Khởi đầu của đổi mới giáo dục mầm non

Năm 2025 sẽ đánh dấu bước khởi đầu của đổi mới giáo dục mầm non - cấp học nền tảng nhưng còn nhiều khó khăn nhất hiện nay.

Thận trọng từng bước

Phát biểu tại Hội thảo về công tác chuẩn bị thí điểm Chương trình giáo dục mầm non mới (Chương trình mới); tham vấn quy trình thí điểm; các biểu mẫu báo cáo kết quả thí điểm Chương trình giáo dục mầm non tổ chức cuối tháng 12/2024, ông Nguyễn Bá Minh - Vụ trưởng Vụ Giáo dục Mầm non (Bộ GD&ĐT) cho biết:

Luật Giáo dục quy định giáo dục mầm non là cấp học đầu tiên trong hệ thống giáo dục quốc dân, đặt nền móng cho việc hình thành, phát triển nhân cách cũng như phát triển toàn diện cho trẻ về năng lực, phẩm chất cần thiết.

Chương trình giáo dục mầm non hiện hành được ban hành và triển khai 15 năm (từ năm 2009 đến nay) có nhiều ưu điểm như: Chương trình khung, có tính chất mở; đáp ứng sự đa dạng của các vùng miền, các đối tượng trẻ; bảo đảm kết nối chặt chẽ giữa các độ tuổi nhà trẻ và mẫu giáo; thể hiện quan điểm giáo dục toàn diện, tích hợp, lấy trẻ làm trung tâm với phương châm giáo dục “chơi mà học, học bằng chơi”.

Tuy nhiên, trước sự thay đổi nhanh chóng của thực tiễn trong nước, khu vực và quốc tế, Chương trình giáo dục mầm non hiện hành còn bộc lộ bất cập, chưa bắt kịp yêu cầu về phát triển phẩm chất, năng lực của người học trong bối cảnh đổi mới; chế độ sinh hoạt của trẻ tại nhà trường gây áp lực cho giáo viên; giáo viên chưa phát huy được tính linh hoạt, sáng tạo trong quá trình nuôi dưỡng, giáo dục trẻ… Vì vậy, Bộ GD&ĐT thực hiện xây dựng Chương trình giáo dục mầm non mới.

Theo lộ trình dự kiến, Bộ triển khai thí điểm Chương trình giáo dục mầm non mới trong ba năm học liên tiếp: 2025 - 2026, 2026 - 2027, 2027 - 2028 tại 120 cơ sở giáo dục mầm non ở 20 tỉnh, thành phố đại diện cho các vùng, miền trên cả nước.

Sau thời gian thí điểm, Bộ tổ chức rút kinh nghiệm, tiếp tục hoàn thiện nội dung Chương trình giáo dục mầm non mới và dự kiến triển khai đại trà tại các cơ sở giáo dục mầm non trên cả nước vào năm học 2029 - 2030.

Theo ông Nguyễn Bá Minh, việc tổ chức thí điểm là sự thận trọng của Bộ để hướng tới ban hành Chương trình mới. Từ những bất cập nảy sinh trong quá trình thí điểm sẽ có giải pháp bổ sung các nguồn lực như năng lực của đội ngũ giáo viên, điều kiện cơ sở vật chất... để khi triển khai đại trà, cán bộ quản lý và giáo viên sẽ không gặp lúng túng. Bộ đã thành lập các nhóm chuyên gia để xây dựng dự thảo quy trình thí điểm và dự thảo kế hoạch triển khai quá trình thí điểm.

Chia sẻ của đại diện Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam, Chương trình mới được xây dựng dựa trên cơ sở kế thừa và phát triển những ưu điểm của Chương trình giáo dục mầm non hiện hành, phát huy giá trị truyền thống tốt đẹp của nền văn hóa Việt Nam và phù hợp với xu thế quốc tế.

Chương trình mới có 7 điểm mới. Theo đó, tiếp cận năng lực dựa trên tình cảm, xã hội, hình thành phát triển các giá trị cốt lõi của con người Việt Nam; tiếp cận dựa trên quyền, các công ước, điều ước quốc tế về quyền trẻ em, bảo đảm chất lượng, công bằng, hòa nhập, bình đẳng và tôn trọng sự khác biệt của trẻ; trao quyền cho cơ sở giáo dục và giáo viên trong phát triển chương trình giáo dục.

