Sản vật quý trên cao nguyên đá
Trước lễ hội chọi dê mùa xuân của xã Xá Nhè năm nay, chúng tôi đến bản Sín Sủ gặp anh Giàng A Dình, người có đàn dê đẹp nhất trong xã để tìm hiểu về cách nuôi dê, loại gia súc được coi là sản vật của vùng cao nguyên đá. Anh Dình có đàn dê trên 30 con. Đây là loại dê địa phương, có bộ lông dày dặn, ấm áp, hợp với khí hậu trên vùng núi cao sương lạnh quanh năm.
Anh Dình chia sẻ: “Người Mông ở Tủa Chùa nuôi dê từ xa xưa và coi đây là loại thực phẩm bổ dưỡng. Dê ít bệnh tật, ăn tạp, lại leo trèo rất giỏi, nên có thể leo lên những mỏm đá tai mèo cheo leo để tìm kiếm cỏ, lá trong mùa khô kiệt. Người Mông huyện Tủa Chùa thường nuôi dê theo lối thả rông. Những ngọn núi cao cách biệt làng bản, nương đồi là nơi họ chọn chăn thả loài vật này. Bởi được chăn thả tự nhiên, lớn lên bằng cỏ cây núi đá, uống nước mưa sương, nên dê Tủa Chùa có chất lượng thịt thơm ngon đặc biệt. Dê Tủa Chùa nuôi bao nhiêu cũng có thể bán hết, người miền xuôi cũng tìm lên đây đặt hàng”.
Dựng một lán gỗ nhỏ trên núi để nuôi dê nhưng hai, ba ngày anh Dình mới về đây gọi dê, cho chúng ăn một ít hạt ngô để con vật không quên nhà, quên chủ. Đàn dê của gia đình anh cứ thế mà lớn lên, trở thành tài sản quý. Giá dê thương phẩm ở địa phương hiện nay vào khoảng 120 nghìn đồng/kg. Với đàn dê sinh sản đều đặn hàng năm anh Dình có thể thu từ 30 đến 40 triệu đồng/năm. Mỗi đàn dê thường có một dê đực đầu đàn, khỏe mạnh, sung mãn. Con dê đực đầu đàn được 2 tuổi, nặng gần 30kg ngày mai sẽ được anh Dình đưa xuống núi dự Hội chọi dê.
“Dê đực đầu đàn đang trong độ sung mãn có thể quản lý tới 30 đến 50 con dê cái. Dê đầu đàn cũng luôn phải bảo vệ vị trí của mình trước các dê đực khác, bởi vậy chúng rất hiếu chiến. Nó sử dụng cặp sừng cong vút và móng guốc chắc khỏe để chiến đấu, dê đầu đàn luôn giành chiến thắng trước các đối thủ khác”, anh Dình cho biết thêm.
 |
|
Khuyến khích phát triển chăn nuôi
Con dê thực sự là tài sản quý của người Mông vùng cao huyện Tủa Chùa. Để khuyến khích người dân địa phương phát triển đàn dê, chính quyền địa phương đã dùng nhiều cách như tập huấn về chăn nuôi, hỗ trợ dê giống để bà con phát triển. Những năm gần đây, các cụm xã trong huyện còn tổ chức Hội chọi dê thu hút đông đảo bà con nhân dân khắp các xã đến tham dự, cổ vũ. Hội chọi dê được huyện Tủa Chùa tổ chức từ năm 2016 ở cụm các xã phía Bắc. Năm 2019, ngày hội này tiếp tục được phát triển xuống các xã phía Nam. Năm nay xã Xá Nhè tổ chức Hội chọi dê lần đầu tiên.
Từ sáng sớm, trên khu đất rộng ngay bên chợ phiên Xá Nhè, bà con nhân dân ở khắp các xã trong huyện đã đến rất đông vui. Cả hội xuân rực lên một màu đỏ thắm của những bộ váy nhung hoa kiểu cách rất đặc trưng. Anh Giàng A Dình cũng đã dắt những chú dê khỏe mạnh, dũng mãnh của mình về đến đây. Đàn dê đẹp của anh thu hút sự chú ý của nhiều người. Con dê đầu đàn của anh Dình được đeo số 13. Vào cuộc đấu dê đầu đàn đem hết “tài sức”, trổ các đòn hiểm để tấn công đối thủ. Cuộc thi đấu giữa những chú dê thường không phải là các cuộc đấu sinh tử, nhưng những pha ra đòn của các “đấu sĩ” với các thế võ độc đáo như: “Hổ vồ”, khóa sừng, hất bụng… đẹp mắt và ấn tượng, vô cùng thu hút đối với người xem. Hàng nghìn ánh mắt không thể rời được sân đấu cùng với tiếng reo hò vang dội, khiến hội xuân tưng bừng, náo nhiệt.
Phó Chủ tịch UBND huyện Tủa Chùa Hoàng Thị Tuyết Ban cho biết: Con dê gắn liền với lịch sử phát triển của đồng bào các dân tộc thiểu số trên địa bàn, cũng như thực hiện các chương trình sản xuất nông, lâm nghiệp và chăn nuôi. Để người dân quan tâm hơn đến phát triển đàn gia súc, huyện đưa hình thức chọi dê vào các hoạt động văn hóa dân gian. Năm nay, huyện tổ chức cấp xã ở hai cụm phía Bắc và phía Nam, cuối tháng 9, đầu tháng 10 thì sẽ tổ chức ở cấp huyện. Huyện xác định đây cũng là một điểm nhấn trong phát triển du lịch của địa phương.
