Đế nấm trùng thảo thường bị bỏ đi sau khi thu hoạch nấm đông trùng hạ thảo Cordyceps militaris. ThS Nguyễn Thị Ngọc Nhi, Phó Giám đốc phụ trách kỹ thuật của Công ty SAHA đã nghĩ cách tận dụng làm trà túi lọc, nấu bia…

Giữ lại hoạt chất quý

ThS Nguyễn Thị Ngọc Nhi cho biết, trùng thảo từ lâu được xem là loại nấm quý, có nhiều giá trị dược liệu và hàm lượng dinh dưỡng cao. Trong đó, loài nấm trùng thảo Cordyceps militaris đã được nuôi trồng trên nhiều giá thể khác nhau, có khả năng kháng khuẩn, kháng ung thư, điều hòa miễn dịch nhờ vào hợp chất Cordycepin.

Đế trùng thảo là phần giá thể bên dưới nấm đông trùng, tuy là phần đế nhưng vẫn cung cấp rất nhiều thành phần dinh dưỡng tốt cho sức khỏe. Phần đế này hàm lượng dưỡng chất không nhiều bằng sợi nấm đông trùng nhưng vẫn chứa đầy đủ các chất quan trọng như: Cordycepin, adenosine, 17 loại axit amin và nhiều loại vitamin, khoáng chất…

Đế trùng thảo vẫn sẽ có những tác dụng như phần sợi nấm. Tuy nhiên, vì hàm lượng các dưỡng chất chỉ chiếm khoảng 10 - 20% so với nấm dược liệu nên hiệu quả của phần đế cũng sẽ bị chậm hơn rất nhiều.

Đế trùng thảo thông thường được sấy khô hoặc để tươi mang ngâm rượu nhằm tận dụng các giá trị dược chất của chúng. Tuy nhiên, phần lớn các cơ sở sản xuất lớn thường bỏ đi sau khi thu quả thể.

Việc tận dụng phần đế nấm phụ phẩm để sản xuất một số loại thực phẩm cho người và động vật vừa tiết kiệm được chi phí nguyên liệu nhưng vẫn mang lại các sản phẩm dinh dưỡng cao, giá thành rẻ, thích hợp cho nhiều tầng lớp, đối tượng sử dụng. ThS Nhi nghĩ đến tận dụng đế nấm trong sản xuất bia, trà túi lọc, cà phê, thức ăn chăn nuôi, phân bón cho nông nghiệp.

Theo đó, đế nấm trùng thảo tươi sau khi thu hoạch phần quả thể, chọn lọc những đế đẹp, còn nguyên vẹn, không nhiễm khuẩn, nhiễm mốc, phối trộn, ngâm và ủ với malt để thủy phân, nấu thu dịch đường, lên men tạo thành bia. Thành phẩm là loại thức uống chứa cồn nồng độ thấp, chứa nhiều chất dinh dưỡng, protein, vitamin và hệ enzyme tốt cho cơ thể.

Các sản phẩm trà túi lọc đông trùng hạ thảo, cà phê đông trùng hạ thảo thường sử dụng quả thể nấm sấy khô làm nguyên liệu sản xuất nên dẫn đến sản phẩm có giá thành cao, khó tiếp cận nhiều người dùng. Việc sử dụng đế nấm trùng thảo làm nguyên liệu thay thế quả thể vừa giúp giảm chi phí sản xuất vừa giữ nguyên được giá trị, mùi vị sản phẩm.

Để làm trà túi lọc, ThS Nhi chọn đế trùng thảo tươi, sau đó mang đi sấy khô, nghiền nhỏ thành bột, phối trộn với một số nguyên liệu khác, đóng gói dạng túi lọc có trọng lượng từ 1 - 2g.

Những thành phần không thể tận dụng làm bia và trà túi lọc thì có thể tận dụng như một chế phẩm sinh học, bổ sung dinh dưỡng, dược chất cho sinh trưởng của động vật.

Cách làm cũng rất đơn giản là chọn lựa đế trùng thảo đạt chất lượng và thẩm mỹ, nghiền nhỏ và phối trộn với thức ăn cho gia súc, gia cầm, thủy sản. Hiện nay, đế trùng thảo đã được phối trộn ứng dụng làm thức ăn cho gà Lương Phượng và tôm sú.

Tận dụng làm phân bón

ThS Nguyễn Thị Ngọc Nhi cho biết, bên cạnh việc tận dụng sản xuất thức ăn cho chăn nuôi, đế nấm trùng thảo tươi không đạt yêu cầu sản xuất thực phẩm sẽ được ủ với vôi sống để tạo thành phân bón hữu cơ cung cấp dinh dưỡng cho cây trồng.

Sản phẩm vừa tiết kiệm chi phí so với phân bón thông thường, vừa bảo vệ môi trường và hiệu quả kinh tế cao. Đế trùng thảo phối trộn cùng với các thành phần hữu cơ, vi sinh khác để phân giải chất hữu cơ thành dạng dịch lỏng dễ dàng thấm vào đất cũng như giúp cây trồng hấp thu dinh dưỡng nhanh.

“Sử dụng đế nấm trùng thảo làm nguyên liệu trong một số quy trình sản xuất đồ uống, chế phẩm sinh học vừa giúp tận dụng giá trị dược liệu với chi phí thấp, tạo ra được các sản phẩm mới lạ, vừa chất lượng, hiệu quả kinh tế cao, phù hợp với nhu cầu tiêu dùng hàng hóa “organic” của thị trường hiện nay.

Ngoài ra, còn hạn chế tình trạng ô nhiễm môi trường đất, nước do sử dụng các chế phẩm hóa học trong quá trình nuôi trồng, qua đó giúp bảo vệ môi trường, cải tạo đất cho nông nghiệp”, ThS Nguyễn Thị Ngọc Nhi chia sẻ.

Hiện, ThS Nguyễn Thị Ngọc Nhi và cộng sự đã hoàn thiện quy trình nuôi cấy, sản xuất trùng thảo khép kín bằng các nguyên liệu sẵn có như gạo, mía... cho đến bảo quản, đóng gói sau thu hoạch.

Những nguyên liệu này được xử lý thủy phân và phối trộn với các dưỡng chất để làm môi trường nuôi cấy giống nấm. Sau đó, nấm được nuôi ở nhiệt độ thích hợp và qua các quá trình cấy, ủ tối cho tới hình thành quả thể nấm theo quy trình chặt chẽ.

Toàn bộ quá trình kéo dài trong khoảng 70 ngày, cho sản phẩm có chất lượng cao với giá thành cạnh tranh. Quy trình nuôi cấy này có thể áp dụng được với sản xuất quy mô nhỏ. Sản phẩm sau thu hoạch được sấy khô bằng phương pháp sấy thăng hoa, đảm bảo nguyên trạng được hình thái, màu sắc, mùi vị và dưỡng chất.