Châu Âu đứng sát bên ông Zelensky trước thềm gặp Tổng thống Trump
Các nhà lãnh đạo châu Âu và NATO tối qua thông báo họ sẽ cùng tới Washington để đồng hành cùng Tổng thống Zelensky trong cuộc gặp với ông Trump nhằm thể hiện quan điểm thống nhất về việc chấm dứt xung đột Ukraine và củng cố các cam kết an ninh Mỹ hiện đang được bàn tới.
Lãnh đạo từ Anh, Pháp, Đức, Ý và Phần Lan đang quy tụ quanh ông Zelensky sau khi ông bị loại khỏi hội nghị mà ông Trump tổ chức với Tổng thống Nga Vladimir Putin hôm 15/8.
Cam kết có mặt bên Tổng thống Zelensky tại Nhà Trắng dường như là nỗ lực để đảm bảo cuộc gặp diễn ra tốt hơn so với lần trước vào tháng 2, khi ông Trump đã quở trách ông Zelensky trong một cuộc đối thoại căng thẳng tại Phòng Bầu Dục.
“Tình trạng các nước châu Âu rất lo ngại cảnh tượng tại Phòng Bầu Dục sẽ lặp lại nên họ muốn ủng hộ ông Zelensky hết mình,” Tướng Dominique Trinquand, cựu lãnh đạo phái bộ quân sự của Pháp tại Liên Hợp Quốc, nói.
“Đó là một cuộc đấu quyền lực và một vị thế sức mạnh có thể có hiệu quả với ông Trump,” ông nói thêm.
Ông Trump trước đó viết trên mạng xã hội Truth Social: “Đang có tiến triển lớn ở Nga. Đừng ngắt kết nối.”
Bảo đảm an ninh kiểu Điều 5 và lực lượng đồng minh trên đất Ukraine
Tại hội nghị thượng đỉnh ở Alaska, ông Putin đã đồng ý với ông Trump rằng Mỹ và các đồng minh châu Âu có thể đề nghị Ukraine một bảo đảm an ninh giống như yêu cầu tập thể theo Điều 5 của NATO trong một thỏa thuận chấm dứt cuộc chiến kéo dài 3 năm rưỡi, đặc phái viên Mỹ Steve Witkoff nói trong cuộc phỏng vấn ngày 17/8 trên CNN.
“Đó là lần đầu tiên chúng tôi nghe thấy người Nga đồng ý với điều đó,” ông Witkoff nói, và gọi điều này là “thay đổi cuộc chơi”.
Sau đó, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron nói phái đoàn châu Âu sẽ yêu cầu ông Trump ủng hộ các kế hoạch do họ soạn thảo nhằm tăng cường lực lượng vũ trang Ukraine — vốn đã là lực lượng quân sự lớn nhất ở châu Âu ngoài Nga — thông qua thêm huấn luyện và trang bị để đảm bảo bất kỳ nền hòa bình nào.
Kế hoạch do châu Âu soạn thảo còn hình dung một lực lượng đồng minh hiện diện tại Ukraine, lùi xa tuyến đầu nhằm trấn an Kiev rằng hòa bình sẽ giữ vững và ngăn chặn một cuộc tấn công của Nga khác, ông Macron cho biết.
Ông phát biểu sau một cuộc gọi video gần 2 giờ ngày 17/8 với các quốc gia châu Âu và các nước khác — trong đó có Canada, Australia và Nhật Bản — khi tham gia cái gọi là “liên minh sẵn sàng”.
Theo ông Macron, “'vài nghìn người trên mặt đất ở Ukraine trong khu vực hòa bình' sẽ báo hiệu rằng 'số phận của chúng ta gắn kết'.”
Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen phát biểu tại một cuộc họp báo ở Brussels cùng ông Zelensky rằng “chúng tôi hoan nghênh thiện chí của ông Trump đóng góp cho các bảo đảm an ninh kiểu Điều 5 cho Ukraine. Và 'liên minh sẵn sàng' — trong đó có Liên minh châu Âu — sẵn sàng đóng góp phần của mình.”
Bên cạnh Chủ tịch Ursula von der Leyen và ông Macron, Thủ tướng Anh Keir Starmer, Thủ tướng Đức Friedrich Merz, Thủ tướng Ý Giorgia Meloni và Tổng thống Phần Lan Alexander Stubb cũng cho biết sẽ tham gia các cuộc đối thoại ngày 18/7, và Tổng thư ký liên minh quân sự NATO Mark Rutte cũng sẽ tham gia.
