Giúp trẻ xây dựng tính tự giác càng sớm càng tốt là nhiệm vụ của chính các bậc cha mẹ, thông qua việc rèn luyện từ thực tế, ngay từ khi trẻ bắt đầu biết nhận thức.
Nhìn chung, khi trẻ được 2 tuổi trở đi, việc rèn cho bé tính tự giác nên được triển khai. Đây chính là giai đoạn trẻ đang dần phát triển về trí tuệ, cảm xúc, tư duy logic, nên việc cho trẻ đến trường và rèn luyện tính tự giác ở giai đoạn này là rất cần thiết và hiệu quả. Hãy bắt đầu từ những việc nhỏ nhất như chuyện ăn uống, cất gọn đồ chơi sau khi chơi, vệ sinh cá nhân…
Hãy nhớ, sự tự giác không thể có nếu cha mẹ chỉ nhắc nhở qua loa bằng những lời nói xuông hay ép buộc. Chẳng hạn nếu muốn bé biết thông báo muốn đi tè thay vì tè ra quần, hãy cho bé biết rằng đó là hành động của đứa trẻ ngoan, đáng được khen ngợi, ngược lại sẽ là hình ảnh không tốt chút nào và sẽ bị bạn chê cười, hay “siêu nhân không ai làm thế đâu”.
Bé sẽ nhận thức rằng đâu mới là điều nên làm. Khi không nhìn thấy nguyên nhân và lợi ích (chẳng hạn “siêu nhân thì không làm thế”), bé mới thực hiện theo và dần thành thói quen trong đầu.
Bên cạnh việc uốn nắn trẻ đi vào nề nếp, cha mẹ cũng xây dựng tính tự giác từ trò chơi với con. Hãy đặt ra những trò chơi mang tính ràng buộc trách nhiệm. Chẳng hạn cùng phân biệt màu sắc, ai chỉ sai sẽ phải đi cất đồ chơi; hay tập hát một bài hát, ai thuộc và hát hay hơn sẽ có 10 phút xem hoạt hình.
Ở đây cũng lại là một cách dạy về tự giác: Sau 15 phút, chắc chắn sẽ phải tắt tivi, nếu không, sẽ phạt cả tuần không được xem một phút hoạt hình nào cả. Bé sẽ nhớ rất lâu những hình phạt như thế này, thay vì sự quát mắng.
