Chuẩn chương trình đào tạo vi mạch bán dẫn: Từng bước khẳng định mình

Những người muốn tham gia lĩnh vực này phải giỏi, có năng lực, kỹ năng tốt. Với mục tiêu trở thành trung tâm sản xuất và phát triển vi mạch bán dẫn, Việt Nam đang từng bước khẳng định mình trong bối cảnh nền công nghiệp bán dẫn toàn cầu cạnh tranh gay gắt.

PGS.TS Nguyễn Phú Khánh - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Phenikaa (Hà Nội): Quốc tế hóa chương trình đào tạo

Đầu năm 2024, Trường Đại học Phenikaa mở những chương trình đào tạo liên quan đến thiết kế vi mạch. Tháng 5/2024, chúng tôi ra mắt Trung tâm Đào tạo thiết kế vi mạch. Phenikaa có tầm nhìn rất rõ: Để thiết kế vi mạch sẽ có nhiều công đoạn khác nhau, do đó phải chuẩn bị nhiều vấn đề.

Đầu tiên là đội ngũ chuyên gia hàng đầu, các giảng viên giàu kinh nghiệm trong lĩnh vực vi mạch. Thứ hai, yếu tố đặc biệt quan trọng là cơ sở vật chất, phòng thí nghiệm để đáp ứng việc thiết kế những công đoạn phức tạp. Khi mở Trung tâm Đào tạo thiết kế vi mạch, chúng tôi mở cả công ty để có thể đồng hành cùng trung tâm này.

Trường Đại học Phenikaa đặt mục tiêu đến năm 2030 sẽ góp phần đào tạo khoảng 8.000 kỹ sư thiết kế vi mạch. Chúng tôi mong muốn, sinh viên tốt nghiệp chương trình này không chỉ làm việc tại các tập đoàn trong nước, mà sẽ có chứng chỉ được quốc tế công nhận.

Để hiện thực hóa mục tiêu này, Trường Đại học Phenikaa đã hợp tác với 2 đơn vị lớn là: Tập đoàn công nghệ Synopsys và Trường Đại học bang Arizona, Hoa Kỳ (ASU). Trường Đại học bang Arizona là một trong những cơ sở giáo dục đại học lớn nhất thế giới trong đào tạo về vi mạch, đặc biệt cho các tập đoàn lớn như Intel.

Với sự hợp tác này, chúng ta có thể học tập kinh nghiệm, đồng thời nhận chuyển giao công nghệ. Chương trình đào tạo khi hợp tác với họ rất quan trọng để đào tạo ra những kỹ sư có chứng chỉ được thế giới công nhận. Phenikaa đang đi theo con đường này.

Ngoài ra, nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực vi mạch bán dẫn, tôi cho rằng, mỗi trường đại học phải chọn chiến lược phù hợp. Các trường đại học có thể được hưởng những hỗ trợ từ Chính phủ qua các Đề án hoặc Chính phủ đặt hàng một số lượng kỹ sư thiết kế vi mạch/ làm về ATP (tích hợp, kiểm tra, đóng gói).

Bên cạnh cung cấp cho các đơn đặt hàng của Chính phủ, các trường đại học cần nghĩ đến câu chuyện đào tạo theo nhu cầu thị trường. Chúng ta cần đào tạo thế nào để những kỹ sư khi ra trường có đủ kỹ năng, phẩm chất đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế. Chỉ như thế, các em mới có thể tham gia thị trường lao động quốc tế, được hưởng những chế độ ưu đãi và chính sách lương bổng tốt.

Ở trường đại học, khi xây dựng một chương trình đào tạo, ngoài căn cứ vào nguồn nhân lực là đội ngũ giảng viên có sẵn, kết hợp các doanh nghiệp, thì điều quan trọng phải chuẩn hóa quốc tế chương trình đào tạo, kể cả chương trình dài hạn và ngắn hạn. Ngoài đảm bảo chuẩn chất lượng chung, mỗi chương trình đào tạo, lĩnh vực lại có những chuẩn riêng.

Bên cạnh đó, bài toán thị trường cần được tính đến, bởi để đào tạo tốt cần nhiều doanh nghiệp, chuyên gia hỗ trợ, đồng hành. Song, vấn đề đặt ra là khi thiết kế ra sản phẩm, liệu có hợp thức hóa được không? Chính vì thế, bên cạnh Trung tâm Đào tạo thiết kế vi mạch, chúng tôi chọn thêm hướng đi là ra mắt công ty làm về thiết kế vi mạch - gọi là Phenikaa X.

Đồng thời, chúng tôi hợp tác với các tập đoàn công nghiệp, doanh nghiệp để chế thử sản phẩm. Từ thiết kế, đào tạo, nghiên cứu đều phải có chế thử. Bên cạnh những sản phẩm có sẵn trên thị trường, chúng ta phải đầu tư vào những sản phẩm mới.

