Có lộ trình và cách làm thận trọng
Theo Nhà giáo Ưu tú Nguyễn Văn Ngai, nguyên Phó Giám đốc Sở GD&ĐT TPHCM, những năm qua, ngành giáo dục đã nghiêm túc thực hiện các chủ trương, nghị quyết của Quốc hội.
Trong đó, đáng chú ý là việc chuyển đổi từ mô hình "một bộ sách giáo khoa duy nhất" do Bộ GD&ĐT biên soạn sang mô hình xã hội hóa giáo dục với định hướng "một chương trình, nhiều bộ sách giáo khoa".
Hiện nay, có 3 bộ sách giáo khoa đang được lưu hành và sử dụng tại các cơ sở giáo dục, gồm: Chân trời sáng tạo, Cánh diều và Kết nối tri thức với cuộc sống. Nhìn chung, các nhóm tác giả và ban biên tập đã nỗ lực đáng kể, bước đầu đáp ứng nhu cầu học tập cơ bản và góp phần phục vụ quá trình đổi mới giáo dục. Thực tiễn triển khai cho thấy, chủ trương “một chương trình, nhiều bộ sách” là khả thi.
Tuy nhiên, mô hình này cũng bộc lộ nhiều hạn chế. Đơn cử như việc mỗi trường hoặc mỗi địa phương được lựa chọn bộ sách riêng đã gây khó khăn cho học sinh khi chuyển trường, đặc biệt là giữa các tỉnh, thành phố, do phải làm quen lại với một bộ sách mới.
"Từ thực tiễn đó, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 71-NQ/TW về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo, trong đó đề cập đến nhiều vấn đề quan trọng, thể hiện sự quan tâm sâu sắc của Đảng và Nhà nước đối với ngành giáo dục.
Một trong những nội dung then chốt là chủ trương thống nhất một bộ sách giáo khoa dùng chung cho cả nước. Cá nhân tôi hoàn toàn đồng thuận với chủ trương này, vì nó sẽ khắc phục được những bất cập hiện nay, đồng thời hướng đến mục tiêu phát triển căn bản, toàn diện ngành giáo dục, như tinh thần Nghị quyết đã đề ra", ông Nguyễn Văn Ngai nhấn mạnh.
Ông cho rằng, để thực hiện chủ trương này một cách hiệu quả, trước tiên cần thành lập một Ban Chỉ đạo gồm những người có chuyên môn, năng lực và trách nhiệm cao, đủ thẩm quyền điều phối toàn bộ quá trình xây dựng bộ sách giáo khoa thống nhất.
Bên cạnh đó, cần thành lập Hội đồng biên soạn và thẩm định sách giáo khoa. Mặc dù Hội đồng thẩm định hiện nay đã hoạt động khá tốt, song vẫn còn những ý kiến lo ngại về tính khách quan trong đánh giá.
Do đó, Hội đồng mới cần được lựa chọn kỹ lưỡng, đảm bảo chuyên môn vững vàng, phẩm chất tốt và tính độc lập cao, để bộ sách mới thực sự có chất lượng, xứng đáng là tài liệu giảng dạy chuẩn dùng cho cả nước.
Ngoài ra, nên thành lập các bộ phận hỗ trợ chuyên môn, kỹ thuật nhằm đảm bảo tiến độ và chất lượng trong từng khâu của quá trình biên soạn.
Cần tính toán kỹ về thời gian và cách triển khai
Theo Nhà giáo Ưu tú Nguyễn Văn Ngai, việc xây dựng bộ sách giáo khoa mới cần xuất phát từ tinh thần kế thừa và phát huy.
Ba bộ sách hiện hành đều có những ưu điểm nhất định, vì vậy không nhất thiết phải biên soạn lại từ đầu. Cần tổ chức đánh giá toàn diện các bộ sách này để xác định những nội dung có thể kế thừa, những điểm cần điều chỉnh, từ đó hình thành một bộ sách giáo khoa mới có chất lượng cao, mang tính đổi mới và phù hợp hơn.
Việc biên soạn bộ sách giáo khoa thống nhất cần được triển khai theo một kế hoạch tổng thể, bao gồm: xác định rõ các nội dung công việc cụ thể, phân chia theo từng giai đoạn và đặt ra các mốc thời gian rõ ràng từ khâu biên soạn, thẩm định, thử nghiệm đến triển khai đại trà.
"Dù cần khẩn trương, nhưng cũng phải thận trọng và có đủ thời gian để đảm bảo chất lượng thực sự. Năm học hiện tại khó có thể kịp, do đó nên đặt mục tiêu cho năm học kế tiếp. Sau khi hoàn thiện bản thảo, cần có giai đoạn thử nghiệm tại một số địa phương để kịp thời bổ sung, điều chỉnh trước khi đưa vào giảng dạy chính thức", Nhà giáo Nguyễn Văn Ngai nhấn mạnh.
Học sinh tiểu học tặng lại sách cũ cho nhà trường để trao cho những học sinh khó khăn.
Ông cũng cho rằng, bộ sách giáo khoa thống nhất phải đảm bảo sự hài hòa giữa kiến thức phổ thông và tính thực tiễn, phù hợp với đặc điểm vùng miền.
Hệ thống giáo dục nước ta rất đa dạng, gồm thành thị, nông thôn, vùng sâu vùng xa, vùng đồng bằng và miền núi, mỗi nơi có đặc thù riêng. Vì vậy, chương trình cần được cụ thể hóa theo từng nhóm đối tượng, tránh tình trạng quá hàn lâm, quá tải và xa rời thực tiễn.
Bên cạnh đó, cần tiếp tục đổi mới phương thức thi cử, tránh tình trạng “học gì thi nấy”. Việc ra đề thi nên theo hướng mở, gắn với thực tế đời sống, phát huy phẩm chất, năng lực và tư duy độc lập của học sinh, thay vì chỉ kiểm tra khả năng ghi nhớ máy móc.
"Bộ sách giáo khoa mới cần tiếp tục quán triệt tinh thần 'lấy người học làm trung tâm', và giáo viên cần được đào tạo, bồi dưỡng theo phương pháp giảng dạy mới. Không còn là người truyền thụ kiến thức một chiều, giáo viên cần trở thành người gợi mở, đồng hành và định hướng, giúp học sinh phát triển năng lực tư duy, kỹ năng mềm và khả năng học tập suốt đời,” ông Nguyễn Văn Ngai nói thêm.
Ông nhấn mạnh: "Việc xây dựng bộ sách giáo khoa thống nhất là một nhiệm vụ lớn, có ý nghĩa chiến lược lâu dài, không thể chỉ do riêng ngành giáo dục đảm nhiệm. Cần có sự phối hợp đồng bộ giữa nhiều ngành, nhiều cấp, từ trung ương đến địa phương. Việc triển khai cần được tính toán kỹ lưỡng, đảm bảo tiến độ và hiệu quả thực chất".
