Từ thử nghiệm nhỏ đến mô hình bài bản
Sau nhiều năm làm nghề nuôi ong, ông Nguyễn Văn Cường – Giám đốc Hợp tác xã Mật ong Cường Nga (xã Quang Diệm, huyện Hương Sơn, Hà Tĩnh nay là xã Sơn Giang, Hà Tĩnh) nhận thấy cần tìm thêm hướng đi mới để tăng thu nhập và mở rộng quy mô sản xuất. Trong quá trình tìm hiểu, ông thích thú với mô hình trồng dâu nuôi tằm đang được một số địa phương khác phát triển hiệu quả. Từ đó, ông bắt đầu dành thời gian đi thực tế, học hỏi kinh nghiệm từ các mô hình trong và ngoài tỉnh.
“Lúc đầu mình chỉ nghĩ thử làm vài lứa xem thế nào, ai ngờ tằm lại hợp đất, hợp khí hậu ở đây hơn mình tưởng,” ông Cường nhớ lại thời điểm bắt đầu.
Tháng 9/2022, ông mạnh dạn đưa giống dâu lai về trồng thử nghiệm trên 3ha đất ven sông Ngàn Phố. Đây là vùng đất trước đó hiệu quả canh tác không cao. Giống dâu mới cho năng suất tốt, ít sâu bệnh, phù hợp với điều kiện khí hậu địa phương. Sau hơn một năm, diện tích trồng dâu được mở rộng lên 7ha, đạt năng suất khoảng 9 tấn/ha.
Có nguyên liệu sẵn sàng, tháng 9/2023, HTX bắt đầu thử nghiệm nuôi tằm bằng cách nhập trứng từ Trung tâm Nghiên cứu dâu tằm tơ tại quận Long Biên (Hà Nội). Để chuẩn bị điều kiện nuôi phù hợp, ông Cường đầu tư khoảng 100 triệu đồng để lắp đặt hệ thống giá đỡ, máy điều hòa hai chiều, thiết bị đo nhiệt độ và độ ẩm. Tuy nhiên, do chưa có kinh nghiệm, lứa tằm đầu tiên không đạt kỳ vọng, cho năng suất thấp.
“Nuôi tằm không dễ như mình tưởng. Có lần chỉ vì thay đổi nhiệt độ chậm mấy tiếng mà cả lứa tằm quay kén không đều, thiệt hại cả tuần công chăm sóc”, ông Cường chia sẻ.
Không nản chí, ông tiếp tục điều chỉnh quy trình kỹ thuật, đồng thời nhận được sự hỗ trợ chuyên môn từ Trung tâm Nghiên cứu dâu tằm tơ Trung ương. Đến tháng 6/2024, HTX đã làm chủ được kỹ thuật chăm sóc tằm ở cả hai giai đoạn phát triển – từ tằm non đến khi quay kén. Hiện tại, HTX tập trung nuôi các giống tằm chất lượng cao như VH 2020 và tằm lưỡng hệ nhập từ Trung Quốc, cho năng suất ổn định, kén đẹp.
Một bước ngoặt trong mô hình là việc đưa tằm vào nuôi trong phòng kín có điều hòa. HTX đã lắp đặt 2 máy điều hòa hai chiều (công suất 900 BTU) và các thiết bị theo dõi nhiệt độ, độ ẩm. Nhờ vậy, môi trường nuôi được duy trì ổn định trong khoảng 25 - 30 độ C, độ ẩm 80 - 85%, giúp tằm phát triển khỏe mạnh, giảm tỷ lệ hao hụt và tăng hiệu quả quay kén.
“Có máy điều hòa, mình chủ động được môi trường. Tằm đỡ bệnh, ăn khỏe, quay kén đều hơn hẳn so với cách nuôi cũ”, ông Cường cho biết.
