS cho Ukraine để tấn công Crimea và gọi những đề xuất như vậy là "một yếu tố của chiến tranh tâm lý" và cảnh báo rằng việc phương Tây leo thang cuộc chiến ủy nhiệm có thể xảy ra để lại hậu quả khó lường.
Vào cuối năm 2022, truyền thông Mỹ đưa tin rằng một số quan chức Lầu Năm Góc đã thúc giục Nhà Trắng không gửi ATACMS tới Ukraine với lý do khả năng sử dụng chúng "chống lại các mục tiêu bên trong lãnh thổ Nga" và nguy cơ chúng có thể "gây ra một cuộc chiến tranh rộng lớn hơn với Nga".
