Quy định này đánh dấu bước ngoặt lớn trong chính sách giáo dục, khắc phục hạn chế mô hình một chương trình, nhiều bộ sách.
Cùng ngày, Quốc hội cũng thông qua Nghị quyết “Về một số cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội để thực hiện đột phá phát triển giáo dục và đào tạo”. Theo Nghị quyết này, Bộ trưởng Bộ GD&ĐT quyết định một bộ sách giáo khoa giáo dục phổ thông sử dụng thống nhất toàn quốc, thực hiện từ năm học 2026-2027.
Trên thực tế, mô hình một bộ sách giáo khoa thống nhất trên toàn quốc không chỉ mang tính kỹ thuật, mà còn phản ánh những yêu cầu cấp bách của thực tiễn. Qua quá trình triển khai Chương trình GDPT 2018 cho thấy sự chênh lệch về chất lượng giữa các bộ sách; sự lúng túng của giáo viên trong lựa chọn; sự thiếu thống nhất trong kiểm tra - đánh giá; áp lực mua sắm tài liệu mới và xuất hiện tình trạng “thương mại hóa” sách giáo khoa gây bức xúc trong dư luận. Vậy nên, chủ trương thống nhất một bộ sách giáo khoa được kỳ vọng tạo sự ổn định, giảm biến động và tránh lãng phí.
Cũng cần nhấn mạnh, mô hình nhiều bộ sách không sai về triết lý, bởi mô hình này khuyến khích sáng tạo, đa dạng quan điểm sư phạm và tạo động lực cạnh tranh để nâng cao chất lượng. Nguyên nhân của những bất cập vừa qua không hoàn toàn nằm ở mô hình này, mà có thể do cách thức triển khai. Do đó, việc thống nhất một bộ sách giáo khoa trên toàn quốc được kỳ vọng sẽ giải quyết triệt để các vấn đề còn tồn tại trong thực tiễn.
Tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, các đại biểu Quốc hội phân tích, việc thống nhất một bộ sách giáo khoa có nhiều lợi thế như: Tạo mặt bằng chung về nội dung, giúp công tác kiểm tra - đánh giá đồng bộ hơn, đặc biệt trong các kỳ thi quốc gia. Ngoài ra, quy định này giúp giáo viên giảm áp lực tìm hiểu và so sánh nhiều bộ sách khác nhau; giúp nhà trường, phụ huynh tiết kiệm chi phí.
Theo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục, “chương trình vẫn là pháp lệnh”. Luật quy định, sách giáo khoa triển khai chương trình giáo dục phổ thông, cụ thể hóa yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông về mục tiêu, nội dung giáo dục, yêu cầu về phẩm chất và năng lực của học sinh; định hướng về phương pháp giảng dạy và cách thức kiểm tra, đánh giá chất lượng giáo dục.
Sách giáo khoa là tài liệu tham khảo bắt buộc, còn giáo viên có quyền điều chỉnh phương pháp, linh hoạt sử dụng học liệu khác để phù hợp với đối tượng học sinh. Điều đó có nghĩa, thống nhất một bộ sách giáo khoa không đồng nghĩa với “đồng phục hóa” cách dạy - cách học. Đổi mới sư phạm vẫn được coi trọng và vai trò của giáo viên vẫn giữ vị trí trung tâm.
Bài toán lớn nhất hiện nay nằm ở khâu thực thi. Một bộ sách giáo khoa chỉ thực sự phát huy hiệu quả khi được xây dựng trên cơ sở khoa học, có sự tham gia của đội ngũ chuyên gia uy tín, có phản biện rộng rãi, được kiểm chứng qua thực nghiệm nghiêm túc và đặc biệt có cơ chế cập nhật thường xuyên.
Thống nhất một bộ sách giáo khoa là bước thay đổi lớn nhưng không phải chiếc “đũa thần” giải quyết mọi thách thức của giáo dục phổ thông. Điều quan trọng hơn là cách thức tổ chức thực hiện, giám sát và điều chỉnh. Nếu làm tốt, chủ trương này có thể tạo nền tảng ổn định, giúp hệ thống giáo dục vận hành hiệu quả hơn. Ngược lại, nếu tư duy quản lý không thay đổi, sự minh bạch và trách nhiệm không được đặt lên hàng đầu, thì có thể gây hệ lụy khôn lường.
Trong bối cảnh giáo dục đang đứng trước yêu cầu đổi mới mạnh mẽ, mỗi quyết sách cần được nhìn nhận một cách tỉnh táo. Một bộ sách giáo khoa thống nhất chỉ là điểm khởi đầu; chất lượng giáo dục phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau. Do vậy, sự thay đổi lần này, cần được coi như cơ hội để hệ thống rà soát lại những điểm nghẽn, hướng tới môi trường giáo dục minh bạch, công bằng và chất lượng hơn.
