Cùng con vượt sốc

(GD&TĐ) - Vào thời điểm các trường ĐH, CĐ công bố kết quả thi, bên cạnh niềm vui vô bờ của các thí sinh vượt vũ môn thành công thì không ít thí sinh và gia đình phải đối diện với nỗi buồn thi trượt. Cùng con bước qua những cú sốc đầu đời này là cả một nghệ thuật mà không phải bậc phụ huynh nào cũng có thể làm tốt.

Cú sốc đầu đời

Hồi hộp xem điểm cho con

Cho tới bây giờ, đã 8 năm trôi qua, anh Tùng Sơn (Bắc Giang) vẫn không thể quên được cảm giác trượt thi đại học năm ấy. Vốn có học lực giỏi từ lớp 1 tới THPT, anh luôn là tấm gương sáng trong mắt các bậc phụ huynh và các bạn cùng khu tập thể về sự ham học, chịu khó, ngoan ngoãn. Bất kỳ cuộc thi nào của trường, xã, tỉnh anh đều tham gia và không bao giờ thất bại.

Bố mẹ làm nghề giáo, gia đình nghèo khó song ai cũng mát mặt vì anh. Anh đã bước vào kỳ thi đại học với sự tự tin cao, coi đây là thời điểm phải nỗ lực hết mình để đền đáp công ơn cha mẹ, là bước ngoặt để thay đổi cuộc đời mình và gia đình. Bước ra khỏi phòng thi với tâm lý đầy hy vọng, thế nhưng, ngày công bố điểm thi anh như chết lặng vì mình trượt.

Suốt quãng đường từ chỗ xem điểm về nhà, đất trời xung quanh như ngả nghiên chao đảo. Sơn cảm giác như cái nhìn khâm phục, kỳ vọng, tin tưởng của gia đình, bạn bè vào mình những ngày qua không còn nữa.

Sơn trở nên xa lánh người thân, chẳng thiết nghe điện thoại hỏi han, hay trò chuyện xã giao. Sơn cũng không ngừng ước, giá như trước đây mình chỉ học hành bình thường, hay đã từng sa ngã trong các kỳ thi học sinh giỏi thì có lẽ áp lực sẽ không khủng khiếp thế này... Áp lực ấy chỉ được giải tỏa một năm sau đó, khi Sơn thi đỗ số điểm cao vào trường năm trước mình đã thi.

Mai Anh (Thanh Xuân – Hà Nội) cũng trải qua cảm giác thất bại, mất niềm tin vào bản thân mình bởi trượt thi đại học tới 2 lần. Năm thứ nhất Mai Anh thi vào Đại học Thương mại thiếu 1 điểm. Bao chán nản, thất vọng được dồn nén lại để quyết phục thù trong kỳ thi đại học năm sau. Thế nhưng may mắn vẫn không đến, điểm thi của  Mai Anh vẫn thiếu 1 điểm.

Sau 2 lần trượt thi, Mai Anh như rơi vào tình trạng trầm cảm, chẳng nói năng với cả bố mẹ lẫn bạn bè. Em cũng tỏ ra thiếu niềm tin vào bản thân, vào cuộc sống. Đã có lúc Mai Anh khiến cha mẹ, người quen lo sợ khi để lại những suy nghĩ đầy tiêu cực, ám ảnh trên blog cá nhân. May sao, Mai Anh đỗ vào cao đẳng. Gia đình phải thuyết phục rất nhiều em mới nhập học. Và tâm trạng em dần ổn định. Giờ thì em đã biết chấp nhận thực tế.

Có thể thấy, khi rơi vào những cú sốc đầu đời ấy, hầu hết các em đều tỏ ra chán nản, thiếu niềm tin và thậm chí nhiều em đã hành động dại dột, tiêu cực. 

Những áp lực từ thi cử, thất bại cho thấy thực trạng việc giáo dục, tư vấn tâm lý trong trường học trước các tình huống, các kỳ thi quan trọng chưa thực sự có hiệu quả. Mặt khác, gia đình, người thân, cha mẹ... cũng là tác nhân không nhỏ trong những áp lực ấy bởi đã đặt kỳ vọng quá nhiều vào con em mình.

