Chùa Am Các tọa lạc trên núi Các, xã Định Hải, huyện Tĩnh Gia. Qua khảo sát, nghiên cứu, quần thể di tích chùa Am Các gắn liền với quá trình hình thành quốc gia Đại Việt tự chủ và sự phát triển của Phật giáo từ thế kỷ X.
Trải qua thời gian, chùa Am Các bị phá hủy hoàn toàn nên cần thiết tập trung nghiên cứu rõ giá trị lịch sử, văn hóa, kiến trúc di tích này, đáp ứng yêu cầu bảo tồn, tôn tạo, phát huy giá trị di tích.
 |
| Một phần kiến trúc chùa Am Các cổ được phát lộ |
Thực hiện đề tài khoa học cấp tỉnh năm 2018, Trường Đại học VHTT&DL Thanh Hóa phối hợp với Viện nghiên cứu kinh thành (Viện hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam) đã mở 6 hố khai quật, thám sát khảo cổ học trên diện tích gần 543 m2 tại các khu vực: Tảng đá có khắc hình tượng Phật, chùa Hạ, chùa Trung và khu vực lò nung gạch, ngói.
Căn cứ kết quả nghiên cứu, khai quật khảo cổ học, giới chuyên môn kết luận: Chùa Am Các hình thành vào thời Trần, thế kỷ XIV và phát triển mạnh thời Lê Trung hưng, thế kỷ XVIII, là trung tâm tôn giáo, tín ngưỡng lớn. Chùa tọa lạc trên núi Các có độ cao tuyệt đối 500 m, có thể kiểm soát được cả vùng biển phía đông nam Thanh Hóa, mang yếu tố địa chính trị, quân sự. Giá trị lịch sử-văn hóa, vai trò của Am Các tự và Các sơn cùng cảnh quan môi trường, khí hậu khu vực này xứng tầm danh lam thắng cảnh, di tích lịch sử quốc gia.
 |
| Di vật có họa tiết trang trí thu gom được ở các hố khai quật khảo cổ học ở Am Các |
Theo đó, cần tiếp tục khai quật khảo cổ học, nghiên cứu sâu rộng hơn Am Các và vùng phụ cận, bổ sung hồ sơ đề nghị công nhận di tích lịch sử, danh lam, thắng cảnh cấp quốc gia. Xây dựng quy hoạch tổng thể bảo tồn, phát huy giá trị di tích, quy mô khoảng 300 ha gắn với phát triển du lịch tâm linh, sinh thái, nghỉ dưỡng, chữa bệnh.
 |
| Lò sản xuất gạch cổ được phát lộ ở khu vực Am Các, huyện Tĩnh Gia, Thanh Hóa. |
Các ý kiến tại hội nghị cho rằng, trước mắt cần sớm làm nhà che bảo vệ khu lò sản xuất gạch, ngói cổ đã phát lộ; lấp cát, hoàn trả mặt bằng, bảo vệ các hố khai quật, các hố thám sát đã phát lộ...
