Quan trọng là biết khai thác tiềm năng nội tại
Từ kinh nghiệm thực tiễn, thầy Mai Hữu Thuần, giáo viên Trường THPT Huỳnh Tấn Phát (Bến Tre) cho rằng, triển khai nghiên cứu khoa học cho học sinh và tổ chức cuộc thi Khoa học kỹ thuật không chỉ đơn thuần là vấn đề "điều kiện thuận lợi" về cơ sở vật chất, mà còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác như tâm huyết của giáo viên, sự chủ động của học sinh, cũng như sự hỗ trợ từ nhà trường, gia đình và các cấp lãnh đạo.
Những trường có cơ sở vật chất hiện đại, trang thiết bị đầy đủ và ngân sách hỗ trợ lớn sẽ là điều kiện thuận lợi hơn cho việc triển khai các hoạt động nghiên cứu khoa học và tổ chức cuộc thi. Những điều kiện này giúp học sinh tiếp cận được với các công nghệ, thiết bị thí nghiệm hiện đại và có môi trường học tập sáng tạo. Tuy nhiên, không phải trường nào cũng có thể đáp ứng những tiêu chí này, nhất là các trường ở khu vực nông thôn hay vùng khó khăn.
Dù cơ sở vật chất có hạn chế, nhưng nếu giáo viên có tâm huyết, sáng tạo và biết cách khuyến khích tư duy độc lập của học sinh thì vẫn có thể tạo ra những dự án nghiên cứu ấn tượng. Sự nhiệt huyết và khả năng truyền cảm hứng của giáo viên chính là yếu tố quyết định. Họ có thể thiết kế các bài học, đề án thực hành theo hướng tự chủ, sử dụng các tài nguyên sẵn có, hoặc tận dụng các nguồn mở từ bên ngoài. Thêm vào đó học sinh được khuyến khích tự tìm tòi, hợp tác nhóm và giải quyết vấn đề cũng có thể bù đắp được những hạn chế về cơ sở vật chất.
“Tóm lại, dù điều kiện thuận lợi có thể tạo đà cho việc triển khai các hoạt động nghiên cứu và cuộc thi khoa học, nhưng thành công chủ yếu nằm ở sự sáng tạo, quyết tâm của thầy cô và học sinh, cũng như cách tận dụng tối đa nguồn lực sẵn có. Qua đó, bất kỳ trường nào, dù có hạn chế về điều kiện, nếu biết khai thác tiềm năng nội tại và tạo dựng mối quan hệ hợp tác, đều có thể đạt được thành công trong hoạt động nghiên cứu khoa học và tổ chức các cuộc thi khoa học kỹ thuật”, thầy Mai Hữu Thuần nêu quan điểm.
Minh chứng từ thực tiễn nhà trường, thầy Mai Hữu Thuần cho biết, dù không phải lúc nào cũng sở hữu cơ sở vật chất hiện đại, đội ngũ giáo viên của trường luôn biết cách tận dụng nguồn lực sẵn có. Thầy cô thường xuyên áp dụng các phương pháp nghiên cứu linh hoạt, kết hợp giữa lý thuyết và thực hành, giúp học sinh tiếp cận kiến thức một cách trực quan và thực tế.
Học sinh tại trường THPT Huỳnh Tấn Phát luôn được khuyến khích tự tìm tòi, nghiên cứu và phát triển ý tưởng. Nhờ đó, nhiều dự án khoa học đã được triển khai thành công, bất kể hạn chế về trang thiết bị hay môi trường học tập.
Từ thực tế cho thấy, thay vì chờ đợi cơ sở vật chất từ bên ngoài, giáo viên khuyến khích học sinh tự tạo các mô hình, thí nghiệm từ những vật liệu đơn giản. Điều này không chỉ giúp tiết kiệm chi phí mà còn rèn luyện kỹ năng giải quyết vấn đề, tư duy sáng tạo cho học sinh.
Bên cạnh đó, nhà trường thường xây dựng mối liên kết với các trường đại học, trung tâm nghiên cứu và doanh nghiệp để mượn thiết bị, tổ chức các buổi hội thảo và thực tập. Qua đó, học sinh có cơ hội trải nghiệm thực tế, mở rộng kiến thức và kỹ năng mà không phụ thuộc hoàn toàn vào điều kiện nội bộ của trường.
“Từ thực tiễn tại Trường THPT Huỳnh Tấn Phát, có thể kết luận rằng thành công trong nghiên cứu khoa học và cuộc thi khoa học kỹ thuật không chỉ dựa vào điều kiện vật chất mà còn phụ thuộc vào sự nhiệt huyết, sáng tạo của giáo viên và học sinh. Khả năng tự tạo ra môi trường học tập tích cực, tận dụng nguồn lực sẵn có và xây dựng mối liên kết với cộng đồng là những yếu tố quyết định giúp nhà trường vượt qua những hạn chế về điều kiện thuận lợi”, thầy Mai Hữu Thuần chia sẻ.
