Chuẩn chương trình đào tạo vi mạch bán dẫn: Băn khoăn mở ngành

Chuẩn chương trình đào tạo vi mạch bán dẫn với những quy định siết chặt nhằm đảm bảo chất lượng đầu vào và đầu ra khiến nhiều trường bối rối trong việc phát triển các ngành/ chuyên ngành lĩnh vực này. Chưa kể, việc mở ngành đúng tên gọi vi mạch bán dẫn không dễ, do thiếu giảng viên trình độ tiến sĩ.

Tập trung vào ngành gần

Trong năm 2024 và 2025, nhiều cơ sở giáo dục đại học mở thêm ngành, chuyên ngành mới liên quan đến lĩnh vực bán dẫn nhằm đón đầu nhu cầu nhân lực.

Trường Đại học Hồng Đức đã hoàn thiện đề án mở ngành mới và trình Bộ GD&ĐT cho phép thực hiện tuyển sinh đào tạo ngành Công nghệ vi mạch bán dẫn từ năm 2025. Theo PGS.TS Đậu Bá Thìn - Phó Hiệu trưởng, nhà trường đã và đang đào tạo nhiều ngành liên quan đến lĩnh vực bán dẫn như Công nghệ thông tin, Khoa học máy tính, Kỹ thuật điện, Vật lý ứng dụng…

Về điều kiện đội ngũ giảng viên để mở ngành mới, nhà trường có 4 phó giáo sư ngành Khoa học vật liệu và nhiều tiến sĩ chuyên ngành gần như Điện tử, Kỹ thuật Điện, Khoa học Vật liệu, Vật lý Chất rắn.

Trường Đại học Hồng Đức được Tỉnh ủy và UBND tỉnh Thanh Hóa giao nhiệm vụ chủ trì xây dựng Đề án “Đạo tạo nguồn nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn phục vụ phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Thanh Hóa đến năm 2030, định hướng đến năm 2045”.

PGS.TS Đậu Bá Thìn cho biết, nhà trường đề xuất mở ngành, trong đề án trình bày các điều kiện nhân sự, cơ sở vật chất… để Bộ GD&ĐT có cơ sở xét duyệt. Nhưng đối chiếu thì chưa đáp ứng đủ về điều kiện giảng viên có trình độ tiến sĩ đào tạo đúng ngành mà mới chỉ có ngành gần.

Tương tự, Trường Đại học Bách khoa (Đại học Đà Nẵng) hiện có 3 tiến sĩ và 2 phó giáo sư, đáp ứng điều kiện để mở ngành Vi mạch bán dẫn nhưng trong năm 2024, chỉ mới mở và tuyển sinh chuyên ngành vi điện tử - thiết kế vi mạch thuộc Khoa Điện tử - Viễn thông phụ trách đào tạo với 60 chỉ tiêu.

PGS.TS Nguyễn Hồng Hải - Hiệu trưởng Trường Đại học Bách khoa (Đại học Đà Nẵng) cho biết, các ngành Điện tử - Viễn thông, Hệ thống nhúng, Điện - Tự động hóa, Cơ điện tử, Kỹ thuật máy tính, Khoa học máy tính, Vật liệu - Vật liệu điện tử… là những ngành gần và liên quan đến vi mạch - bán dẫn.

Sinh viên tốt nghiệp những ngành này có thể tham gia khóa đào tạo ngắn hạn, chuyển đổi đến bổ sung nâng cao kỹ năng (Upskills) để có thể bắt kịp vị trí công việc. Như trong khóa học 3 tháng Thiết kế vật lý vi mạch VLSI cơ bản do Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia Việt Nam (NIC) phối hợp với Tập đoàn FPT, Tổ chức Tresemi từ Silicon Valley và Tập đoàn Cadence tổ chức vào tháng 2/2024, Trường Đại học Bách khoa (Đại học Đà Nẵng) có 4 sinh viên lọt top 10 học viên xuất sắc trong số 85 học viên là giảng viên các trường đại học cùng tham gia. Những sinh viên này đang học ngành Điều khiển và Tự động hóa.

Sau một năm khởi động, cùng với việc tuyển sinh chuyên ngành vi mạch, bán dẫn, các trường đại học khối STEM ở Đà Nẵng cũng mở 3 lớp đào tạo chuyển đổi sinh viên tốt nghiệp ngành gần kỹ sư vi mạch sang thiết kế vi mạch cho 41 sinh viên và 59 giảng viên.

