Dù Cuba đầu tư nhiều cho giáo dục nhưng vẫn không đáp ứng được mọi học sinh và sự bất bình đẳng về giáo dục đang ngày càng rõ hơn…
Khó khăn từ cấm vận
Kể từ cuộc cách mạng giải phóng, chính sách miễn phí giáo dục từ mầm non, qua phổ thông cho tới đại học đã giúp Cuba xoá gần như hoàn toàn “mù chữ”, đem lại cho cả những người nghèo nhất thụ hưởng chất lượng giáo dục như ở các nước giàu hơn.
Không ai nghi ngờ về mức độ đầu tư lớn của Cuba cho giáo dục. Theo Ngân hàng Thế giới, Cuba dành tới 13% GDP cho giáo dục. Theo chính sách phúc lợi của Cuba thì trẻ em được hưởng lợi rất nhiều, từ đồng phục, sách vở tới các học liệu, phòng học bộ môn… mà không phải đóng một khoản phí nào.
Tuy nhiên, thực tế thì mức đầu tư đó không đủ để bù lấp khó khăn do lệnh cấm vận của Mỹ đối với quốc đảo Cuba. Cơ sở vật chất trường học hạn chế, ngân sách chi cho hoạt động thường xuyên của nhà trường cũng eo hẹp… - tất cả dồn gánh nặng lên vai phụ huynh. Phụ huynh phải mua đồng phục đắt đỏ (đồng phục trợ giá nhà nước cấp không đủ). Vật dụng học sinh vốn được miễn phí như sách giáo khoa, vở, bữa trưa, bữa xế… cũng không đủ để đáp ứng được mọi học sinh và phải trông chờ vào túi tiền của phụ huynh.
Chênh lệch giàu nghèo thể hiện trong giáo dục
Khi chính phủ cho phép bùng nổ kinh doanh tư nhân, từ tiệm ăn cho tới rửa xe, hệ thống trường học, giống như y tế, vẫn dưới sự kiểm soát của nhà nước. Các trường tư vẫn chỉ dành riêng cho con cái nhân viên ngoại giao và doanh nhân nước ngoài. Thậm chí ngay cả Giáo hội Công giáo cũng không được mở trường học trong giáo xứ.
Tuy nhiên, hệ thống kinh doanh cá thể bùng nổ tại Cuba đã âm thầm tạo ra một thứ gì đó giống với khu vực giáo dục tư nhân, với hàng nghìn học sinh “có điều kiện” trên cả nước đăng kí học các trung tâm ngoại ngữ và nghệ thuật sau giờ học chính khoá hoặc cuối tuần. Các trường này hoàn toàn hợp pháp bởi chúng hoạt động theo mô hình “tư doanh” hợp tác giữa các giáo viên Anh ngữ có giấy phép – cũng có thể phân loại là một “doanh nghiệp” trong nền kinh tế cải cách của Cuba.
Cải cách kinh tế trong 5 năm qua đã tạo ra một bộ phận lớn hộ kinh doanh cá thể có cuộc sống vương giả mà đại bộ phận người dân Cuba chỉ có thể mơ ước. Đó là những người nhanh nhạy “hứng” nguồn tiền từ kinh doanh du lịch và dòng tiền đầu tư của kiều dân sống tại Mỹ. Những người kinh doanh giáo dục cũng nhanh chóng đáp ứng nhu cầu của bộ phận “giàu xổi” này.
Phụ huynh chi khoảng 250 peso (10 USD)/tháng, khoảng nửa lương tháng trung bình của nhân viên nhà nước, cho con cái học Anh ngữ và nghệ thuật. Toán và khoa học cũng được dạy tư nhưng ít phổ biến hơn. “Đó là sự hi sinh nhưng chúng tôi phải cố gắng vì tương lai bọn trẻ, để chúng có thể cạnh tranh trong cuộc sống” – Doralkis Vinas, một người nội trợ có chồng làm cho một cửa hàng bán ô tô, chia sẻ.
Giáo dục tư nhân đáp ứng bộ phận có thu nhập khá nhưng cũng đẩy xa bất bình đẳng giáo dục giữa trẻ giàu – nghèo.
