Thời gian qua, tình hình thiên tai, dịch bệnh tại Việt Nam diễn biến rất phức tạp, gây ảnh hưởng lớn đến kinh tế-xã hội và đời sống nhân dân. Bên cạnh nguồn tài chính từ ngân sách Nhà nước, nhiều tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước đã tình nguyện đóng góp nguồn lực tham gia vào các hoạt động khắc phục thiệt hại, giảm bớt khó khăn cho người dân và cộng đồng.
Nhằm đảm bảo tính minh bạch trong việc huy động đóng góp từ thiện của các cá nhân, mới đây Chính phủ đã ban hành Nghị định số 93/2021/NĐ-CP thay thế Nghị định số 64/2008/NĐ-CP.
Những nội dung mới tại Nghị định, khi vận động các nguồn lực làm từ thiện trong cộng đồng, các cá nhân phải có trách nhiệm thông báo trên phương tiện truyền thông về mục đích, phạm vi, phương thức, hình thức vận động, tài khoản tiếp nhận (với tiền), địa điểm tiếp nhận (với hiện vật) và thời gian cam kết phân phối của hoạt động từ thiện.
Điều cần lưu ý, Nghị định có quy định người vận động phải gửi văn bản đến Ủy ban Nhân dân cấp xã nơi cư trú thông báo về các nội dung nêu trên, để chính quyền xã sẽ lưu trữ thông tin và số liệu. Trên cơ sở đó, chính quyền có tránh nhiệm theo dõi và cung cấp thông tin khi có yêu cầu của tổ chức, cá nhân đóng góp hoặc nhận hỗ trợ cũng như các cơ quan có thẩm quyền phục vụ công tác hướng dẫn, theo dõi, thanh tra, kiểm tra, giám sát, xử lý vi phạm.
Để minh bạch nguồn lực huy động, quy định mới yêu cầu các cá nhân tham gia vận động phải mở tài khoản riêng tại ngân hàng theo từng cuộc vận động, để tiếp nhận và quản lý toàn bộ tiền đóng góp. Các cá nhân phải bố trí địa điểm tiếp nhận, bảo quản hiện vật đóng góp đồng thời có biên nhận các khoản đóng góp bằng tiền/hiện vật tiếp nhận được nếu người đóng góp yêu cầu.
Đặc biệt, các cá nhân không được tiếp nhận thêm các khoản đóng góp tự nguyện sau khi kết thúc thời gian tiếp nhận đã cam kết và có trách nhiệm thông báo đến nơi mở tài khoản về việc dừng tiếp nhận các khoản đóng góp tự nguyện.
Việc cá nhân vận động quyên góp thông báo đến các địa phương (nơi tiếp nhận hỗ trợ) để phối hợp xác định phạm vi, nhóm người cần hỗ trợ, mức hỗ trợ, thời gian hỗ trợ, Nghị định quy định chậm nhất 3 ngày làm việc chính quyền địa phương nơi tiếp nhận hỗ trợ phải hướng dẫn các nội dung trên.
Bên cạnh đó, chính quyền địa phương có trách nhiệm cử lực lượng tham gia phân phối cùng người vận động khi cần thiết hoặc theo đề nghị của người đó.
Trong trường hợp số tiền đóng góp tự nguyện còn dư thì người đứng ra vận động thống nhất với những người đóng góp để có phương án sử dụng hoặc chuyển cho Mặt trận Tổ quốc các cấp thực hiện chính sách an sinh xã hội đảm bảo phù hợp với mục tiêu đã cam kết.
Các cá nhân đứng ra vận động cứu trợ phải tự chi trả toàn bộ các chi phí liên quan (như chi phí tiếp nhận, phân phối, sử dụng nguồn đóng góp...). Tuy nhiên, các trường hợp tổ chức, cá nhân đóng góp đồng ý thì cá nhân vận động được trích kinh phí từ nguồn vận động được, song phải tổng hợp và công khai khoản chi phí này.
Quy định cũng nêu rõ người vận động cần mở sổ ghi chép đầy đủ thông tin về quá trình này, từ khâu tiếp nhận đến khi phân phối xong đồng thời công khai trên truyền thông và gửi kết quả đến Ủy ban Nhân dân cấp xã nơi cư trú để niêm yết tại trụ sở trong 30 ngày. Các nội dung công khai gồm văn bản vận động cứu trợ, kết quả tiếp nhận (tổng số tiền, hiện vật tiếp nhận) và kết quả phân phối...
Khi cơ quan chức năng có thẩm quyền yêu cầu, người vận động cứu trợ phải có trách nhiệm cung cấp thông tin đầy đủ.
Để đảm bảo nguồn đóng góp tự nguyện được sử dụng kịp thời và hiệu quả, đại diện Bộ Tài chính nhấn mạnh thời gian tiếp nhận các khoản đóng góp tự nguyện để khắc phục hậu quả thiên tai, dịch bệnh, sự cố, quy định là không quá 90 ngày kể từ ngày bắt đầu phát động cuộc vận động (trừ trường hợp thực hiện theo cam kết với tổ chức, cá nhân đóng góp).
Mặt khác, thời gian phân phối được thực hiện ngay trong quá trình vận động, tiếp nhận và kết thúc chậm nhất không quá 20 ngày kể từ ngày kết thúc thời gian tiếp nhận (trừ trường hợp thực hiện theo cam kết với tổ chức, cá nhân đóng góp).
Bên cạnh đó, các doanh nghiệp, hợp tác xã, tổ chức có tư cách pháp nhân và cá nhân, khi thực hiện vận động nguồn đóng góp tự nguyện có trách nhiệm thông báo trên trang thông tin điện tử hoặc phương tiện truyền thông về thời gian vận động, tiếp nhận và thời gian cam kết phân phối.
Cụ thể, các khoản đóng góp có điều kiện, địa chỉ cụ thể thì các doanh nghiệp, hợp tác xã, tổ chức khác có tư cách pháp nhân và cá nhân thực hiện theo đúng cam kết với tổ chức, cá nhân đóng góp.
