Đây là một trong những nhận định được các chuyên gia đưa ra tại Diễn đàn Kinh tế Việt Nam lần thứ 3 diễn ra vào ngày 28/9/2025. Tại đây, nhiều doanh nghiệp dệt may, da giày bày tỏ lo ngại trước chính sách thuế đối ứng mà Mỹ đang áp dụng.
Áp lực từ chính sách và “điểm nghẽn” nội tại
Đại diện Bộ Công Thương cho biết đang trực tiếp đàm phán cấp kỹ thuật với phía Mỹ về vấn đề "trung chuyển" hàng hóa khi đi qua nước thứ ba. Tuy nhiên, cho đến nay, Mỹ chưa đưa ra định nghĩa hay hướng dẫn cụ thể, khiến doanh nghiệp Việt Nam ở trong tình trạng "vùng mờ" khi xây dựng kế hoạch xuất khẩu và tính toán chi phí. Đây là nguy cơ lớn vì nếu hàng hóa bị xem là trung chuyển, mức thuế sẽ cao, làm giảm lợi nhuận và sức cạnh tranh.
Thách thức quốc tế cộng hưởng với những hạn chế nội tại càng khiến doanh nghiệp khó khăn hơn. Dệt may vẫn là ngành xuất khẩu chủ lực, với kim ngạch 30,7 tỷ USD trong 8 tháng đầu năm 2025. Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng đã chậm lại: 6 tháng đầu năm tăng 10%, đến tháng 8 chỉ còn tăng 7%. Một trong những nguyên nhân chính là sự phụ thuộc lớn vào nguyên liệu nhập khẩu từ Trung Quốc. Khi không đáp ứng quy tắc xuất xứ nghiêm ngặt của các FTA như CPTPP hay EVFTA, nhiều lô hàng khó được hưởng ưu đãi thuế.
Ngành da giày cũng tương tự, khi 70-80% nguyên phụ liệu nhập từ Trung Quốc. Điều này không chỉ làm giảm khả năng cạnh tranh mà còn khiến doanh nghiệp dễ tổn thương trước biến động chính sách thương mại quốc tế. Ngoài ra, chi phí logistics cao và thiếu vùng nguyên liệu tập trung càng làm bài toán nội địa hóa trở nên nan giải. Có thể nói, sự thiếu vắng công nghiệp hỗ trợ nội địa chính là "điểm nghẽn" then chốt trong việc nâng cao giá trị gia tăng của xuất khẩu Việt Nam.
Cơ hội chuyển mình và giải pháp tăng nội địa hóa
Chính sách thuế đối ứng tuy gây áp lực, nhưng cũng mở ra cơ hội để Việt Nam thúc đẩy nội địa hóa. Các chuyên gia cho rằng, nếu có quy hoạch vùng sản xuất tập trung, chúng ta hoàn toàn có thể hình thành chuỗi khép kín giống Trung Quốc, từ sợi - nhuộm - may đến da thuộc hay giày thành phẩm. Điều này đòi hỏi sự phối hợp giữa doanh nghiệp và Nhà nước, đồng thời cần một chiến lược dài hạn để phát triển công nghiệp hỗ trợ.
Ông Trần Như Tùng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam, đề xuất phải có chính sách khuyến khích sản xuất nguyên liệu trong nước. Khi giá thành cạnh tranh với Trung Quốc, doanh nghiệp sẽ tự nhiên ưu tiên nguồn nội địa. Trong khi đó, Hiệp hội Da giày TP.HCM cũng nhấn mạnh nếu chủ động được nguồn nguyên liệu trong nước, ngành này sẽ tăng đóng góp đáng kể vào kim ngạch xuất khẩu và tận dụng tốt ưu đãi từ các FTA.
Ngoài nỗ lực của doanh nghiệp, vai trò của Nhà nước là rất quan trọng. Bên cạnh đàm phán quốc tế để điều chỉnh quy tắc xuất xứ phù hợp, cần có chính sách hỗ trợ về vốn, hạ tầng, đất đai, nhân lực nhằm thu hút đầu tư vào công nghiệp phụ trợ. Đồng thời, việc giảm chi phí logistics cũng sẽ tạo điều kiện để hàng hóa nội địa hóa có tính cạnh tranh cao hơn.
Tăng tỷ lệ nội địa hóa không chỉ là giải pháp tình thế để ứng phó rào cản thương mại, mà còn là con đường tất yếu giúp Việt Nam nâng tầm chuỗi giá trị, xây dựng thương hiệu bền vững và củng cố vị thế trên thị trường toàn cầu.
