Xây dựng Chương trình Phổ cập giáo dục mầm non (GDMN) cho trẻ em mẫu giáo (3 - 4 tuổi) được kỳ vọng sẽ huy động sự quan tâm, nguồn lực đầu tư của cả hệ thống chính trị. Chương trình được xây dựng trên nền tảng, phát triển vững chắc khi 63/63 tỉnh, thành phố đạt chuẩn Phổ cập GDMN trẻ 5 tuổi năm 2017.

Nhiều khó khăn

Theo bà Cù Thị Thủy - Phó Vụ trưởng Vụ GDMN (Bộ GD&ĐT), mạng lưới trường lớp hiện tại chưa đáp ứng đủ nhu cầu thu nhận trẻ đến lớp; đặc biệt ở nơi khó khăn, miền núi, biên giới, hải đảo, nhiều đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi (DTTS&MN), khu công nghiệp, khu chế xuất, đô thị đông dân cư.

Tỷ lệ trẻ nhà trẻ đi học còn thấp (28,2%), mẫu giáo đạt 92,4%; cả nước còn gần 8% trẻ em mẫu giáo và 71,8% trẻ nhà trẻ chưa được tiếp cận giáo dục. Nhiều em tiếp cận GDMN muộn so với độ tuổi, đặc biệt trẻ vùng khó. Thậm chí, còn 81% trẻ nhà trẻ, 13,4% trẻ mẫu giáo chưa được tiếp cận GDMN.

Phó Vụ trưởng Vụ GDMN đưa ra phân tích, rào cản lớn trong phổ cập GDMN nói chung và trẻ 3 - 4 tuổi nói riêng là cơ sở GDMN vùng DTTS&MN, biên giới, ven biển, hải đảo còn nhiều thách thức. Chất lượng GDMN chưa đồng đều giữa vùng miền, đặc biệt là vùng Đồng bằng sông Cửu Long, Tây Bắc, Tây Nguyên và Nam Trung Bộ.

Các địa phương này thiếu điều kiện đảm bảo chăm sóc, giáo dục trẻ, đặc biệt là trẻ 5 tuổi vào học lớp 1, chưa đáp ứng yêu cầu, mục tiêu đặt ra. Tỷ lệ trẻ mầm non được tổ chức ăn bán trú thấp (thấp hơn bình quân chung 9,8%) dẫn đến số trẻ suy dinh dưỡng cao so với bình quân chung toàn quốc.

“Căn nguyên dẫn đến tỷ lệ đi học chuyên cần hạn chế do khoảng cách từ nhà đến trường xa; điều kiện địa lý vùng cao khó khăn; khí hậu, thời tiết diễn biến bất thường. Đặc biệt, trẻ em dân tộc còn vướng rào cản về ngôn ngữ khi chương trình thực hiện bằng tiếng Việt (tiếng phổ thông), còn ở nhà trẻ chỉ nói tiếng mẹ đẻ (tiếng dân tộc).

Việc ban hành các chính sách cho trẻ em vùng khó khăn còn thiếu. Đội ngũ giáo viên cấp học mầm non chưa đủ so với định mức quy định, chế độ tiền lương lại hạn chế. Những thách thức này cho thấy cần sớm xây dựng đề án Phổ cập GDMN cho trẻ 3 - 4 tuổi với những chính sách hỗ trợ thiết thực”, bà Cù Thị Thủy nhấn mạnh.

Trẻ mầm non vùng cao xã Nà Hẩu, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái. Ảnh: Hạ Vy

Lộ trình phù hợp

Triển khai Phổ cập GDMN cho trẻ 3 - 4 tuổi còn nhiều khó khăn, nhìn nhận vấn đề này, ông Lê Hoàng Dự - Phó Giám đốc Sở GD&ĐT tỉnh Cà Mau cho rằng: Đề án Phổ cập GDMN cho trẻ em mẫu giáo (3 - 4 tuổi), tiêu chí phấn đấu đến năm 2025 có đủ số lượng giáo viên mầm non theo quy định rất khó đạt.

Về cơ hội tiếp cận GDMN, quy định đảm bảo tỷ lệ trẻ trong độ tuổi mẫu giáo được huy động đến cơ sở GDMN để nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục theo Chương trình GDMN đạt 95% vào năm 2025 và 97% năm 2030; phấn đấu đến năm 2025 có 100% trẻ tại các cơ sở GDMN được học 2 buổi/ngày cũng không dễ gì đạt được.

Bà Nguyễn Thị Thu Hà – Phó Trưởng phòng Giáo dục thường xuyên – Mầm non (Sở GD&ĐT tỉnh Quảng Ninh) cho rằng, cần tăng cường vai trò tham mưu xây dựng chính sách, môi trường làm việc đối với đội ngũ theo hướng đặc thù. Mặt khác, đẩy mạnh tuyên truyền, tăng cường công tác lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền; đề cao trách nhiệm của bộ, ngành.

Ví như, vai trò trách nhiệm của Bộ Công an trong hỗ trợ công tác điều tra dân số liên quan đến phổ cập GDMN cho trẻ 3 - 4 tuổi rất quan trọng. Trên cơ sở thông tin thống kê và hỗ trợ của bộ ngành về ban hành chính sách, phổ cập GDMN cho trẻ 3 - 4 tuổi mới đạt được mục đích mong muốn.

Bắc Ninh là tỉnh khá thành công trong phổ cập GDMN trẻ 5 tuổi, từ kinh nghiệm này, ngành Giáo dục địa phương kiến nghị: Cần có nguồn kinh phí riêng, phù hợp công tác phổ cập giáo dục; đảm bảo nguồn chi cho đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên thực hiện công tác chỉ đạo, phối hợp, điều tra, nhập liệu, theo dõi…, nhất là những đơn vị có khu công nghiệp, dân số cơ học tăng nhanh, nhiều biến động.

Đồng thời về phía Bộ GD&ĐT cần tham mưu Chính phủ ban hành chính sách hỗ trợ ăn trưa cho trẻ nhà trẻ. Phổ cập GDMN cho trẻ 3 - 4 tuổi, cần có lộ trình thực hiện miễn học phí, tiến tới miễn học phí đối với trẻ 24 - 36 tháng tuổi nhằm tăng tỷ lệ huy động ra lớp và tạo tiền đề thực hiện phổ cập giáo dục tiền mẫu giáo.

Bên cạnh đó, TPHCM - địa phương đông dân nhất nước, cũng là nơi có số lao động nhập cư lớn, đang độ tuổi nuôi con nhỏ nên kiến nghị về cơ hội tiếp cận GDMN của trẻ em. Theo đó, lộ trình Đề án đảm bảo tỷ lệ trẻ em trong độ tuổi mẫu giáo được huy động đến cơ sở GDMN để nuôi dưỡng, chăm sóc giáo dục theo Chương trình GDMN đạt 95% vào năm 2025, đạt 97% vào năm 2030. Giảm từ 60% xuống có 50% số tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương đạt chuẩn phổ cập GDMN cho trẻ em mẫu giáo vào năm 2025, có 100% số tỉnh, thành phố đạt chuẩn phổ cập GDMN cho trẻ em mẫu giáo vào năm 2030 trong mục tiêu đề ra.