Yếu tố cốt lõi quyết định thành công hoạt động nghiên cứu khoa học
Khẳng định sự phối hợp chặt chẽ và đồng lòng giữa các thành phần trong nhà trường là yếu tố cốt lõi quyết định sự thành công của hoạt động nghiên cứu khoa học, thầy Mai Hữu Thuần chia sẻ cụ thể như sau:
Ban lãnh đạo cần tạo ra một môi trường thuận lợi về nguồn lực, thời gian và kinh phí, đồng thời xây dựng tầm nhìn chiến lược rõ ràng cho công tác nghiên cứu khoa học. Điều này không chỉ giúp giáo viên và học sinh có thêm động lực mà còn tạo điều kiện cho các dự án nghiên cứu được triển khai một cách bài bản và hiệu quả.
Nhà trường cần có một tầm nhìn dài hạn và chiến lược cụ thể cho hoạt động nghiên cứu khoa học. Điều này không chỉ giúp xác định mục tiêu mà còn tạo ra lộ trình phát triển, từ giai đoạn hình thành ý tưởng cho đến quá trình triển khai và hoàn thiện dự án.
Sự nhiệt huyết, tâm huyết và chuyên môn của đội ngũ giáo viên là nguồn động lực chính. Khi thầy cô không chỉ là người truyền đạt kiến thức mà còn là người đồng hành, chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn, học sinh sẽ được tiếp cận với những phương pháp nghiên cứu hiện đại và có hệ thống.
Trang thiết bị, phòng thí nghiệm, tài liệu tham khảo và cả nguồn kinh phí đều là yếu tố thiết yếu. Sự đầu tư đồng bộ từ nhà trường sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho học sinh thực hiện các dự án nghiên cứu chất lượng.
Học sinh cần được khuyến khích tự do đặt câu hỏi, tìm tòi và khám phá. Môi trường học tập mở, nơi mà các ý tưởng sáng tạo được tôn vinh và thử nghiệm, là nền tảng để phát triển năng lực nghiên cứu.
Việc hợp tác với các trường đại học, viện nghiên cứu hay doanh nghiệp không chỉ giúp học sinh có thêm nguồn cảm hứng mà còn cung cấp môi trường thực tiễn để ứng dụng kiến thức.
Các học sinh khi đạt giải các kỳ thi như: Nghiên cứu khoa học kỹ thuật, đổi mới sáng tạo,… sẽ được nhà trường, đoàn thanh niên tuyên dương, vinh danh trong các hoạt động tập thể như: sinh hoạt dưới cờ, sơ kết, tổng kết, Đại hội Đoàn, tạo sức lan tỏa và động lực cho các em tham gia.
Ngoài ra, nhà trường còn liên kết với các trường đại học xin học bổng khi các em học tại trường này, kết nối để các trường tạo điều kiện cho học sinh nghiên cứu sâu hơn nữa khi học đại học, từ đó có thể ứng dụng công trình nghiên cứu của mình vào thực tiễn.
Kinh nghiệm từ trường vùng khó
Cho biết Trường THPT Huỳnh Tấn Phát đã có những bước đi tiên phong trong việc triển khai công tác nghiên cứu khoa học cho học sinh, thầy Mai Hữu Thuần chia sẻ kinh nghiệm của nhà trường trong quá trình này.
Xây dựng chương trình đào tạo và hướng dẫn từ sớm: Nhà trường đã thiết lập các lớp học, câu lạc bộ nghiên cứu khoa học ngay từ đầu năm. Qua đó, học sinh được định hướng ngay từ sớm về quy trình nghiên cứu, từ cách đặt vấn đề, thu thập và phân tích dữ liệu đến cách trình bày kết quả.
Tổ chức các buổi hội thảo, tọa đàm và giao lưu khoa học: Việc mời các chuyên gia, giảng viên từ các cơ sở nghiên cứu, doanh nghiệp tham gia chia sẻ đã giúp học sinh mở rộng tầm nhìn và hiểu rõ hơn về ứng dụng thực tiễn của kiến thức khoa học.
Xây dựng mối quan hệ đối tác với các cơ sở bên ngoài: Nhà trường hợp tác với các trường đại học hoặc doanh nghiệp. Qua đó, học sinh có cơ hội tham gia vào các dự án nghiên cứu thực tế, cũng như tiếp cận với các nguồn tài nguyên chuyên sâu.
Tạo sân chơi thi đua và khuyến khích đổi mới sáng tạo: Các cuộc thi khoa học kỹ thuật không chỉ là nơi để học sinh trình bày ý tưởng mà còn là môi trường cạnh tranh lành mạnh, giúp các em rèn luyện kỹ năng thuyết trình, làm việc nhóm và giải quyết vấn đề.
