Khó cả về cơ sở vật chất và nhân lực
Dù đã có những thành công nhất định, nhưng việc triển khai nghiên cứu khoa học trong trường phổ thông vẫn gặp không ít thách thức.
Đưa nhận định này, thầy Triệu Công Thành, giáo viên Trường THCS Tân Hội (Mỏ Cày Nam, Bến Tre) nhắc đến đầu tiên là khó khăn về thiếu cơ sở vật chất và trang thiết bị. Nhiều trường không có phòng thí nghiệm đạt chuẩn hoặc không có đủ trang thiết bị hỗ trợ nghiên cứu. Ngân sách dành cho nghiên cứu khoa học ở trường phổ thông còn hạn chế.
Một rào cản khác cho hoạt động này là thiếu đội ngũ hướng dẫn chuyên sâu. Trong nhà trường, không phải giáo viên nào cũng có kinh nghiệm trong nghiên cứu khoa học, đặc biệt là các lĩnh vực chuyên sâu.
Bên cạnh đó, học sinh còn hạn chế về kỹ năng nghiên cứu. Các em chưa được đào tạo bài bản về phương pháp nghiên cứu khoa học, kỹ năng tìm kiếm và xử lý tài liệu.
Ngoài ra, việc kết nối với các chuyên gia, đơn vị nghiên cứu như trường đại học, viện nghiên cứu… với nhà trường không dễ dàng.
Chia sẻ về khó khăn trong hoạt động này tại đơn vị công tác, thầy Huỳnh Minh Thuấn, giáo viên Trường THPT Tán Kế (Ba Tri, Bến Tre) cho rằng, Ban giám hiệu và tổ chuyên môn đa số chưa từng tham gia hỗ trợ dự án dự thi khoa học kỹ thuật nên khó giúp phong trào nhà trường phát triển.
Ban giám hiệu cũng chưa xây dựng kinh phí phục vụ hoạt động nghiên cứu khoa học cho học sinh. Giáo viên có số tiết giảng dạy còn thiếu được phân công hướng dẫn nghiên cứu học sinh nghiên cứu khoa học, dẫn đến việc làm cho có, thiếu hiệu quả. Cách tính số tiết dành cho nghiên cứu khoa học cũng chưa phù hợp. Nếu triển khai cuộc thi chậm sẽ khó hiệu quả vì chỉ có thời gian ngắn để thực hiện.
Những yếu tố cần chú trọng
Chia sẻ yếu tố quyết định để triển khai hoạt động nghiên cứu khoa học trong trường phổ thông có hiệu quả, theo thầy Triệu Công Thành, trước hết cần sự quan tâm xứng đáng từ lãnh đạo nhà trường. Ban giám hiệu cần có kế hoạch cụ thể, tạo điều kiện tối đa về thời gian, cơ sở vật chất cho giáo viên và học sinh tham gia.
Vai trò của giáo viên hướng dẫn cũng vô cùng quan trọng. Giáo viên cần được bồi dưỡng về phương pháp nghiên cứu khoa học, có tâm huyết và sẵn sàng đồng hành cùng học sinh.
Nhà trường cũng cần tổ chức các hoạt động kích thích tư duy nghiên cứu như câu lạc bộ khoa học, hội thảo chuyên đề, tọa đàm khoa học. Đồng thời, tăng cường kết nối với các đơn vị bên ngoài, như hợp tác với các trường đại học, viện nghiên cứu để có sự hỗ trợ về chuyên môn, tài liệu và trang thiết bị. Có cơ chế khen thưởng phù hợp cho học sinh và giáo viên tham gia nghiên cứu khoa học.
Để việc triển khai nghiên cứu khoa học và cuộc thi khoa học kỹ thuật trong trường trung học đạt hiệu quả cao hơn, thầy Triệu Công Thành bày tỏ mong muốn Sở GD&ĐT có chính sách hỗ trợ kinh phí cho các trường triển khai hoạt động nghiên cứu khoa học; tăng cường tập huấn, bồi dưỡng giáo viên về hướng dẫn nghiên cứu khoa học.
Sở GD&ĐT cũng quan tâm xây dựng mạng lưới kết nối giữa các trường phổ thông với các trường đại học, viện nghiên cứu để hỗ trợ học sinh nghiên cứu; phát triển chương trình giáo dục khoa học theo hướng thực hành, giúp học sinh rèn luyện kỹ năng nghiên cứu ngay từ sớm.
Chia sẻ kinh nghiệm tại Trường THCS Tân Hội, thầy Triệu Công Thành cho biết, nhà trường đã thành lập nhóm nghiên cứu khoa học. Mỗi nhóm gồm giáo viên hướng dẫn và học sinh có chung đam mê để cùng nhau làm việc. Khuyến khích học sinh chọn những đề tài mang tính ứng dụng thực tiễn, ít phụ thuộc vào thiết bị hiện đại. Tận dụng nguồn lực bên ngoài, liên hệ với các trường đại học để hỗ trợ thí nghiệm.
Nhà trường kêu gọi sự tài trợ từ các mạnh thường quân, cựu học sinh để giúp học sinh có kinh phí nghiên cứu. Thêm đó, xây dựng kế hoạch nghiên cứu khoa học ngay từ đầu năm học, tổ chức hội thảo hướng dẫn học sinh cách làm nghiên cứu.
Thầy Huỳnh Minh Thuấn thì khẳng định con người là yếu tố quyết định hiệu quả hoạt động nghiên cứu khoa học trong nhà trường. Rất cần một chính sách đủ sức nặng để tạo động lực cho giáo viên tự nguyện và tận tâm hướng dẫn học sinh nghiên cứu khoa học.
“Tôi mong rằng Ban giám hiệu và tổ trưởng chuyên môn nhà trường sẽ được tập huấn để làm tốt hơn hoạt động nghiên cứu khoa học. Nội dung tập huấn về xây dựng ý tưởng, quy trình nghiên cứu, đánh giá tính khả thi dự án, tra cứu tài liệu nghiên cứu trong nước và quốc tế…”, thầy Huỳnh Minh Thuấn đề xuất.
