Những sự ra đi gây ám ảnh
Mười ngày trước khi bị ám sát bên ngoài một cửa hàng tiện lợi ở Mexico, nữ nhà báo Yesenia Mollinedo nhận thấy có hai kẻ rình rập đi theo bà trên một chiếc xe máy. “Chúng tôi biết bạn sống ở đâu”, một kẻ trong số đó cảnh báo Mollinedo - nữ nhà báo, giám đốc một trang tin tức trực tuyến có tên El Veraz (Người trung thực) với phương châm là “Báo chí với nhân loại”.
Trong hơn một năm, Mollinedo (45 tuổi) đã cố gắng phủ nhận những gì bà hy vọng là lời đe dọa “vô hại”, nhằm bịt miệng những câu chuyện được xuất bản về tội phạm ở thị trấn ven biển Cosoleacaque. Thậm chí, bà Mollinedo liên tục thay số điện thoại để tìm cách thoát khỏi sự uy hiếp. “Tôi không nghĩ sẽ có chuyện gì xảy ra với mình”, Mollinedo nhấn mạnh khi người thân hỏi về sự an toàn của bà.
Tuy nhiên, vào khoảng 1 giờ 15 phút, một ngày thứ Hai đầu tháng 5, sự việc thương tâm đã xảy ra. Khi bà Mollinedo bước ra khỏi cửa hàng cùng một đồng nghiệp, những kẻ ám sát đã xông vào, bắn 16 phát súng kết liễu cuộc đời hai người phụ nữ.
“Cô ấy không mắc nợ ai cả. Chúng tôi không biết mình đang chống lại ai”, anh trai bà Mollinedo - một nhà báo tên Ramiro - cho biết. Mollinedo và Sheila Johana García là những người đầu tiên trong số 4 nữ nhà báo thiệt mạng khi đang thực hiện nhiệm vụ vào đầu tháng 5. Vụ ám sát đã gây chấn động thế giới.
Hai ngày sau, phóng viên của Al Jazeera - Shireen Abu Akleh, một nhà quan sát kỳ cựu về cuộc xung đột giữa Israel và Palestine, đã bị bắn khi đang đưa tin về một cuộc đột kích quân sự dự kiến của Israel ở Bờ Tây bị chiếm đóng. Ngày hôm sau, một nhà báo 29 tuổi người Chile - Francisca Sandoval, đã tử vong sau khi bị bắn vào đầu trong lúc đưa tin về các cuộc biểu tình.
“Francisca là người mẹ, người con tuyệt vời nhất. Cô ấy là một trong những người luôn dõi theo bạn… Làm sao có thể bày tỏ nỗi đau khi mất đi một người mà đã cùng bạn trải qua rất nhiều điều?”, Gabriel Cardozo - một nhiếp ảnh gia tại Senal 3 de La Victoria, nơi Sandoval từng làm việc, nhớ lại.
Sự ra đi của hàng loạt nhà báo trong một khoảng thời gian ngắn đã gây ra một làn sóng phản đối kịch liệt trên thế giới. “Tất cả những gì chúng tôi muốn làm là công việc của mình. Sự ra đi của Sandoval sẽ gây ám ảnh tôi trong suốt phần đời còn lại”, Shatha Hanayshe - một nhà báo 26 tuổi người Palestine cho biết.
Mục tiêu tấn công
Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên Hợp Quốc (UNESCO) cho biết, tình trạng thoát tội đang “phổ biến một cách đáng báo động”. “Một lần nữa, vào năm 2021, quá nhiều nhà báo đã phải trả giá để đưa sự thật ra ánh sáng”, Tổng Giám đốc UNESCO Audrey Azoulay cho biết.
Mặc dù, số nạn nhân đang ở mức thấp nhất trong một thập kỷ, UNESCO nhấn mạnh, nhiều nguy cơ mà các phóng viên phải đối mặt khi cố gắng đưa tin và vạch trần những hành vi sai trái. Vào năm 2021, các nhà báo phải đối mặt với tỷ lệ cao bị tấn công, đe dọa và quấy rối, kể cả khi đưa tin về các cuộc biểu tình.
