Chuyên gia Robert Atkinson - nhà cố vấn công nghệ hàng đầu cho các chính quyền Mỹ từ thời Tổng thống Barack Obama cho đến nay, đã gửi đi một thông điệp cảnh báo về khả năng trỗi dậy của Trung Quốc trong lĩnh vực đổi mới công nghệ.
Ở đó, Trung Quốc sẽ trở thành nước dẫn đầu về đổi mới và sản xuất toàn cầu và thay đổi toàn bộ địa chính trị trên thế giới.
Theo ông, một số chuyên gia có quan điểm rằng, nền kinh tế Trung Quốc được gắn với nhà nước khiến nó khó có thể đổi mới. Nhưng đây là một giả định nguy hiểm.
Một số người cho rằng Trung Quốc không thể đổi mới vì quyền sở hữu trí tuệ yếu, sự can thiệp quá mức của nhà nước vào nền kinh tế, văn hóa giáo dục nhấn mạnh vào việc học thuộc lòng và năng suất thấp. Những người khác cho rằng quản lý kinh tế của Trung Quốc, cùng với tỷ lệ sinh thấp, có nghĩa là nền kinh tế hiện đang trì trệ, nếu không muốn nói là suy thoái. Một bài báo gần đây trên Foreign Affairs tóm tắt quan điểm đồng thuận: "Nền kinh tế nhà nước không thể thúc đẩy sự sáng tạo".
Chuyên gia Atkinson cho rằng, trái lại, nếu giả định sự đổi mới công nghệ diễn ra ở Trung Quốc là có thật. Thì hậu quả có thể sẽ là nghiêm trọng với phương Tây.
Nếu Trung Quốc có thể đổi mới và giữ được lợi thế về chi phí, kết quả sẽ là sự suy giảm đáng kể thị phần của các công ty phương Tây, bao gồm cả tình trạng phá sản của các công ty trên diện rộng và dễ thấy. Hãy tưởng tượng một nước Mỹ không có Boeing, Intel, Micron, Google, Ford, GM, Merck, Lilly, Cisco, Caterpillar, Dupont và Dow vì các công ty Trung Quốc đã khiến họ phá sản.
"Chúng ta không nên bỏ qua một viễn cảnh như vậy. Suy cho cùng, nước Mỹ không còn Lucent nữa. GE và IBM chỉ còn là cái vỏ của chính họ trước đây, và còn rất ít nhà sản xuất tấm pin mặt trời của Mỹ còn lại đến nay" - ông Atkinson nhận định.
Nếu Trung Quốc thắng cuộc chiến này, kết quả sẽ là Trung Quốc sẽ tự cung tự cấp nhiều hơn trong các ngành công nghiệp tiên tiến. Điều đó có nghĩa là các lệnh trừng phạt thương mại của Mỹ, bao gồm cả kiểm soát xuất khẩu, sẽ kém hiệu quả hơn.
Khi đó, Trung Quốc sẽ có quyền trừng phạt và có thể đe dọa cắt nguồn cung cấp hàng hóa cần thiết nếu các quốc gia phương Tây không tuân thủ mong muốn của mình.
Với mối liên hệ ngày càng tăng giữa công nghệ thương mại và quốc phòng, năng lực quân sự của Trung Quốc sẽ tăng lên hơn nữa. Ảnh hưởng của nước này đối với các quốc gia khác, đặc biệt là ở các nước đang phát triển và các khu vực như Châu Âu, sẽ tăng lên nhiều hơn nữa.
Nếu Trung Quốc trở thành nước dẫn đầu về đổi mới và sản xuất toàn cầu, địa chính trị sẽ thay đổi căn bản. Nước Mỹ sẽ là một nền kinh tế bị điều hành theo sau, và các quốc gia OECD sẽ phải tuân theo sự chỉ đạo của Bắc Kinh.
Vậy Trung Quốc có khả năng đổi mới và sáng tạo vượt trội Mỹ không?
Quỹ Công nghệ thông tin và Sáng tạo của Mỹ đã hoàn thành một nghiên cứu kéo dài 20 tháng về sự đổi mới của các công ty Trung Quốc. Báo cáo đánh giá, phần lớn các công ty và ngành công nghiệp của Trung Quốc tụt hậu so với các công ty dẫn đầu toàn cầu.
Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, họ đang bắt kịp với tốc độ nhanh chóng đáng kinh ngạc và quy mô nỗ lực của họ cũng thật đáng kinh ngạc.
Trong số 10 ngành công nghiệp được nghiên cứu sâu, Trung Quốc đang dẫn đầu về năng lượng hạt nhân thương mại, xe điện và pin. Họ gần như đi trước về robot, màn hình điện tử và trí tuệ nhân tạo.
Trung Quốc tụt hậu về hóa chất, máy công cụ, dược phẩm sinh học và chất bán dẫn.
Tuy nhiên, tốc độ tiến bộ của họ trong 8/10 ngành công nghiệp là đáng chú ý, với chất bán dẫn và máy tính lượng tử chậm hơn một chút.
Chuyên gia Atkinson cho rằng, nghiên cứu này cho thấy các nhà hoạch định chính sách cần có quan điểm thay đổi về khả năng Trung Quốc không thể đổi mới một cách gây đe dọa cho Mỹ.
"Trung Quốc giống với những Con hổ châu Á (Hồng Kông, Hàn Quốc, Singapore và Đài Loan) hơn nhiều so với 20 năm trước. Trong trường hợp này, Trung Quốc không phải là một con hổ; mà là một con rồng phun lửa được chính phủ cung cấp steroid với thị trường trong nước khổng lồ" - chuyên gia Robert Atkinson đánh giá.
Mục tiêu chính của Trung Quốc là đổi mới công nghiệp tiên tiến. Như lời Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã nói: "Đổi mới công nghệ đã trở thành chiến trường chính của sân chơi toàn cầu và sự cạnh tranh để giành quyền thống trị công nghệ sẽ trở nên khốc liệt chưa từng có".
Trung Quốc có khả năng vượt trội hơn Mỹ nhờ đâu?
Đúng là Trung Quốc có thể đang trong chu kỳ kinh doanh chậm lại. Tuy nhiên, hệ thống đổi mới của Trung Quốc mạnh hơn nhiều so với nhận thức của hầu hết các nhà kinh tế Mỹ.
Việc có một số lượng lớn các nhà khoa học và kỹ sư cho phép các công ty Trung Quốc sử dụng nhân tài giá rẻ để giải quyết vấn đề cải tiến và đổi mới liên tục.
Trung Quốc hiện đang là nước dẫn đầu trong sản xuất xe điện và máy bay không người lái. Điều này đã mang lại cho các công ty của họ lợi thế cạnh tranh là đi lên trong đường cong học tập của ngành.
Vì Trung Quốc chuyên về sản xuất rất nhiều nên họ được hưởng các tập đoàn sản xuất địa phương phong phú và sâu rộng, từ đó hỗ trợ đổi mới.
Các khoản trợ cấp của Trung Quốc cho các ngành công nghiệp tiên tiến đặc biệt hào phóng, mang lại cho họ lợi thế về chi phí trên thị trường toàn cầu.
Một điều nữa là, những người đổi mới của Trung Quốc phải đối mặt với ít rào cản hơn so với các đối tác phương Tây khi thường được chính phủ khuyến khích và hỗ trợ để chấp nhận những rủi ro này.
Nhiều nhà hoạch định Mỹ phủ nhận coi Trung Quốc là một đối thủ kinh tế-công nghệ. Nhưng chuyên gia này cho rằng, nếu Mỹ muốn tránh trở thành một nền kinh tế công nghệ hạng hai, thì đã đến lúc phá bỏ tư tưởng này.
"Nếu phương Tây thua trong cuộc đua công nghiệp tiên tiến, sức mạnh của phương Tây sẽ tàn lụi, và Trung Quốc sẽ trỗi dậy. Trong hơn một trăm năm, nước Mỹ chưa bao giờ phải đối mặt với một đối thủ có thể sản xuất nhiều hơn mình. Bây giờ thì có. Khả năng Trung Quốc chiếm thị phần và thậm chí giết chết các công ty công nghệ phương Tây là hoàn toàn có thể xảy ra" - chuyên gia Robert Atkinson khẳng định.
