Di chỉ khảo cổ mái đá Bản Mòn thuộc xã Thôm Mòn (Thuận Châu, Sơn La). Di chỉ này được nữ học giả người Pháp - bà M.Colani phát hiện và khai quật vào tháng 5/1927.
Bảo tàng tỉnh Sơn La phối hợp với Viện Khảo cổ học Việt Nam khai quật một số điểm vào tháng 10/2004.
 |
Theo đánh giá của học giả M.Colani và các nhà khảo cổ học Việt Nam, di chỉ mái đá bản Mòn là một xưởng chế tác công cụ lao động và đồ trang sức có niên đại hậu kỳ đá mới, cách đây khoảng 4.000 năm.
Năm 2017, di tích được Bảo tàng tỉnh Sơn La phối hợp với UBND huyện Thuận Châu lập dự án tu bổ, tôn tạo. Mái đá bản Mòn được xếp hạng Di tích cấp tỉnh ngày 28/4/2006.
 |
Toàn cảnh mái đá phía Đông. |
Trong 6 mái đá của di chỉ này chỉ có 2 mái đá có vết tích cư trú của con người. Mái đá phía tây: Trên mặt nến của mái đá có lớp vỏ ốc tạo thành tầng dày 30cm, chủ yếu là ốc nước ngọt Melania.
Dưới đáy, dọc theo thành vách là khối dăm kết vội, vỏ nhuyễn thể và các vật liệu khác khá vững chắc.
 |
Hình ảnh hiện vật tại di chỉ Mái đá Bản Mòn được trưng bày tại phòng trưng bày Sơn La thời kỳ Tiền – Sơ sử, Bảo tàng tỉnh Sơn La. |
Vết tích tiền sử ở đây gồm: 1 chày nghiền bằng đá cuội, 2 viên đá có vết ghè đẽo, 1 chiếc rìu mài bị vỡ, 1 dùi xương nhỏ mài, 1 vài mảnh tước có dấu cưa và một số mảnh gồm cổ.
Mái đá phía đông: Rộng 20m, sâu 5m. Tầng văn hóa ở mái đá này còn tương đối nguyên vẹn, trầm tích khảo cổ dày tới vài chục cm, có chỗ dày tới 1,5m.
 |
Di tích thu hút nhiều khách tham quan. |
Trong tầng văn hóa phát hiện 1 rìu đồng, những mảnh vòng khoan tách lỏi và rất nhiều gốm thô. Ngoài ra, ở mái đả còn tìm thấy rìu co chuôi tra cán, rìu mài toàn thân chế tạo tinh xảo, đục tứ giác mài toàn thân lưỡi vát một mặt, đặc biệt là di cốt người chôn không sâu lắm, xương cốt vỡ vụn.
Trong quyết định xếp hạng di tích quốc gia, Bộ trưởng Bộ VH-TT&DL Nguyễn Văn Hùng Khu nêu rõ: Bảo vệ di tích được xác định theo biên bản và bản đồ khoanh vùng các khu vực bảo vệ di tích trong hồ sơ. Đồng thời, UBND các cấp nơi có di tích được xếp hạng - trong phạm vi nhiệm vụ và quyền hạn của mình, thực hiện việc quản lý nhà nước đối với di tích theo quy định của pháp luật về di sản văn hóa.
