Người Việt Nam có truyền thống coi trọng phép tắc, lễ nghĩa. Cho dù ở thời đại nào, thì việc ứng xử có văn hóa đều là chuẩn mực quan trọng để đánh giá đạo đức của mỗi người.
Tuy không ai có thể phủ nhận vai trò của văn hóa ứng xử, nhưng cuộc sống hiện đại, chịu tác động, ảnh hưởng của nhiều nền văn hóa khác nhau, quan niệm về lễ nghĩa ít nhiều đã có thay đổi và được nhìn nhận một cách ‘cởi mở” hơn. Ngày nay, trong giao tiếp giữa nhiều thế hệ, những câu nói mang tính “dạ, thưa” cũng dần bị “mai một”, thay vào đó, danh xưng ngắn gọn hơn và cũng “bình đẳng” hơn. Điều này tồn tại cả trong nhận thức, cả trong cách thể hiện của người lớn. Và vô tình, cách nói ấy thấm dần vào trong nhận thức của trẻ thơ.
 |
| Trẻ nên được uốn nắn về cách nói năng từ nhỏ (Ảnh: Mbfagency) |
Trong một dịp gặp mặt gia đình, tôi được gặp cậu cháu trai năm nay mới 4 tuổi. Bế cậu nhóc trên tay, tôi hỏi: “Bin năm nay mấy tuổi rồi?”, “4 tuổi” - Thằng bé trả lời. Tôi nói: “Bin phải nói là: Cháu 4 tuổi ạ”, thằng bé nhắc theo: “Cháu bốn tuổi ạ”. Tôi lại hỏi tiếp: Thế hôm nay ai đưa Bin ra đây chơi? Cậu nhóc lại cười chúm chím trả lời: “Bố mẹ”. Tôi nhắc: “Bố mẹ cho cháu ra đây ạ”. Thằng bé lại nhắc lại câu nói đó của tôi một cách ngoan ngoãn, hồn nhiên. Ra đến hàng kem, tôi hỏi cháu: “Bin thích ăn kem gì” và lại nhận được một câu trả lời “thiếu chủ - vị”: “Kem khoai môn”….
Đây không phải là lần đầu tiên tôi gặp trường hợp trẻ nói trống không như vậy. Có phải vì trẻ hư? Không phải thế! Ngược lại, chúng rất ngoan. Bằng chứng là khi người lớn nhẹ nhàng nhắc nhở, chúng đều ngoan ngoãn chịu nói lại theo những câu nói mà người lớn sửa cho. Vậy nguyên nhân là từ đâu? Trẻ nghe người lớn nói chuyện rồi bắt chước, bắt chước lẫn nhau, trên TV,… người lớn nghe thấy trẻ nói sai nhưng cũng không sửa, hoặc nếu sửa cũng không thường xuyên. Có rất nhiều lý do, nhưng dù sao, việc trẻ nói trống không như vậy, cũng là một thói quen có ảnh hưởng không tốt đến trẻ sau này.
Khi trẻ nói trống không, cảm giác đầu tiên của người nghe là “trẻ không lễ phép”. Đây cũng là ảnh hưởng dễ nhận thấy nhất. Khi thành thói quen, cùng với sự phát triển của cơ thể, giao tiếp về mặt ngôn ngữ của trẻ bắt đầu bộc lộ dấu hiệu không chuẩn. Khi đó, cùng với những tác động, ảnh hưởng tiêu cực của môi trường sống, nhất là từ phía bạn bè, xu hướng ứng xử của trẻ ngày một tiêu cực.
Ngoài ra, lối nói trống không, tùy tiện còn ảnh hưởng xấu đến khả năng diễn đạt, cũng như trong cách hành văn. Bên cạnh những ảnh hưởng chính như vậy, việc nói không đủ câu còn có thể kéo theo những tính không tốt ở trẻ như thiếu kỉ luật, vô tâm, bướng bỉnh… so với những trẻ được quan tâm cẩn thận trong lời nói.
Ai cũng biết trẻ con khi trong giai đoạn học nói rất non nớt. Chúng học mọi thứ một cách thụ động và chưa có khả năng chọn lọc. Chính vì thế rất cần người lớn quan tâm dạy dỗ, uốn nắn kịp thời để trẻ được tiếp thu những gì là đúng đắn, chuẩn mực, làm nền tảng cho cuộc sống sau này.
Hương Liên