Hiệu quả kinh tế rõ rệt, mở ra hướng đi mới
Tằm phát triển qua 5 giai đoạn, gọi là 5 tuổi, mỗi tuổi kéo dài từ 2 đến 3 ngày. Từ tuổi thứ hai, tằm bước vào giai đoạn “ăn rỗi”, tiêu thụ lượng lớn lá dâu tươi. Khi tằm đến giai đoạn “chín”, người nuôi sẽ chuyển chúng vào các "né" – khung gỗ chia ô – để tằm bắt đầu quay kén. HTX hiện có 120 né tằm đang hoạt động.
Mỗi hộp tằm con nặng 100g, sau khoảng 15 ngày nuôi sẽ tiêu thụ hết khoảng 800kg lá dâu, cho thu hoạch từ 45 - 50kg kén. Với giá thị trường dao động từ 180.000 – 200.000 đồng/kg, mỗi lứa tằm có thể mang lại thu nhập khoảng 14 – 16 triệu đồng. Trung bình mỗi tháng, mô hình đem về từ 40 – 45 triệu đồng, tương đương hơn 500 triệu đồng mỗi năm.
“Trồng dâu, nuôi tằm kỹ thì làm có ăn. Chỉ cần chăm chỉ, tuân kỹ quy trình, mỗi tháng cũng đủ trả công, trả chi phí mà còn có lãi”, ông Cường nói.
Công tác vệ sinh và khử khuẩn khu vực nuôi cũng được ông đặc biệt chú trọng. “Tằm nhạy lắm, chỉ cần bụi bẩn hay độ ẩm thay đổi cũng có thể ảnh hưởng cả đàn. Nuôi mà chủ quan là mất trắng như chơi”, ông chia sẻ thêm.
Không chỉ mang lại hiệu quả kinh tế cho địa phương, mô hình nuôi tằm còn góp phần giải quyết việc làm, tạo thu nhập ổn định cho 12 lao động, trong đó phần lớn là người lớn tuổi, hoàn cảnh khó khăn. Nhờ công việc chăm sóc tằm tại hợp tác xã, nhiều hộ gia đình đã có thêm nguồn thu nhập, cải thiện đáng kể cuộc sống, bớt đi phần nào gánh nặng mưu sinh.
Ông Hồ Viết Thuật (gần 70 tuổi, trú thôn Đông Tiến, xã Sơn Giang) là một trong những trường hợp như vậy. Mang trong mình bệnh phổi nhiều năm, lại không còn đủ sức khỏe để làm nông như trước, cuộc sống vợ chồng ông từng rất chật vật. “Ngày trước, làm ruộng mà đến mùa vụ tiền thu được cũng chỉ đủ thuê máy móc, chẳng dư dả gì. Từ khi có công việc chăm sóc tằm ở hợp tác xã, mỗi tháng tôi có thu nhập khoảng 5 triệu đồng – cũng tạm đủ để vợ chồng trang trải sinh hoạt hàng ngày. Nhờ đó mà gia đình tôi đỡ vất vả hơn rất nhiều”, ông Thuật chia sẻ.
HTX hiện cũng đã chủ động kết nối với Công ty Cổ phần Dâu tằm tơ tại tỉnh Yên Bái để đảm bảo đầu ra ổn định cho sản phẩm.
Với cách làm bài bản, khép kín từ khâu trồng dâu đến nuôi tằm, mô hình của ông Nguyễn Văn Cường không chỉ khôi phục một nghề truyền thống mà còn mở ra một hướng phát triển bền vững cho vùng đất miền núi Hương Sơn.
Theo lãnh đạo UBND xã Sơn Giang (Hà Tĩnh), nghề trồng dâu, nuôi tằm đã xuất hiện khá lâu ở các địa phương vùng lân cận nhưng mất dần trong những năm gần đây. Việc HTX Cường Nga triển khai trồng dâu và nuôi tằm thành công đã khuyến khích người dân mở rộng diện tích quy mô, tăng cường áp dụng khoa học kỹ thuật. Đặc biệt, là đầu tư điều hòa nuôi tằm trong phòng lạnh, tăng lứa nuôi, để đem lại hiệu quả kinh tế cao nhất.
