Người dân phản đối dự án khai thác vàng 'khủng' ở Nghệ An

Lo ngại tệ nạn xã hội và ô nhiễm môi trường, người dân ở huyện Tương Dương (Nghệ An) không đồng ý cho doanh nghiệp khai thác vàng, đồng thời kiến nghị thu hồi giấy phép dự án.

Ký ức buồn trên đỉnh Pu Phen

UBND huyện Tương Dương (Nghệ An) mới đây tổ chức lấy ý kiến của chính quyền địa phương và cộng đồng dân cư về Dự án Khai thác hầm lò quặng vàng gốc tại khu vực xã Yên Na và xã Yên Tĩnh do Công ty CP Xây dựng và Thương mại tổng hợp Thủ Đô (gọi tắt là Công ty Thủ Đô) làm chủ đầu tư.

Kết quả, 100% ý kiến (71/71) không đồng ý cho doanh nghiệp tổ chức thăm dò, khai thác vàng tại địa phương; đồng thời kiến nghị các cấp thu hồi giấy phép dự án này.

Theo tìm hiểu của Báo GD&TĐ, núi Pu Phen nằm giáp ranh giữa 3 xã Yên Na, Yên Hòa và Yên Tĩnh của huyện Tương Dương. Năm 2008, Công ty Thủ Đô được cấp phép thăm dò khoáng sản vàng tại khu vực này. Cũng chính thời gian này, các ổ nhóm khai thác vàng trái phép hoạt động rầm rộ, gây mất an ninh trật tự và ô nhiễm môi trường.

Từng có thời gian đi khai thác vàng thuê, ông Lương Văn Thương (SN 1965, trú tại bản Na Bón, xã Yên Na) nhớ lại, thời điểm năm 2008, núi Pu Phen có hơn 20 đội khai thác vàng “thổ phỉ” khác nhau. Mỗi đội lại có một hầm lò riêng của mình, khoét sâu vào lòng đất từ 50 - 80m.

Theo người đàn ông này, quặng đào từ dưới lò lên sẽ được mang đi xay xát, sau đó bỏ vào máng chứa thủy ngân và bột chua để “bắt” vàng. Có nhóm khác thì bỏ quặng sau khi xay xát vào chậu, rồi dùng khí nitơ để đốt. Khi đốt các quặng kim loại khác sẽ bị nóng chảy, lộ ra vàng.

“Năm 2008, bản Cành Tong có 3 người chết, còn dân ở nơi khác đến cũng khá nhiều. Có người thì bị nghiện rồi chết, có người thì sập hầm vàng… Rất mong các cấp có thẩm quyền cân nhắc kỹ cho dân được sinh sống trong khe đó. Nếu cho công ty đến khai thác vàng thì dân hoàn toàn không đồng ý”, ông Thương nói thêm.

Ông Lương Bá Truyền, Phó Chủ tịch UBND xã Yên Na cho biết, từ năm 2008 đến khoảng năm 2013, nạn khai thác vàng trái phép trên đỉnh Pu Phen kéo theo nhiều tệ nạn xã hội như ma túy, mại dâm, trộm cắp… khiến nhiều gia đình ly tán.

Hoạt động khai thác vàng còn gây ảnh hưởng đến dòng chảy khe Pu và khe Chà Hạ chảy qua địa bàn. Không chỉ cây cối, hoa màu bị chết mà gia súc, gia cầm uống nguồn nước này hoặc vô tình sập xuống các hố đào vàng đã chết hoặc bị thương.

Do địa hình đồi núi phức tạp, huyện Tương Dương phải tổ chức nhiều đợt truy quét, thu giữ máy móc phục vụ khai thác vàng, phá hủy nhiều lán trại trái phép. Đồng thời giao cho chính quyền 3 xã luân phiên cử người canh gác thì tình trạng khai thác vàng trên Pu Phen mới được giải quyết.

