Lâu nay, chúng ta quen nghe các loại nông sản như thanh long, dưa hấu, xoài, khoai lang tím rồi đến thịt heo, các loại cá nuôi ở lồng bè… cần được cả nước chung tay giải cứu chứ chưa nghe các nhà máy kêu gọi giải cứu bao giờ. Ấy vậy mà mới đây xuất hiện chuyện này. Đó là hai nhà máy chế biến tinh bột sắn, một của Công ty CP Nông sản thực phẩm Quảng Ngãi và một của Công ty CP tinh bột sắn Phú Yên.
Cả hai nhà máy này đang “kêu cứu” lên Hiệp hội Sắn Việt Nam nhờ kiến nghị giúp chính quyền tỉnh Phú Yên tạm dừng không cấp phép đầu tư thêm một nhà máy chế biến tinh bột sắn nào nữa vì sẽ phương hại đến tình hình tiêu thụ sắn của hai nhà máy này.
Số là mới đây, có một đơn vị kinh doanh tinh bột sắn làm tờ trình xin được đầu tư tại một huyện miền núi tỉnh Phú Yên - nơi có sự hiện diện của hai nhà máy vừa nêu, thêm một nhà máy chế biến tinh bột sắn nữa.
Trước tình hình trên, ngày 2/12/2021, Hiệp hội Sắn Việt Nam đã có công văn gửi tỉnh Phú Yên kiến nghị nên dừng việc cấp phép cho nhà máy chế biến tinh bột sắn nói trên vì, theo lập luận của Hiệp hội Sắn Việt Nam, rất dễ dẫn đến đóng cửa nhà máy như một số nơi đã và đang xảy ra. Vì cả hai nhà máy hiện hữu, hai năm nay, họ chỉ hoạt động 60 - 70% công suất do thiếu nguyên liệu.
Một phần do tranh giành mua sắn của một số nhà máy ở hai tỉnh lân cận là Bình Định và Gia Lai dẫn đến thiếu hụt, một phần do dịch bệnh khảm lá ở cây sắn khiến năng suất và chất lượng giảm đến 30 - 40% so với nhiều năm trước.
Lẽ thường, cấp phép cho các nhà máy, nhất là các nhà máy tiêu thụ nông sản, càng nhiều thì càng có lợi cho nông dân, vì càng nhiều người mua thì hàng nông sản cũng sẽ được tiêu thụ nhanh, thậm chí giá cả cũng có thể tăng lên. Tuy nhiên, nếu nhìn trên bình diện chung thì không phải cấp phép càng nhiều nhà máy thì càng tốt.
Chúng ta đã từng trả giá cho việc cấp phép xây dựng các nhà máy đường rồi. Hệ lụy của việc “mỗi tỉnh một nhà máy đường” đến nay ra sao thì ai cũng rõ. Khác với các loại nhà máy sản xuất linh kiện máy móc hoặc chế biến các loại mặt hàng tiêu thụ cao cấp, các nhà máy liên quan đến chế biến nông sản thì phụ thuộc vào nguyên liệu.
Nhiều tỉnh ở miền Trung từng xảy ra “cuộc chiến” giữa cây mía và cây sắn ngay trên cùng một diện tích. Đất không sinh nở thêm, trong khi đó địa phương nào cũng “phấn đấu” trồng các loại cây năm sau tăng hơn năm trước. Lấy đất đâu ra để trồng đây?
Hiện tượng “thấy người ta ăn khoai cũng vác mai đi đào” từng xảy ra đối với các nhà máy sản xuất chế biến gỗ dăm xuất khẩu ở các tỉnh miền Trung hơn mười năm trước.
“Cuộc chiến” giành giật thu mua nguyên liệu cây keo lai đã đẩy nhiều nhà máy vào chỗ phá sản, khiến nhiều tỉnh đã phải ngừng cấp phép nhà máy chế biến gỗ dăm từ gần chục năm qua.
“Giải cứu” nhà máy như trường hợp hai nhà máy chế biến tinh bột sắn nói trên rất cần được các địa phương cân nhắc trước khi cấp phép thêm nhà máy nữa.
Tuy nhiên, các nhà máy đang hoạt động cũng nên “để mắt” đến người trồng sắn bằng việc bảo hiểm giá cho họ và tiêu thụ sắn một cách thuận lợi nhất, đừng để nông dân phải kêu “giải cứu” như các mặt hàng nông sản khác.