Ngoài ra, quy định về tổ chức chế độ sinh hoạt trong chương trình bảo đảm phù hợp với sự phát triển của trẻ mầm non và chế độ làm việc của đội ngũ theo quy định Bộ luật Lao động. Trẻ em là trung tâm của quá trình giáo dục, chủ thể trong hoạt động và giao tiếp, nhà giáo dục là người hỗ trợ trẻ em.

Chương trình mới cũng bổ sung nội dung và phương pháp giáo dục tiên tiến, phù hợp với điều kiện thực tiễn. Đồng thời, mở rộng cơ hội tham gia và trách nhiệm của gia đình, cộng đồng trong thực hiện Chương trình giáo dục mầm non mới.

Điều chỉnh nội dung, phương pháp giảng dạy

Dưới góc độ chuyên môn, cô Nguyễn Thị Mai Vân - Phó Hiệu trưởng Trường Mầm non Hà Trì (Hà Đông, Hà Nội) chia sẻ, Chương trình giáo dục mầm non mới không chỉ tập trung vào việc học chữ, học số, mà còn chú trọng phát triển kỹ năng sống, cảm xúc, thể chất và các kỹ năng xã hội để trẻ phát triển toàn diện.

Chương trình mới có tính linh hoạt cao giúp các trường và giáo viên điều chỉnh nội dung, phương pháp giảng dạy sao cho phù hợp với đặc điểm, nhu cầu phát triển từng trẻ. Qua đó, trẻ có thể phát triển theo tốc độ và sở thích riêng. Các cô cũng được trang bị các kỹ năng đánh giá sự phát triển của trẻ.

Cùng quan điểm trên, thầy Lại Công Hoan - Hiệu trưởng Trường Mầm non Vũ Ninh (Kiến Xương, Thái Bình) cho hay, Chương trình mới không chỉ tập trung vào đánh giá kết quả học tập, mà còn chú trọng đến đánh giá sự phát triển toàn diện của trẻ. Trẻ được đánh giá qua khả năng tương tác với bạn bè, giáo viên và tham gia các hoạt động nhóm. Giáo viên sẽ giúp trẻ nhận biết và điều chỉnh cảm xúc phù hợp với hoàn cảnh.

Chương trình mới được thí điểm từ năm học 2025 - 2026 không chỉ tập trung vào việc dạy trẻ học chữ, số, mà còn chú trọng đến phát triển các kỹ năng mềm, tư duy sáng tạo và giá trị nhân văn để sẵn sàng bước vào bậc học tiếp theo với nền tảng vững chắc.

Với hơn 20 năm trong nghề, cô Nguyễn Thị Thu Huyền - Hiệu trưởng Trường Mầm non Xuân Đỉnh B (Bắc Từ Liêm, Hà Nội) nhìn nhận, Chương trình mới tiếp cận năng lực dựa trên tình cảm - xã hội tạo nền móng cho việc hình thành phát triển các giá trị cốt lõi của con người Việt Nam; tiếp cận dựa trên quyền trẻ em; quan tâm thể hiện quan điểm tiếp cận hòa nhập, công bằng, bình đẳng và tôn trọng trẻ. Vấn đề giáo dục trẻ em có nhu cầu đặc biệt, phát triển ngôn ngữ cũng được đề cập trong chương trình.

Chương trình mới tăng cường tính “mở” và khẳng định mạnh mẽ quan điểm giáo dục lấy trẻ em làm trung tâm, là chủ thể trong hoạt động và giao tiếp. Trẻ chủ động học qua chơi và trải nghiệm, nhà giáo dục là “người hỗ trợ trẻ em phát triển liên tục”; liên thông với Chương trình GDPT 2018, bổ sung nội dung, phương pháp giáo dục mới.

Công việc cần làm

Trong kết luận tại Hội nghị Sơ kết học kỳ I bậc mầm non, năm học 2024 - 2025, bà Lê Thụy Mỵ Châu - Phó Giám đốc Sở GD&ĐT TPHCM yêu cầu phòng GD&ĐT các quận, huyện, TP Thủ Đức và các cơ sở giáo dục mầm non chuẩn bị đảm bảo các điều kiện về cơ sở vật chất trang thiết bị dạy học, đồ dùng, đồ chơi, đặc biệt là đội ngũ giáo viên để sẵn sàng cho việc triển khai Chương trình giáo dục mầm non mới.

Rà soát, cập nhật dữ liệu trẻ 5 tuổi hoàn thành Chương trình giáo dục mầm non đảm bảo theo số liệu báo cáo cuối năm học 2023 - 2024 trên cơ sở dữ liệu ngành Giáo dục.