“Những hệ lụy này kéo dài đến tận bây giờ, đến nay đồi Pu Phen vẫn chưa có cây cối mọc lên được. Người dân chăn nuôi, trồng trọt rất khó, đặc biệt là từ bản Cành Toong (xã Yên Tĩnh) ra đến Na Bón, Xiềng Nứa (xã Yên Na). Do đó, nhân dân và cán bộ đều không đồng tình cho công ty vào khai thác vàng”, ông Truyền cho biết thêm.

Nạn khai thác vàng thổ phỉ trở thành một phần ký ức buồn của người dân xã Yên Na. Ảnh: Phạm Tâm

Đất sản xuất nông nghiệp khu vực gần khe Pu bị bỏ hoang do ô nhiễm môi trường. Ảnh: Phạm Tâm

Đề nghị thu hồi giấy phép dự án

Theo Giấy phép khai thác khoáng sản số 75/GP-BTNMT ngày 19/1/2017 của Bộ Tài nguyên và Môi trường (Bộ TN&MT), dự án tại huyện Tương Dương có trữ lượng khai thác 13.800 tấn quặng (tương đương 80kg vàng); thực hiện trong thời gian 15 năm theo công nghệ khai thác hầm lò. Tổng diện tích khu vực khai thác hơn 126,71 ha.

Trong báo cáo gửi UBND tỉnh Nghệ An, huyện Tương Dương cho biết, dù công tác thăm dò và cấp phép đã lâu, nhưng đến nay Công ty Thủ Đô vẫn chưa đủ thủ tục hồ sơ, pháp lý để đi vào khai thác.

Mặt khác, từ khi được cấp phép chủ đầu tư không phối hợp với chính quyền địa phương thực hiện công tác quản lý, bảo vệ khoáng sản trong phạm vi được cấp. Vì vậy, trong thời gian qua đã để xảy ra tình trạng các đối tượng khai thác khoáng sản vàng trái phép trong khu vực.

Bản Xiềng Nứa - trung tâm của xã Yên Na nằm trong phạm vi dự án. Ảnh: Phạm Tâm

Hoạt động khai thác vàng thổ phỉ trên khe Chà Hạ vào năm 2013. Ảnh tư liệu

Hiện nay, báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM) và phương án cải tạo phục hồi môi trường chưa được lập lại trình cơ quan có thẩm quyền phê duyệt. Không đảm bảo tiến độ xây dựng cơ bản mỏ và hoạt động khai thác xác định trong dự án đầu tư khai thác khoáng sản, thiết kế mỏ.

Năm 2021, Công ty Thủ đô có công văn về việc tham vấn cộng đồng về nội dung ĐTM của dự án. Nhưng qua tiếp xúc cử tri, nhân dân và các tổ chức, đoàn thể chính quyền địa phương 2 xã Yên Na và Yên Tĩnh quyết liệt phản đối.

Nguyên nhân do hệ lụy từ việc khai thác vàng trước đây đã để lại nhiều mất mát cho nhân dân (tệ nạn xã hội, mất an ninh trật tự, ô nhiễm môi trường). Chính quyền huyện Tương Dương cho rằng, mong muốn của nhân dân là hoàn toàn chính đáng. Họ rất mong được yên tâm sản xuất, phát triển kinh tế.

Ông Nguyễn Hữu Hiến, Phó Chủ tịch UBND huyện Tương Dương cho biết, đây là một trong những dự án triển khai chậm trên địa bàn. Năm 2021, theo các quy định và từ thực tế, huyện Tương Dương đã lấy ý kiến, khảo sát và đề xuất UBND tỉnh Nghệ An, Sở TN&MT báo cáo Bộ TN&MT thu hồi giấy phép khai thác khoáng sản của Công ty Thủ Đô.

“Dù UBND huyện Tương Dương, cũng như các cấp, các ngành rất quan tâm đến đời sống, phát triển kinh tế xã hội, nhưng căn cứ vào điều kiện thực tế, cũng như hệ lụy trước đây về khai thác vàng trái phép gây mất an ninh trật tự, ô nhiễm môi trường dẫn đến người dân không đồng tình với dự án triển khai của công ty này”, ông Hiến chia sẻ thêm.