Các nhà báo nữ tiếp tục gặp rủi ro vì phải đối mặt với “một tỷ lệ quấy rối trực tuyến đáng kinh ngạc”. UNESCO trích dẫn dữ liệu cho thấy, gần 3/4 nữ chuyên gia truyền thông được khảo sát từng bị bạo lực trực tuyến liên quan đến công việc của họ. Theo UNESCO, năm 2021, có 2/3 nhà báo thiệt mạng ở các quốc gia không có xung đột vũ trang.
Ông Robert Mahoney - Giám đốc điều hành Ủy ban Bảo vệ các Nhà báo (CPJ) - cho biết, mỗi vụ xả súng đều đặc biệt và diễn ra trong những hoàn cảnh khác nhau: “Song, có một điểm chung, đó là vào năm 2022, chúng tôi đã chứng kiến sự gia tăng về số lượng các nhà báo bị ám sát.
Rất khó để tìm ra mối liên hệ trực tiếp giữa bất kỳ vụ giết người nào trong số này. Ngoại trừ việc có thể nói rằng, mọi chuyện đã và đang trở nên nguy hiểm hơn khi làm báo độc lập”, ông Mahoney nhấn mạnh.
Một phần của tình trạng này được cho là do chiến tranh bùng nổ ở Ukraine - nơi ít nhất 7 nhà báo đã thiệt mạng kể từ khi “chiến dịch quân sự đặc biệt” bắt đầu vào ngày 24/2. Mexico là quốc gia ghi nhận sự gia tăng lớn trong số vụ ám sát nhà báo. Tại quốc gia này, từ đầu năm tới nay, có 11 nhà báo đã bị ám sát. Trong khi đó, năm 2021, con số này là 7 người.
“Đó là sự kiểm duyệt thông qua khẩu súng. Những kẻ tội phạm giết người để gửi một thông điệp… và mang lại căn bệnh ung thư thực sự trên báo chí, đó là sự tự kiểm duyệt. Khi đó, các nhà báo dừng lại hoặc tuân thủ. Bởi, việc làm khác sẽ là quá nguy hiểm”, ông Mahoney nói về làn sóng giết người có tổ chức liên quan đến tội phạm ở quốc gia châu Mỹ Latinh này.
Tuy nhiên, nhiều nhà vận động cho rằng, các vụ giết người chỉ là “bề nổi của tảng băng” về tương lai ảm đạm của tự do truyền thông. Bên cạnh đó, ông Mahoney cũng bày tỏ lo ngại về tình trạng quấy rối và đe dọa trực tuyến ngày càng tăng đối với các nhà báo. Đặc biệt, các nhà báo nữ trên toàn cầu trở thành mục tiêu tấn công.
“Dù đó là ở Philippines hay Ấn Độ, ngày càng có nhiều nhà báo bị tấn công trực tuyến. Đôi khi, đó có thể là dấu hiệu của một cuộc tấn công ngoài đời thực”, ông Mahoney cảnh báo và kêu gọi các công ty truyền thông xã hội hành động.
Chủ tịch CPJ - Jodie Ginsberg - cho biết, việc đưa tin về các cuộc biểu tình cũng ngày càng trở nên nguy hiểm đối với nhà báo. Đối với vụ việc của nhà báo Mollinedo, danh tính của những kẻ giết bà vẫn là một bí ẩn. Các nhà hoạt động cho biết, có hơn 150 nhà báo Mexico đã bị sát hại kể từ đầu thế kỷ này. Trong đó, hơn 90% vụ việc không được giải quyết và cũng không có kẻ nào bị trừng phạt.
Valério Luiz Filho - một luật sư người Brazil có cha là nhà báo bị ám sát gần 10 năm trước, cho biết thủ phạm đứng sau những tội ác như vậy lẽ ra phải chịu trách nhiệm. Tuy nhiên, 10 năm sau cái chết của người cha, anh Filho cho biết, những kẻ tình nghi vẫn chưa bị kết án.
“Cần phải có công lý trong những trường hợp này, cho dù đó là ở Chile hay Mexico hay bất cứ nơi nào… Nhờ đó, để mọi người hiểu rằng, những nhà báo bị ám sát đều có giá trị. Tác phẩm của họ cũng có giá trị”, nam luật sư cho biết.