Sự ủng hộ của các nhà lãnh đạo châu Âu có thể giúp xoa dịu mối lo ở Kiev và tại các thủ đô châu Âu khác rằng Ukraine có nguy cơ bị dồn ép vào một thỏa thuận hòa bình mà họ không hài lòng.
Neil Melvin, giám đốc an ninh quốc tế tại Viện Các dịch vụ Vũ trang Hoàng gia (RUSI) có trụ sở ở London, cho rằng các nhà lãnh đạo châu Âu đang cố “định hình chương trình nghị sự đang tiến triển nhanh này”.
Sau hội nghị Alaska, ý tưởng về một lệnh ngừng bắn dường như gần như bị loại bỏ và câu chuyện chuyển sang chương trình nghị sự của ông Putin nhằm đảm bảo Ukraine không gia nhập NATO hoặc thậm chí Liên minh châu Âu.
Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio nói trên chương trình “Meet the Press” của NBC ngày 18/8 rằng một khả năng ngừng bắn “không bị loại bỏ hoàn toàn” nhưng cách tốt nhất để chấm dứt chiến tranh là thông qua “một thỏa thuận hòa bình toàn diện”.
Châu Âu là trở ngại của đàm phán?
Ông Putin đã ngụ ý rằng ông coi châu Âu là trở ngại đối với đàm phán. Ông cũng miễn cưỡng gặp trực tiếp ông Zelensky, nói rằng một cuộc gặp như vậy chỉ có thể diễn ra khi nền tảng cho một thỏa thuận hòa bình đã được đặt ra.
Phát biểu với báo chí sau cuộc gặp với ông Trump, nhà lãnh đạo Nga nêu ý tưởng rằng Kiev và một số thủ đô châu Âu khác có thể “tạo ra chướng ngại” để làm trật bánh tiến triển tiềm năng bằng “những mưu toan hậu trường”.
Hiện tại, ông Zelensky đặt châu Âu là “cách duy nhất” để được đưa vào các cuộc thảo luận về tương lai của Ukraine và an ninh châu Âu, theo nhận định của ông Melvin tại RUSI.
Tuy nhiên, số lượng lớn các nhà lãnh đạo châu Âu có thể tham dự đồng thời cũng buộc nhóm phải “thận trọng” để không phát đi những thông điệp “mâu thuẫn”, ông Melvin nói.
“Rủi ro là họ trông như đang quá mạnh tay và chĩa về phía ông Trump,” - ông bổ sung - “Ông Trump sẽ không muốn bị dồn vào góc.”
Mặc dù chi tiết vẫn mơ hồ về việc các bảo đảm an ninh kiểu Điều 5 từ Mỹ và châu Âu sẽ gồm những gì đối với Ukraine, nhưng nó có thể mô phỏng các điều khoản thành viên NATO, theo đó một cuộc tấn công nhằm vào một thành viên được coi là tấn công vào tất cả.
Ông Zelensky tiếp tục nhấn mạnh tầm quan trọng của cả sự tham gia của Mỹ lẫn châu Âu trong mọi cuộc đàm phán.
“Một bảo đảm an ninh là một quân đội mạnh. Chỉ Ukraine mới có thể cung cấp điều đó. Chỉ châu Âu có thể tài trợ cho quân đội này, và vũ khí cho quân đội này có thể do sản xuất trong nước và sản xuất châu Âu cung cấp, nhưng có những thứ đang thiếu và chỉ có ở Hoa Kỳ,” ông Zelensky nói tại cuộc họp báo ngày 17/8 bên cạnh bà Ursula von der Leyen.
Ông Zelensky cũng phản bác khẳng định của ông Trump vốn được cho là phù hợp với sở thích của ông Putin rằng 2 bên nên đàm phán một lộ trình chấm dứt chiến tranh hoàn toàn thay vì trước tiên đạt được một lệnh ngừng bắn.
Ông Zelensky cho rằng một lệnh ngừng bắn sẽ tạo không gian hít thở để xem xét các yêu sách của ông Putin. “Không thể làm điều đó dưới sức ép của vũ khí,” ông nói.