GS.TS Chử Đức Trình - Hiệu trưởng Trường Đại học Công nghệ (Đại học Quốc gia Hà Nội): “Ánh xạ” giữa nhu cầu nhân lực với khả năng đào tạo

Lãnh đạo các tập đoàn và trường đại học lớn trên thế giới đều chung nhận định, Việt Nam có nhiều tiềm năng phát triển trong lĩnh vực bán dẫn. Đây là cơ hội để Việt Nam gia nhập sâu hơn vào ngành công nghiệp này.

Với chiến lược phát triển của Đảng và Nhà nước trong kỷ nguyên mới, đặc biệt là Nghị quyết 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, ngành công nghiệp bán dẫn sẽ là một trong những điểm sáng.

Xây dựng Chuẩn chương trình đào tạo về vi mạch bán dẫn trình độ đại học là cần thiết để “ánh xạ” giữa nhu cầu nhân lực trên toàn cầu với khả năng đào tạo của các cơ sở giáo dục đại học Việt Nam.

Thống kê cho thấy, cả nước có khoảng 75 ngành đào tạo phục vụ nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn như Vật lý học, Cơ học, Khoa học vật liệu, và Khoa học máy tính. Các cơ sở giáo dục đại học sẽ đầu tư cẩn trọng và chất lượng hơn khi xây dựng Chuẩn chương trình đào tạo, giúp tạo nguồn nhân lực đủ năng lực để cung cấp 50.000 kỹ sư cho lĩnh vực bán dẫn. Trong thời gian tới, cần tăng cường đầu tư vào đào tạo sau đại học (thạc sĩ, tiến sĩ).

Sau khi ban hành Chuẩn, Bộ GD&ĐT và các cơ sở giáo dục đại học cần đưa ra các phương pháp quản trị chất lượng đầu ra. Bộ sẽ có hướng dẫn hoặc Chính phủ có chương trình hành động cụ thể, quản lý theo chức năng và nhiệm vụ của mình. Các trường nên tạo ra liên minh để đồng hành và xây dựng các khung chương trình đào tạo tốt, cũng như cần xây dựng bộ tài liệu giảng dạy và trang thiết bị thực hành, thực tập tốt, nhằm nâng cao chất lượng lao động của Việt Nam.

Trong bối cảnh tự chủ đại học, trường nào có đủ năng lực có thể tham gia đào tạo lĩnh vực này. Khi có Chuẩn chương trình đào tạo, các trường tham gia sẽ được hỗ trợ từ chính sách của Nhà nước. Tuy nhiên, để được hỗ trợ, các trường phải đạt Chuẩn. Để đảm bảo chuẩn đầu ra tốt, chuẩn đầu vào cũng phải tốt. Thí sinh cần có kiến thức và kỹ năng về khoa học tự nhiên và phải đạt điểm cao trong các môn Toán và các môn Khoa học tự nhiên liên quan.

Tôi cho rằng, từ nay đến năm 2030, cần đẩy mạnh các hoạt động nâng cao năng lực giảng dạy và nghiên cứu cho giảng viên, khuyến khích tham gia hội thảo chuyên ngành, dự án hợp tác với doanh nghiệp và tổ chức nghề nghiệp.

Đặc biệt, sau năm 2030, cần tiếp tục duy trì và phát triển đội ngũ giảng viên theo hướng chuyên sâu, chú trọng vào năng lực nghiên cứu và đổi mới sáng tạo. Đội ngũ giảng viên phải đạt trình độ chuyên môn cao hơn, có khả năng lãnh đạo các dự án nghiên cứu lớn và thực hiện các chương trình hợp tác quốc tế.

TS Dương Ngọc Đoàn - Phó Trưởng khoa Điện - Điện tử - Viễn thông (Trường Đại học Kỹ thuật công nghệ Cần Thơ): Ưu tiên chuyển giao công nghệ và thu hút nhân tài

Công nghiệp bán dẫn là ngành công nghiệp nền tảng, trọng yếu quốc gia trong 30 đến 50 năm tới. Nước ta đã có Chương trình “Phát triển nguồn nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn đến năm 2030, định hướng đến năm 2050”. Đặc biệt là Chiến lược phát triển công nghiệp bán dẫn Việt Nam đến năm 2030 và tầm nhìn 2050.

Theo đó, đến năm 2030, Việt Nam đào tạo, phát triển đội ngũ nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn có chất lượng, tập trung vào công đoạn thiết kế, đóng gói và kiểm thử vi mạch bán dẫn; từng bước nắm bắt công nghệ trong công đoạn sản xuất bán dẫn.

Đào tạo được ít nhất 50.000 nhân lực có trình độ từ đại học trở lên phục vụ ngành công nghiệp bán dẫn trong các công đoạn của chuỗi giá trị ngành công nghiệp bán dẫn. Đến năm 2050, Việt Nam có đội ngũ nhân lực mạnh, gia nhập chuỗi giá trị ngành công nghiệp bán dẫn toàn cầu; đủ khả năng đáp ứng yêu cầu phát triển ngành công nghiệp bán dẫn Việt Nam cả về chất lượng và số lượng.