Khó đáp ứng điều kiện cần và đủ

TS Võ Thanh Hải - Phó Giám đốc Đại học Duy Tân cho biết: Trường Đại học Công nghệ và Kỹ thuật (Đại học Duy Tân) đang đào tạo 148 sinh viên ngành Vi mạch bán dẫn, 102 sinh viên ngành AI, ngoài ra có 4.200 sinh viên học ngành gần vi mạch bán dẫn và AI.

Ghi nhận thực tế cho thấy, ở nhiều cơ sở giáo dục đại học, nội dung đào tạo liên quan đến thiết kế vi mạch bán dẫn đã được giảng dạy trong một số ngành gần và có chuyên ngành vi mạch bán dẫn.

Rào cản lớn nhất trong mở ngành, theo TS Võ Thanh Hải là các trường gần như khó đáp ứng được điều kiện về đội ngũ giảng viên. Trong đó, muốn mở ngành đào tạo trình độ đại học phải có ít nhất 1 tiến sĩ ngành phù hợp là giảng viên cơ hữu và ít nhất là 5 tiến sĩ là giảng viên cơ hữu có chuyên môn phù hợp để chủ trì giảng dạy chương trình.

Mở nút thắt này, theo Phó Giám đốc Đại học Duy Tân, chỉ có thể kích hoạt theo hướng mở ngành mới, chưa đào tạo trước đây. Về tiêu chuẩn giảng viên thì có thể hạ chuẩn ngành gần và nghiên cứu về lĩnh vực vi mạch thì mới có đủ đội ngũ giảng viên đáp ứng được yêu cầu.

Các cơ sở giáo dục đại học có nhiều giảng viên trình độ tiến sĩ về vi mạch gồm có Đại học Bách khoa Hà Nội; Trường Đại học Bách khoa (Đại học Đà Nẵng); Trường Đại học Bách khoa (Đại học Quốc gia TPHCM); Viện Công nghệ thông tin (Đại học Quốc gia Hà Nội); Học viện Kỹ thuật Quân sự; Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông; Trường Đại học Giao thông vận tải; Trường Đại học Công nghiệp Hà Nội…

PGS.TS Nguyễn Hữu Hiếu - Hiệu trưởng Trường Đại học Bách khoa (Đại học Đà Nẵng) cho rằng, một số thách thức khi mở ngành, chuyên ngành đào tạo vi mạch, bán dẫn thiếu chuyên gia đầu ngành và hệ thống các phòng thí nghiệm đầu tư chưa đồng bộ.

Để công tác đào tạo đáp ứng yêu cầu, bộ, ngành liên quan và chính quyền các địa phương cần có chính sách tạo thuận lợi để cơ sở giáo dục mời chuyên gia, nhà khoa học quốc tế hoặc Việt kiều đang làm việc tại công ty nước ngoài về lĩnh vực vi mạch, bán dẫn đến Việt Nam để tham gia giảng dạy, nghiên cứu, tổ chức hội thảo, hội nghị.

Để thu hút chuyên gia, nhà khoa học, nhân lực trong lĩnh vực vi mạch bán dẫn, thành phố Đà Nẵng đề ra nhiều chính sách hỗ trợ vượt trội với tổng kinh phí dự kiến khoảng 873 tỷ đồng, bao gồm chế độ đãi ngộ về thu nhập, chi phí lưu trú đối với chuyên gia, nhà khoa học làm việc trong lĩnh vực vi mạch, bán dẫn, trí tuệ nhân tạo với những tiêu chí: Có năng lực, chuyên môn xuất sắc; năng lực tập hợp và quy tụ phát triển đội ngũ thuộc lĩnh vực vi mạch bán dẫn, trí tuệ nhân tạo.

Từ thực tế đơn vị, PGS.TS Nguyễn Lê Hùng - Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật, Đại học Đà Nẵng kiến nghị TP Đà Nẵng cần có chính sách đầu tư phát triển các nguồn lực phục vụ đào tạo nhân lực bán dẫn tại các trường đại học trên địa bàn thành phố; tiếp tục hỗ trợ các trường triển khai chương trình đào tạo, tập huấn cho đội ngũ giảng viên có chuyên ngành gần vi mạch bán dẫn.