Quá trình định giá Hãng phim truyện VN ở mức 32 tỷ đồng, đã từng gây xôn xao dư luận. Còn giờ đây, thực trạng nhân lực của đơn vị điện ảnh một thời lừng lẫy này, lại phát sinh không ít mâu thuẫn.
Người lao động kêu ca về thù lao, còn người sử dụng lao động lại khẳng định trong 80 người biên chế cũ của Hãng phim truyện VN chỉ có 20 người có việc làm còn 60 người ngồi không hưởng lương. Ông Nguyễn Danh Thắng - Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty cổ phần đầu tư và phát triển Hãng phim truyện VN, lý giải:
“Do công ty khó khăn nên sẽ chỉ trả lương những người đang làm việc, những người có đến cơ quan. Còn không đến cơ quan, không làm việc thì sẽ không nhận được lương. Những người nhận lương hay không nhận lương đều đang được Công ty tiếp tục bao cấp 2 triệu đồng tiền bảo hiểm.
Khi Hãng phim còn được nhà nước bao cấp làm phim, tiền rót về được Hãng chia ra một phần để làm phim, phần còn lại giữ lại để phát lương cho nhân viên. Hãng giữ lại cả tiền thuế, tiền khấu hao để trả lương dần. Nhưng giờ đã cổ phần hóa thì không thể làm vậy nữa. Chúng tôi phải thực hiện đủ nghĩa vụ nộp thuế, còn không sẽ bị phong tỏa tài khoản, chẳng làm ăn được gì”.
Nghệ thuật không phải chăm chỉ và chịu khó là có thể làm được. Thế nhưng, đã nhận họ vào hãng phim thì không lẽ lại cho nghỉ dễ dàng.
Những nghệ sĩ từng công tác ở Hãng phim truyện VN đã chứng kiến giám đốc là NSND Hải Ninh có cho về hưu “một cục” dăm bảy người, có người năng động, vào thế đường cùng đã chuyển sang làm kinh doanh ngành nghề khác rồi ăn nên làm ra, quay lại cảm ơn, còn số người không thành công thì thù ông ấy suốt đời.
Vì vậy, các đời giám đốc không ai dám đuổi người vì sợ gây oán hận. Hãng phim truyện VN cứ thế, lâm vào cảnh ăn quẩn ăn quanh.
Quả thật, điện ảnh không thể bao cấp mãi. Tuy nhiên, xóa bao cấp điện ảnh ra sao lại thành một vấn đề không đơn giản. Thực trạng của Công ty cổ phần đầu tư và phát triển điện ảnh VN, do lỗi ở ai?
Lỗi không phải ở Tổng công ty vận tải thủy Vivaso - cổ đông nắm quyền điều hành, vì họ đâu có chuyên môn gì về điện ảnh, họ chỉ hy vọng một dự án dựa trên cơ ngơi của Hãng phim truyện VN là khu đất vàng số 4 Thụy Khê giữa lòng Hà Nội. Lỗi do sự hạn hẹp tầm nhìn và sự thiếu vắng trách nhiệm!
Hôm 16-9-2017, các nghệ sĩ Hãng phim truyện VN lại có buổi gặp gỡ báo chí. Trong cuộc gặp gỡ có đại diện của Hội Điện ảnh VN, các nghệ sĩ đã và đang làm việc tại hãng.
Các nghệ sĩ cho biết họ ủng hộ chủ trương cổ phần hóa, nhưng họ bất bình vì quá trình cổ phần hóa Hãng phim truyện VN. Họ đã im lặng một thời gian để nghe ngóng tình hình, quan sát quá trình cổ phần hóa.
Tuy nhiên sau 2 tháng cổ phần, họ khẳng định cổ đông chiến lược là Tổng công ty Vận tải thủy Vivaso không hề có ý định làm điện ảnh, mà chỉ quan tâm tới giá trị đất đai của hãng.
Đạo diễn Thanh Vân cho biết: “Chúng tôi đã đề xuất lập một Hội đồng thẩm định kịch bản nhằm tư vấn cho lãnh đạo công ty cổ phần. Ban đầu họ đồng ý, nhưng khi chúng tôi đưa dự án thì họ gạt đi, chứng tỏ họ không hề muốn sản xuất phim”.
Không chỉ vậy, các nghệ sĩ phản ảnh việc sửa chữa lại cơ sở vật chất hãng phim hiện nay không phục vụ cho việc sản xuất phim, mà một số địa điểm đắc địa của dãy nhà số 4 Thụy Khuê đã được cho thuê.
Đạo diễn Nguyễn Quốc Tuấn bức xúc: “Việc cổ phần hóa Hãng phim truyện VN nếu không sáng tỏ thì sẽ để lại nhiều hệ lụy. Còn nhiều đơn vị nhà hát khác đang nằm ở khu đất vàng, biết đâu sẽ có ngày bị như Hãng phim truyện VN. Trong khi Hàn Quốc lấy văn hóa làm động lực thúc đẩy kinh tế thì ta phú quý giật lùi.
Bao nhiêu năm chỉ chú trọng kinh tế thôi, chà đạp lên nhau để kiếm được USD thì thế hệ sau sẽ phải trả giá rất đắt. Bằng cách để mặc chúng tôi, yêu cầu chúng tôi phải tự kiếm sống nuôi nhau, lãnh đạo công ty cổ phần những tưởng chúng tôi sẽ chán nản mà bỏ đi.