Hiện nay, mở ngành đào tạo vi mạch bán dẫn tại nhà trường là bước đi chiến lược và quan trọng. Để đạt được mục tiêu này, trường đang tập trung xây dựng khung chương trình đào tạo với chuẩn đầu ra đáp ứng yêu cầu. Đặc biệt, nhà trường đã hợp tác và trao đổi chuyên môn với các trường đại học, doanh nghiệp và tổ chức hội thảo khoa học, nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy.

Năm nay, trường tự hào tuyển sinh khóa đầu tiên của chương trình đào tạo trình độ đại học chuyên ngành Công nghệ vi mạch bán dẫn. Bên cạnh đó, trường cũng đề xuất đầu tư vào trang thiết bị thực hành và thí nghiệm hiện đại, phục vụ tốt nhất cho việc đào tạo chuyên ngành điện tử và vi mạch bán dẫn.

Một trong những yêu cầu quan trọng trong đào tạo vi mạch bán dẫn là giải pháp cụ thể. Việc đầu tiên là tham khảo chương trình đào tạo của các trường đại học và đào tạo, bổ sung đội ngũ giảng viên là cần thiết. Các trường cần khảo sát ý kiến doanh nghiệp và mời họ tham gia vào quá trình phát triển chương trình đào tạo.

Sự hợp tác với chuyên gia và doanh nghiệp sẽ giúp phát triển chương trình đào tạo phù hợp với nhu cầu thực tế. Tiếp đó, nội dung đào tạo cần tập trung vào thiết kế, đóng gói và kiểm thử vi mạch.

Ngoài ra, sự đầu tư và hỗ trợ từ Chính phủ cho cơ sở vật chất thí nghiệm và thực hành cũng là yếu tố quan trọng. Mỗi trường có thể sử dụng phòng thí nghiệm ảo và phần mềm miễn phí để tối ưu hóa việc giảng dạy và thực hành. Cần tìm kiếm cơ hội học bổng, thực tập và việc làm cho sinh viên nhằm nâng cao chất lượng đào tạo.

Để đào tạo vi mạch bán dẫn, có thể tham khảo kinh nghiệm từ Đài Loan - nhà sản xuất chip bán dẫn hàng đầu thế giới. Thành công của Đài Loan có được nhờ đường lối và kế hoạch từ lãnh đạo chính quyền trong việc chuyển giao công nghệ từ Mỹ, thu hút nhân tài hải ngoại để phát triển ngành công nghiệp bán dẫn.

TS Lương Vinh Quốc Danh - Trưởng khoa Điện tử - Viễn thông, Trường Bách Khoa (Trường Đại học Cần Thơ): Lắng nghe ý kiến và nhu cầu thực tế

Thời gian gần đây, số lượng các doanh nghiệp lớn trên thế giới mở cơ sở và trung tâm nghiên cứu thiết kế vi mạch tại Việt Nam tăng lên đáng kể. Nhiều công ty lớn đầu tư vào Việt Nam với tổng vốn hơn 1 tỷ USD.

Ngành thiết kế vi mạch bán dẫn đang trở thành xu hướng phát triển tất yếu của công nghiệp điện tử và Việt Nam được đánh giá là một thị trường tiềm năng cho ngành sản xuất chip và linh kiện bán dẫn. Đây là cơ hội để đất nước phát triển, trở thành trung tâm công nghệ và điện tử của thế giới. Chuyên ngành Thiết kế vi mạch bán dẫn được dự đoán sẽ thu hút số lượng lớn sinh viên theo học trong tương lai.

Thiết kế vi mạch bán dẫn có ý nghĩa quan trọng đối với sự phát triển của công nghệ, điện tử viễn thông và tự động hóa. Chuyên ngành này được ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực như điện tử tiêu dùng, viễn thông, ô tô, y tế, năng lượng. Ngoài ra, ngành học này còn được áp dụng vào trí tuệ nhân tạo, xe tự hành, y tế số, Internet vạn vật (Internet of Things - IoT) và nhiều lĩnh vực công nghiệp khác.

Chuẩn bị cho chương trình đào tạo này, Trường Bách Khoa đã ký kết hợp tác với Trường Đại học Quốc lập Thành Công, Đài Loan (National Cheng Kung University) để liên kết đào tạo song phương trong nhiều lĩnh vực, đặc biệt là thiết kế vi mạch bán dẫn. Trường còn tổ chức hội thảo lấy ý kiến các bên liên quan về việc mở chuyên ngành Thiết kế vi mạch, lắng nghe ý kiến đóng góp về các vấn đề liên quan đến chương trình đào tạo, từ mục tiêu, khối kiến thức cơ sở ngành đến chuyên ngành.

Đây cũng là cơ hội để các đơn vị, doanh nghiệp chia sẻ về các yêu cầu kỹ năng và kiến thức cần thiết đối với sinh viên. Qua đó, giúp trường nắm bắt nhu cầu thực tế của xã hội, ghi nhận, bổ sung và tham mưu với ban giám hiệu để tăng cường các học phần cần thiết, hoàn thiện chương trình đào tạo và định hướng phát triển.