Trung thành với chất liệu sen
Theo ông, sen gắn chặt với cuộc đời Bác và chỉ có những giá trị tốt đẹp của sen mới tôn vinh hết phẩm chất cao quý và sự vĩ đại của Người.
Ca dao có câu: “Tháp Mười đẹp nhất bông sen/Việt Nam đẹp nhất có tên Bác Hồ”. Hình ảnh Bác Hồ đã quyện chặt với hồn sen. Cuộc đời của Người có nhiều gắn bó với hình ảnh hoa sen: được sinh ra tại làng Sen (huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An), thân sinh của Người - cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc cũng gắn chặt cuộc đời với Đất Sen hồng - Đồng Tháp.
Hơn thế nữa, hoa sen còn là quốc hoa của Việt Nam, xứng tầm với một lãnh tụ vĩ đại của dân tộc, một danh nhân văn hóa lớn của thế giới. Có lẽ vì thế mà họa sĩ Bảy Nghĩa đã tâm đắc sử dụng chất liệu bằng sen để truyền tải cái thần, cái hồn vào những bức tranh về Bác.
Cơ duyên đến với hội họa từ nhỏ, ông yêu thích và thường mày mò tự học. Chủ yếu là học lóm qua các tác phẩm hội họa và nhờ một số họa sĩ chỉ dẫn. Dù không qua trường lớp chuyên nghiệp nhưng với niềm đam mê, ông có thể bỏ nguyên ngày chỉ để học vẽ.
Cả cuộc đời ông gắn bó với nghề vẽ. Lúc chưa đi học đã biết vẽ. Đến khi đi học tham gia vẽ tranh cho nhà trường, lớn lên lại đi vẽ ở nhiều nơi. Đầu năm 1982 khi ông nhập ngũ, Ban Tuyên huấn thấy ông có năng khiếu nên giao nhiệm vụ vẽ tranh chân dung các anh hùng liệt sĩ, gia đình cách mạng… Sau này, khi rời quân ngũ, mặc dù theo nghề mộc nhưng ông vẫn dành nhiều thời gian để mày mò nghiên cứu nghề vẽ.
Cách đây khoảng 4 năm, ông đã phát hiện và sử dụng vỏ tràm để làm tranh. Dòng tranh này cũng được rất nhiều người chú ý vì tính chất độc lạ và sáng tạo. Tuy nhiên, do tính chất phổ biến và đại trà của cây tràm không làm thỏa sức sáng tạo và tinh thần muốn khẳng định nét riêng trong đam mê của mình nên ông bỏ, không làm bằng tràm nữa mà bắt đầu làm tranh bằng lá sen.
Khi được hỏi vì sao lại chọn chất liệu này, lão họa sĩ Bảy Nghĩa chia sẻ: “Đồng Tháp là Đất Sen Hồng với đặc trưng từ sen. Hoa sen lại là quốc hoa. Sử dụng một loại chất liệu vừa có ý nghĩa đối với đặc trưng của địa phương lại mang tầm quốc gia thì còn gì bằng”. Vì những ý nghĩa sâu xa và giá trị đó, nên mặc dù trong quá trình tạo tác tranh bằng lá sen gặp nhiều khó khăn nhưng ông Bảy Nghĩa vẫn miệt mài, chăm chút, rút kinh nghiệm qua các lần thất bại, chỉnh sửa để cho ra đời tác phẩm ưng ý và giá trị nhất.
Dành trọn tâm huyết, tình cảm để làm tranh Bác
Theo ông, làm tranh bằng sen khó hơn rất nhiều so với làm bằng tràm. “Sen có độ co dãn, tính biến màu và mối mọt đục trong lá làm dễ hư hỏng”. Để nhận biết và khắc phục những hạn chế đó, họa sĩ Bảy Nghĩa đã đem lá sen về để qua vài tháng cho mối mọt không đục, màu ổn định mới bắt đầu làm tranh.
“Tôi đem ra phơi sương, phơi nắng liên tục để thử độ bền của tranh. Qua đó, mình rút kinh nghiệm để bảo quản tranh lâu hơn. Không chỉ vậy, keo để dán lá cũng công phu lắm. Phải sử dụng nhiều loại keo trong một bức tranh, dùng keo gốc nước mà tha lên thì thua, không dính được gì cả”.
Để hoàn tất một bức tranh phải qua các công đoạn: chọn lá, phơi, cắt hoặc xé, phân màu, cố định lá sen, phơi khô và chỉnh sửa, phủ keo để giữ cố định các chi tiết. Lúc đầu ông làm tranh bằng lá sen. Sau đó, nghiên cứu làm bằng gân sen, bụi sen…Hầu như cái gì có thể chế tác để làm tranh ông đều nghiên cứu và vận dụng.
Đã thử qua nhiều thể loại tranh như: tranh phong cảnh, tranh tĩnh vật, tranh chân dung nhưng cuối cùng vẽ chân dung vẫn là thể loại mang lại trong ông nhiều cảm xúc nhất. Ở mỗi bức chân dung, ông đều thể hiện được tính cách và thần thái của từng nhân vật lên khuôn mặt và ánh mắt mang đậm chiều sâu về tâm hồn.
Ông cũng từng làm rất nhiều tranh về Bác ở những tư thế và kiểu dáng khác nhau: Bác ở tư thế nhìn thẳng, Bác ngồi cầm bút, Bác chơi với thiếu nhi. Ở mỗi bức tranh, lão họa sĩ đều tô điểm được thần thái và tính cách của Bác từ ánh mắt cho đến nụ cười... Nói về nghệ thuật làm tranh Bác Hồ bằng lá sen, họa sĩ Bảy Nghĩa cho biết, làm tranh Bác đòi hỏi rất nhiều công phu, không chỉ giống mà phải có thần, có hồn, phải thể hiện rõ trên nét mặt.
“Trước hết phải làm cho hình giống trước. Sau đó nâng chiều sâu cặp mắt, nụ cười hiền hòa trong sáng, gương mặt phúc hậu. Làm tranh về Bác Hồ đặc biệt phải có những điều đó, nếu không đặc tả được thì khó thành công...".
Làm tranh bằng lá sen là một bộ môn nghệ thuật đòi hỏi sự sáng tạo và khéo léo cao độ. Ông Bảy Nghĩa cũng nhìn nhận, “đây là công việc khó truyền nghề” vì đòi hỏi họa sĩ phải tự phác thảo bức tranh ra trong đầu. “mình phải thuộc hình, tưởng tượng rồi dán hình vào giấy, nếu dán không cẩn thận sẽ bị lệch”, ông Bảy Nghĩa tâm sự.
Ông chia sẻ: “Tôi muốn làm ra một dòng tranh mà nhìn vào đó bạn bè quốc tế biết ngay là tranh Việt Nam, chỉ Việt Nam mới làm ra được”. Và ông đã gửi gắm điều đó vào dòng tranh được làm từ sen. Theo ông hoa sen là quốc hoa của Việt Nam nên khi dòng tranh này ra đến nước ngoài thì người ta nhìn vào sẽ biết ngay là của Việt Nam. Không những thế nó còn giúp lan tỏa tính dân tộc đến với nhiều quốc gia trên thế giới…