Họ nhầm, chúng tôi từ lâu không sống bằng tiền lương ở đây, chúng tôi ở lại đây vì còn yêu hãng. Chúng tôi vẫn sẽ trụ lại”.
Lẽ ra, Hãng phim truyện VN phải xóa bỏ bao cấp từ lúc những nhà sản xuất phim như Thái Hòa, Hai Nhất, Mộng Thu, Lý Huỳnh... làm mưa làm gió khắp các rạp chiếu phim Sài Gòn.
Còn đến năm 2015-2016 mới có chủ trương cổ phần hóa, thì phải tỏ rõ thiện chí để mời gọi những đại gia trong lĩnh vực truyền thông tham gia. Với thương hiệu có sẵn của Hãng phim truyện VN, nếu giao cho các công ty nhạy bén và có tài lực như Đông Tây, BHD hoặc Cát Tiên Sa thì chắc chắn sẽ tìm thấy con đường tương lai.
Nhà biên kịch Nguyễn Thị Hồng Ngát, nguyên Giám đốc Hãng phim truyện VN, nguyên Cục phó Cục Điện ảnh và hiện đang là Phó Chủ tịch Hội Điện ảnh VN, thổ lộ:
Bây giờ hãng phim tư nhân thì nhiều, thậm chí ngay cả bà và nhiều nghệ sĩ khác đều có một hãng phim riêng nhưng tất cả vẫn tha thiết vực dậy một “số 4 Thụy Khuê” bởi vì họ coi nó là một địa chỉ văn hóa, nó là một phần lịch sử đồng hành với đất nước này. Một cái áo may mới thì không khó nhưng một cái áo mang tính lịch sử thì kiếm không phải là dễ.
Theo nhà biên kịch Nguyễn Thị Hồng Ngát, thì nước mình đâu phải nghèo tới mức phải xóa sổ đi một địa chỉ văn hóa lừng lẫy một thời và việc cổ phần chính là thay đổi thể chế bên trong để làm rạng rỡ cái tên cũ mà thôi.
Vì thế, không ai phản đối cổ phần. Anh em nghệ sĩ số 4 Thụy Khuê và cả những người đau đáu vì nó cần một người minh mẫn, có tài thao lược để mang lại cho hãng phim đã cũ kỹ già nua một sự tươi trẻ, để lại thấy không khí làm việc với những tác phẩm ra đời rầm rập như ngày xưa…
Nghệ sĩ khao khát điều đó chứ không cần một con buôn đi vào số 4 Thụy Khuê để mở những karaoke nhà hàng…, những thứ mà hiện đầy rẫy ra ở xã hội. Chính vì thế, nghệ sĩ điện ảnh ở riêng số 4 Thụy Khuê và nhiều người quan tâm tới nó mong mỏi rằng sự cổ phần phải thật công bằng, công minh và sáng suốt.
Người cổ đông là doanh nhân nhưng phải yêu mến và trân trọng ngành nghề mà người ta đổ tiền của công sức vào. Như ban lãnh đạo mới hiện nay, khi tiếp quản, phải vạch ra phương hướng hoạt động cho những năm tới, gần là 3 năm, xa là 10 năm, anh em nghệ sỹ ai cũng sẵn sàng chịu khổ, vất vả nếu hiểu rằng, phía xa kia là một tương lai rộng mở, được làm phim, được phát triển điện ảnh trên chính số 4 Thụy Khuê ngày nào cũng như nuôi sống được bản thân, chứ không thể bị thương mại hóa kiểu rẻ rúng như NSND Minh Châu đau đớn kêu lên:
“Hãng phim truyện VN không thể trở thành nơi cho thuê, nhà hàng ăn uống, khách sạn được. Các nghệ sĩ thực sự rất nhục. Đó là địa chỉ văn hóa, là nơi các nghệ sĩ tự hào. Người ta có thể nhảy vào những chỗ khác để kinh doanh, nhưng nơi ấy thì chúng tôi không thể chấp nhận”.
Nếu không có sự quản lý và điều hành khéo léo, chút hào quang xưa cũ của Hãng phim truyện VN sẽ nhanh chóng tan thành mây khói! Nhà biên kịch Nguyễn Thị Hồng Ngát nhấn mạnh rằng Tổng công ty vận tải thủy Vivaso không thể tiếp tục hứa suông với những nghệ sĩ Hãng phim truyện VN, sau khi đã trở thành cổ đông lớn nắm quyền điều hành:
“Nếu cổ phần đúng, đúng cam kết thì đã không có tình trạng liên tục xảy ra tiếng kêu cứu của nghệ sĩ như hiện nay. Ban giám đốc mới đang bộc lộ rõ sự thất hứa, “ăn xổi ở thì”, thiếu định hướng nếu không nói là âm mưu không làm phim nữa cũng như thái độ thiếu trân trọng với nghệ sĩ, với những di sản văn hóa mà các nghệ sĩ đời trước để lại.
Chúng ta hiện có thị trường cho điện ảnh, cần một người thức tỉnh nghệ sĩ đổi mới, dám hy sinh, dám xông pha lời ăn lỗ chịu, cộng thêm thương hiệu úy tín ở mảng phim nhà nước đặt hàng thì tôi nghĩ, hãng phim có cơ hội.
Ngoài ra, nhà nước đã trang bị cho hãng bao nhiêu trang thiết bị, hơn hẳn nhiều hãng tư nhân “tay không bắt giặc”. Sẵn nong sẵn né và chỉ thiếu một người cầm đầu đủ tầm, đủ tâm làm đầu tàu!”.