Phản ứng đầu tiên của nhiều gia đình, cha mẹ khi các em gặp thất bại đó là trách móc, mắng mỏ, hạ nhục, so sánh với người này người khác thay vì động viên, chia sẻ. Tâm lý nặng nề về bằng cấp, thi cử, cái nhìn chưa toàn diện về các cách bước vào đời... của một bộ phận không nhỏ các ông bố bà mẹ đã và đang tác động tiêu cực tới tâm lý học hành, thi cử, cuộc sống của nhiều học sinh.

Cùng con vượt sốc

Các kỳ thi luôn đầy áp lực đối với học sinh

Thực tế cuộc sống cho thấy có khá nhiều thách thức cho mỗi con người chúng ta. Việc thi không đỗ hay việc thất bại với một mục tiêu cũng chỉ là một thách thức chứ không phải tất cả. Sẽ là sai lầm nếu bậc làm cha mẹ không giúp con vững tin vào chính mình, không thực sự biết đối diện với sự thật, nhiều bạn trẻ sẽ không thể tìm ra được lối đi mới ngay cú trượt ngã dù là đầu tiên hay kế tiếp trong cuộc đời của mình.

Cha mẹ nên nhận ra rằng bài học của sự thành công có giá trị một lần thì bài học của sự thất bại sẽ có giá trị gấp rất nhiều lần. Không ai muốn thất bại nhưng học bài học của sự thất bại là điều cần làm. Quan trọng nhất là đối diện với thất bại và đứng dậy để bước đi.

Các bậc cha mẹ phải là người theo sát và nhận ra diễn tiến tâm lý của con cái nếu như con cái thất bại. Thông thường, sau một khát vọng chưa được đáp ứng, nếu thiếu bản lĩnh, các bạn trẻ sẽ bị rơi vào khủng hoảng. Thật sự chán nản – buông xuôi, hay sẵn sàng thả mình theo những nhóm bạn đua đòi, lao vào cuộc của những trò chơi không lành mạnh để có  thể khỏa lấp một cách tạm thời. Sự thất vọng là những trạng thái tâm lý có thể xảy ra.

Thậm chí, không ít cá nhân đã chọn lựa cách giải thoát rất tiêu cực và không kém phần nguy hiểm. Hơn thế nữa, nếu cha mẹ càng dồn ép, con cái càng cảm thấy mình cô đơn, lạc lõng và không có điểm tựa. Con cái càng thấy mình tệ hại hơn và những áp lực sẽ quật ngã đứa trẻ trong hành trình làm người lớn để vào đời.

Lời khuyên của PGS TS tâm lý giáo dục Huỳnh Văn Sơn đối với các bậc cha mẹ trong trường hợp con em thi trượt ĐH, CĐ,  đó là tập chấp nhận sự thật, nhìn về chính mình trong quá khứ để xem mình thực sự có phải chỉ thành công? Đặt vào vị trí con mình để thông cảm, nở một nụ cười bản lĩnh hay thậm chí là một cái nắm tay cũng đủ làm trẻ được trấn an ngay...

Cha mẹ cũng cần nghiêng người xuống để lắng nghe tiếng lòng của con trẻ. Hãy cố gắng một lần thức khuya cùng con để học. Hãy nhìn sâu vào mắt của con, hãy quan sát những chuyển động rất nhỏ của những vết nhăn bé xíu trên vầng trán, trên khóe mắt, làn môi... để hiểu con mình đã cố gắng như thế nào. Hãy nhìn vào những căng thẳng hay những biểu hiện của sự tự thất vọng ở con trẻ để nhẹ nhàng và nhanh chóng đón con vào lòng như đón tất cả những gì tồn tại rất thật trong con người chúng ta và trong cuộc sống này.

Thương yêu con nhưng các bậc cha mẹ cũng cần biết nén vào lòng, buồn nhưng không quá lộ, có thất vọng nhưng biết biến nó thành một niềm tin mới. Điều này là biểu hiện của bản lĩnh, của kinh nghiệm cũng như của sự suy nghĩ chín chắn và đầy quyết tâm từ những bậc làm cha mẹ.

Ngọc Hà