Dãy núi Annamite gồ ghề, trải dài qua Lào, Việt Nam và đông bắc Campuchia, nổi tiếng với sự đa dạng sinh học phong phú. Nằm ở phía tây nam của dãy núi là Virachey - công viên quốc gia lớn nhất Campuchia, được tổ chức bảo tồn Fauna & Flora gọi là "Amazon của châu Á".
Khu vực xa xôi này rất rộng lớn, hơn 3.000 km2, mặc dù là khu vực được bảo vệ, nhưng phần lớn vẫn chưa được khám phá và nghiên cứu.
Cuộc khảo sát đa dạng sinh học toàn diện đầu tiên về công viên đã được công bố vào ngày 21/1/2025, tiết lộ các loài quý hiếm và bị đe dọa sống ở đó, bao gồm tê tê Sunda, báo gấm và gấu mặt trời.
Dưới sự chỉ đạo của tổ chức bảo tồn Fauna & Flora, cuộc khảo sát này cũng ghi nhận chín loài chưa từng được ghi nhận ở Campuchia trước đây, chẳng hạn như loài mang gạc lớn đang bị đe dọa nghiêm trọng, thằn lằn thủy tinh Sokolov và thằn lằn ngón lá Việt Nam.
“Khu vực này hầu như chưa được khám phá và hầu như không có thông tin nào về đa dạng sinh học của Công viên quốc gia Virachey”, Pablo Sinovas, giám đốc quốc gia của chương trình Fauna & Flora's Campuchia, nói với CNN qua cuộc gọi video.
“Công viên này có tiềm năng trở thành một thành trì vững chắc để đảm bảo rằng, chúng không bị tuyệt chủng. Theo một cách nào đó, nơi đây giống như con tàu Nô-ê của thế giới động vật hoang dã vậy”, ông Sinovas nói thêm.
Tuy nhiên, công viên hiện đang phải đối mặt với nhiều mối đe dọa bao gồm nạn phá rừng, suy thoái rừng, chia cắt môi trường sống và bẫy (sử dụng dây thòng lọng mỏng để bắt động vật).
Trong ba thập kỷ qua, Campuchia đã mất hơn 30% diện tích rừng nguyên sinh, và mặc dù được thành lập là công viên quốc gia vào năm 1993, các cuộc điều tra của các tổ chức phi lợi nhuận tuyên bố đã phát hiện ra tình trạng khai thác gỗ trái phép trên quy mô lớn trong Virachey.
Ông Sinovas hy vọng rằng, dữ liệu về đa dạng sinh học sẽ giúp tăng cường quản lý công viên và các chiến lược bảo tồn.
“Cuộc khảo sát đã xác nhận tính liên quan của khu vực này như một điểm nóng về đa dạng sinh học và đưa một số loài này lên bản đồ, có thể nói như vậy, điều đó có nghĩa là chúng ta có thể bảo tồn chúng theo cách có mục tiêu hơn. Đây là bước đầu tiên: cần phải biết những gì hiện có để có thể bảo vệ chúng”, ông Sinovas lưu ý.
Sự xa xôi của công viên khiến việc thu thập dữ liệu trở nên khó khăn, vì vậy nhóm đã sử dụng nhiều phương pháp trong nhiều năm, biên soạn nhiều nghiên cứu. Nhóm đã làm việc chặt chẽ với các cộng đồng bản địa địa phương, những người mà ông Sinovas cho biết, "biết rõ nhất về khu rừng", nhưng ngay cả họ cũng chưa bao giờ đặt chân đến một số khu vực đang được khảo sát.
Hơn 150 bẫy ảnh đã được triển khai để ghi lại các loài khó nắm bắt, chẳng hạn như loài hoẵng gạc lớn, được camera ghi lại vào năm 2021. Mặc dù loài hươu này lần đầu tiên được mô tả vào năm 1994, nhưng trước đó chúng chỉ được ghi nhận ở Lào và Việt Nam.
Bẫy ảnh cũng giúp xác định các mối đe dọa, ví dụ như sự hiện diện của chó nhà ở một số khu vực và việc sử dụng bẫy; một số loài bị đe dọa, như gấu đen châu Á và khỉ đuôi lợn phương Bắc, đã được chụp ảnh với tình trạng mất chân.
Nhóm nghiên cứu đã trích xuất DNA từ các mẫu nước và thử nghiệm để phát hiện sự hiện diện của 161 loài, bao gồm cá chạch lùn (một loài cá nước ngọt có nguy cơ tuyệt chủng), rùa mai mềm châu Á và gấu đen châu Á.
Cuộc khảo sát ước tính rằng, có khoảng 2.000 nhóm vượn ở Vườn quốc gia Virachey, khiến nơi đây trở thành thành trì quan trọng nhất của loài này.
Ông Sinovas cũng nhấn mạnh giá trị của công viên trong việc cung cấp sinh kế cho người dân địa phương và là nơi hấp thụ carbon.
“Công viên này nằm ở trung tâm của một trong những khu rừng lớn nhất ở Đông Nam Á lục địa: điều đó quan trọng đối với đa dạng sinh học, nhưng cũng quan trọng đối với khí hậu về mặt hấp thụ carbon. Điều đó cũng quan trọng theo quan điểm của con người… xung quanh ranh giới của công viên, có những cộng đồng bản địa đã dựa vào các nguồn tài nguyên thiên nhiên từ khu vực này trong một thời gian dài. Điều cần thiết là các nguồn tài nguyên đó phải được bảo tồn và tiếp tục được quản lý bền vững”, ông Sinovas kết luận.
