Darwin là người nêu ra học thuyết tiến hóa vĩ đại, giúp con người trả lời những câu hỏi như: Tại sao lại có sự đa dạng sinh học như vậy? Tại sao lại có nhiều loài với các đặc điểm khác nhau đến thế?
Những câu hỏi mà phải đến tân thế kỷ 18, nhân loại mới có câu trả lời thỏa đáng, nhưng liệu đó đã là tất cả chưa? Hay có gì mà Darwin còn chưa biết và không thể biết?
Điều này liên quan tới bối cảnh lịch sử khi ông xây dựng học thuyết tiến hóa của mình, chính những hạn chế trong thời đại lúc bấy giờ khiến ông không thể trả lời một số câu hỏi.
Học thuyết của ông chủ yếu giải thích vì sao lại có sự đa dạng về sự sống trên trái đất, sự thích nghi và biến đổi. Đây là học thuyết được xem là vĩ đại nhất mọi thời đại, tạo nền móng cho sự hiểu biết của chúng ta về sự sống.
Nhưng bản thân ông cũng tự nhận thấy công trình này cũng chưa hoàn thiện. Nhiều câu hỏi cần phải giải đáp và vượt ra ngoài thời đại của ông, như “sự tiến hóa diễn ra như thế nào?”
Ông không biết bất kì cơ cấu nào của sự tiến hóa, cũng như sức mạnh nào đã thay đổi cách mà các loài xuất hiện.
Những thành tựu trong lĩnh cực gen và di truyền ngày nay cho phép chúng ta trả lời các câu hỏi đó một cách bản chất nhất.
Bằng cách so sánh và phân tích gen, chúng ta có thể biết rằng từ một loài cá cổ xưa nhưng lại là tổ tiến của tất cả động vật trên trái đất, kể cả con người.
Mặc dù tìm được mối liên hệ giữa các loài với nhau, sự liên quan giữa rắn và các loài bò sát, cũng như cá voi,…nhưng ông không lý giải được tại sao lại như vậy?
Hiện nay chúng ta có thể giải mã và khám phá ra các “công tắc gen” giúp cho sinh vật có những đặc điểm khác nhau, chính các công tắc này đã chi phối quá trình tiến hóa của sinh vật.
Bằng việc nghiên cứu đặc điểm hình dáng mỏ chim sẻ, các nhà khoa học đã nhận thấy khi môi trường sống khác nhau, hình dáng mỏ cũng khác nhau.
Khi nghiên cứu phôi thai trứng của các loài chim sẻ này, họ thấy rằng sự thay đổi này có ngay từ trong phôi trứng. Chính các công tắc gen đã quy định hình dáng của mỏ chim.
Đó chính là câu trả lời mà Darwin không biết thời bấy giờ. Cùng một loại gen nhưng chỉ cần có sự thay đổi một chút thông qua cơ chế bật tắt các gen mà sinh vật có thể sẽ có những đặc điểm mới.
Các nhà khoa học phát hiện ra rằng ngay các loài cá thời tiền sử cũng đã có bộ mã gen tạo ra tay hay chân, chính sự bật tắt các công tắc gen đã khiến cho các gen tạo vây bị tắt, thay vào đó là các gen tạo ra chân, tay.
Sự tái cấu trúc trong gen đã tạo ra sự kỳ diệu của đa dạng sinh học ngày nay. Để hình dung sự kỳ diệu do gen tác động lên sinh vật, chúng ta hãy xem xét bộ gen của tinh tinh.
Mặc dù có đặc điểm bên ngoài rất khác nhau nhưng chúng ta lại có tới 99% bộ gen giống với tinh tinh, sự khác biệt chỉ nằm ở 1% còn lại, 1% thay đổi nhưng tạo ra kết quả thần kì.
Darwin đã nghiên cứu tinh tinh và kết luận về nguồn gốc của loài người, ông bị chỉ trích rất nhiều và bản thân ông cũng không thể giải thích tại sao 2 loài có đặc điểm khác xa nhau như vậy lại có mối quan hệ mật thiết.
Tạm kết: Chính những đột biến nhỏ trong gen do các công tắc gen quyết định mà các sinh vật có thể phân hóa một cách đa dạng như vậy. Đây là điều mà Darwin đã không thể trả lời được trong thời đại của ông..