Rà soát, chuẩn bị đảm bảo các điều kiện về cơ sở vật chất trang thiết bị dạy học, đồ dùng, đồ chơi và đặc biệt là đội ngũ giáo viên mầm non để sẵn sàng cho việc triển khai Chương trình mới; có định hướng lâu dài về quy mô trường lớp, số lượng giáo viên, số trẻ theo học để nâng cao chất lượng giáo dục mầm non tại đơn vị.

Cùng đó, Sở GD&ĐT TPHCM tiếp tục tham mưu, xây dựng chính sách, rà soát và triển khai các kế hoạch đã đề ra trong năm học 2024 - 2025. Chủ động tổ chức tập huấn, quán triệt các quy định liên quan cấp học mầm non đến cơ sở giáo dục. Thường xuyên, chủ động phối hợp với địa phương tổ chức kiểm tra chấn chỉnh tình hình hoạt động của các cơ sở giáo dục mầm non; đặc biệt là lớp, nhóm trẻ độc lập.

Để triển khai Chương trình mới hiệu quả, cô Nguyễn Thị Mai Vân cho rằng, đội ngũ giáo viên mầm non cần được bồi dưỡng và nâng cao năng lực qua các khóa đào tạo chuyên sâu về phương pháp giáo dục mới, phù hợp với sự phát triển của trẻ như phương pháp học qua chơi, tiếp cận đa cảm giác.

Các cơ sở giáo dục mầm non cần thiết kế không gian thân thiện và an toàn; có khu vực dành riêng để trẻ hoạt động thể chất, học tập, chơi tự do, nghệ thuật và khám phá thiên nhiên. Trong mỗi lớp học cần có đủ đồ chơi, sách vở và công cụ học tập hỗ trợ quá trình học của trẻ. Cần trang bị các thiết bị công nghệ như máy tính bảng, máy chiếu, phần mềm học tập phù hợp để giúp trẻ học hỏi qua trò chơi và ứng dụng.

“Giáo viên cần biết cách điều chỉnh phương pháp giảng dạy để phù hợp với nhu cầu và khả năng của từng trẻ. Ví dụ, đối với trẻ có khả năng học hỏi nhanh có thể cung cấp các hoạt động thử thách hơn, với trẻ cần hỗ trợ thì áp dụng phương pháp dạy học từ từ, dễ hiểu. Ngoài ra, chương trình cần kết hợp các hoạt động nghệ thuật, thể thao, vui chơi sáng tạo để trẻ có thể học hỏi và phát triển qua các giác quan”, cô Mai Vân nói.

Chương trình mới mở rộng cơ hội tham gia và trách nhiệm của gia đình, cộng đồng. Từ thực tế đơn vị, cô Nguyễn Thị Đàm - Hiệu trưởng Trường Mầm non Đội Bình (Ứng Hòa, Hà Nội) nhận thấy, phụ huynh cần hiểu rõ mục tiêu, phương pháp giáo dục của Chương trình mới để biết cách hỗ trợ và cùng nhà trường chăm lo cho sự phát triển của trẻ.

Khuyến khích phụ huynh tham gia hoạt động học tập, sự kiện trong trường học giúp tăng cường kết nối giữa phụ huynh, giáo viên và trẻ; đồng thời hỗ trợ trẻ phát triển các kỹ năng xã hội và cảm xúc.

Mỗi nhà trường sẽ cung cấp cho giáo viên các tài liệu hướng dẫn chi tiết về cách tổ chức hoạt động, kế hoạch giảng dạy cụ thể cho từng tuần, tháng. Điều này giúp các cô dễ dàng thực hiện nội dung chương trình và đảm bảo tính liên tục trong việc học của trẻ. Muốn vậy, các cơ sở giáo dục cần xây dựng hệ thống quản lý chất lượng, theo dõi và giám sát quá trình triển khai; đánh giá định kỳ hiệu quả của chương trình để có thể điều chỉnh phù hợp.

Để tiếp cận Chương trình mới, Trường Mầm non Xuân Đỉnh B rà soát Chương trình giáo dục nhà trường thực hiện hằng năm để bổ sung các nội dung: Tiếp cận hội nhập quốc tế và quan điểm tiếp cận văn hóa, liên/đa văn hóa, đưa phương pháp giáo dục tiên tiến (Montessori, STEAM, dạy học dự án…) vào tổ chức các hoạt động một cách linh hoạt, phù hợp với yêu cầu đổi mới và điều kiện thực tế của nhà trường.