Mời gọi nhân tài xây dựng bộ sách
Theo ThS Lê Ngọc Điệp – nguyên Trưởng phòng Giáo dục Tiểu học (Sở GD&ĐT TPHCM), việc biên soạn bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc theo định hướng từ Nghị quyết 71-NQ/TW của Bộ Chính trị phải là một cuộc đổi mới toàn diện, phù hợp với xu thế hội nhập và hiện đại hóa đất nước.
Theo ông, Bộ GD&ĐT cần chủ động phân công, điều hành và triển khai ngay từ bây giờ. Tiến trình phải vừa nhanh, vừa thận trọng, vừa khoa học. Cần mời gọi nhân tài trong nước và cả người Việt Nam ở nước ngoài cùng tham gia biên soạn, theo tinh thần “săn chất xám”, tuyệt đối tránh tình trạng cục bộ.
"Việc biên soạn sách phải do các chuyên gia hàng đầu trong các lĩnh vực khoa học xã hội, tự nhiên, thẩm mỹ và giáo dục đảm trách. Đồng thời, cần cử các đoàn nghiên cứu đến học hỏi mô hình giáo dục tại các nước như Singapore, Hàn Quốc, Nhật Bản, Úc, Trung Quốc,… để rút ra bài học kinh nghiệm và đề xuất phương pháp tiếp cận phù hợp", ông Điệp kiến nghị.
Ngoài ra, vị chuyên gia này cũng cho rằng, một yếu tố quan trọng khác là phải nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên, bởi không thể có bộ sách giáo khoa tốt nếu giáo viên không đủ năng lực truyền tải.
Giống như bác sĩ sau khi tốt nghiệp phải biết khám và chữa bệnh, giáo viên cũng phải đủ trình độ để giảng dạy chương trình mới chỉ với những hướng dẫn về phương pháp. Việc “cầm tay chỉ việc” là không thể duy trì mãi.
Hiện nay, nhiều địa phương đang thiếu giáo viên, và ngay cả khi tuyển đủ số lượng cũng chưa chắc đảm bảo được chất lượng. Do đó, cần nâng cao chất lượng đào tạo sư phạm, đồng thời có chính sách tăng lương, phụ cấp để giáo viên đủ sống và toàn tâm toàn ý với nghề. Việc “tôn sư trọng đạo” không chỉ dừng lại ở khẩu hiệu mà phải được thể hiện qua vị thế thực tế của người thầy trong xã hội.
Cần đội ngũ chuyên trách
ThS Lê Ngọc Điệp cho biết, khi còn công tác, tại một hội thảo quốc gia năm 1993 ở TP Huế do Bộ GD&ĐT tổ chức, ông từng nhấn mạnh: Đất nước đang hội nhập và tiến tới xã hội công nghiệp hiện đại, nên việc xây dựng sách giáo khoa phải “trông Bắc, trông Nam, trông cả địa cầu” để đón đầu tri thức mới.
Kiến thức nhân loại ngày nay đã tăng gấp đôi chỉ trong vòng một năm, điều đó đòi hỏi giáo dục, đặc biệt là giáo dục tiểu học, phải thay đổi kịp thời và căn cơ.
"Primary Education" là cấp học nền tảng. Vì vậy, chương trình tiểu học phải phản ánh đặc điểm của trẻ em thời đại số - những đứa trẻ đã quen với công nghệ nghe nhìn, có khả năng tiếp thu nhanh và linh hoạt.
Dù ở thành thị hay nông thôn, miền núi hay đồng bằng, trẻ em đều cần được tiếp cận với chương trình hiện đại, phù hợp với tâm lý, văn hóa và xã hội. Ngôn ngữ mẹ đẻ – tiếng Việt – cần được dạy như một công cụ nền tảng vững chắc, từ đó giúp trẻ phát triển toàn diện.
Lần biên soạn sách giáo khoa lần này sẽ xuất phát từ đặc điểm riêng của Tiếng Việt, được phân bổ phù hợp cho từng cấp học, đặc biệt là tiểu học, nơi đặt nền móng đầu tiên cho nhân cách và tri thức. Quan trọng hơn, quá trình biên soạn lần này cần bám sát Nghị quyết của Trung ương Đảng về giáo dục, đó là đổi mới căn bản, toàn diện, chuẩn hóa, hiện đại hóa trong thời kỳ hội nhập. Đó không chỉ là nhiệm vụ của ngành giáo dục, mà là trách nhiệm chung của cả xã hội với thế hệ tương lai của đất nước
Đối với môn Tiếng Việt, đây không chỉ là ngôn ngữ mà còn là phương tiện giao tiếp liên môn. Chẳng hạn, khi học âm “a”, học sinh có thể thực hành các bài thống kê đơn giản, kết hợp kiến thức âm thanh học, mỹ thuật, tư duy logic - tất cả được lồng ghép khéo léo như một trò chơi học tập sinh động.
“Sách giáo khoa không thể được biên soạn một cách đơn lẻ. Từ cơ sở vật chất lớp học, phương pháp giảng dạy, đến công cụ hỗ trợ, tất cả cần được đồng bộ hóa để tạo ra một môi trường học tập thực sự hiện đại và hiệu quả”, ThS Lê Ngọc Điệp nhấn mạnh.
Bên cạnh đó, vị chuyên gia này cũng cho rằng, việc biên soạn sách giáo khoa không thể là “nghề tay trái” của những người làm quản lý, giảng dạy hay nghiên cứu. Cần một đội ngũ chuyên trách, được đào tạo bài bản, có kinh nghiệm thực tế và tinh thần trách nhiệm cao. Nhà xuất bản không chỉ là nơi phát hành mà phải trở thành đơn vị tổ chức và quản lý chất lượng nội dung.
Mỗi năm, tác giả sách phải tham gia dự giờ, khảo sát hiệu quả, đánh giá thực tiễn, chỉnh sửa tài liệu và cập nhật kiến thức. Tác giả cũng cần có vai trò trong việc hướng dẫn giáo viên, thiết kế bài giảng, bài kiểm tra và xây dựng văn hóa đọc cho học sinh.
"Sách Tiếng Việt cần được viết bởi những người am hiểu tâm hồn trẻ em Việt Nam (từ 6 đến 11 tuổi) với tâm huyết và trí tuệ của một nhà giáo dục và nhà ngôn ngữ học. Hãy dạy tiếng Việt như một ngôn ngữ sống, không sa vào lý thuyết ngôn ngữ học hàn lâm không phù hợp với lứa tuổi tiểu học.
Thay vì yêu cầu học sinh phân biệt từ láy, từ ghép, hay mổ xẻ câu cú theo cấu trúc ngữ pháp cứng nhắc, hãy dạy các em qua những văn bản giàu cảm xúc, giàu hình ảnh, dễ hiểu và gần gũi. Học sinh cần yêu tiếng Việt trước khi giỏi tiếng Việt", ông nói.
