Hoạt động sản xuất, kinh doanh TPCN bùng nổ nhưng công tác quản lý lại đang bộc lộ rất nhiều bất cập dẫn đến tình trạng mất kiểm soát, tràn lan TPCN giả, kém chất lượng trên thị trường.
Vi phạm tràn lan
Theo ông Nguyễn Thanh Phong - Cục trưởng Cục An toàn Thực phẩm (ATTP) - Bộ Y tế, hiện có khoảng 60 - 70% người trưởng thành sử dụng TPCN. 60 - 65% TPCN được sản xuất trong nước, còn lại là nhập khẩu.
Hầu hết sản phẩm TPCN bị cơ quan chức năng xử phạt, thu hồi do vi phạm quy định về chất lượng là sản phẩm sản xuất trong nước với các lỗi như: Hàm lượng thành phần không đúng như công bố; không phát hiện hoạt chất; ô nhiễm vi sinh; nấm mốc…
“Có doanh nghiệp chỉ thuê cửa hàng rộng 9 - 10m2, nhưng vẫn công bố sản xuất, kinh doanh TPCN. Khi sản phẩm phân phối ra thị trường “có vấn đề”, cơ quan quản lý truy địa chỉ sản xuất thì họ đã chuyển địa điểm khác. Thậm chí, có doanh nghiệp liên tục thay đổi địa chỉ khiến cơ quan quản lý gặp rất nhiều khó khăn” - ông Phong nói.
PGS.TS Trần Đáng - Chủ tịch Hiệp hội TPCN Việt Nam thừa nhận, điều kiện đăng ký sản xuất, lưu hành TPCN ở Việt Nam quá dễ dãi. Trong khi đó, nước ta chưa có quy định cụ thể những thành phần được phép có trong TPCN.
Bởi vậy, đã xuất hiện TPCN có chứa cả chất cấm. Ngoài ra, tình trạng TPCN xách tay, nhập lậu tràn lan, không bảo đảm chất lượng, an toàn cũng gây thiệt hại cho người tiêu dùng.
Theo Cục ATTP, hiện nay trong các vi phạm về hoạt động kinh doanh TPCN, quảng cáo là vi phạm thường gặp nhất. Riêng quý I/2016 đã có 20 công ty bị xử phạt vi phạm hành chính về ATTP, trong đó 13 công ty vi phạm về quảng cáo TPCN.
Riêng trong năm 2015, Cục ATTP đã ra quyết định xử phạt 261 công ty với tổng số tiền phạt hơn 4,7 tỷ đồng, trong đó có 203 công ty vi phạm về quảng cáo, chủ yếu là quảng cáo TPCN.
Lỏng lẻo và chồng chéo trong quản lý
Vì TPCN không được coi là thuốc nên doanh nghiệp không được sản xuất TPCN trên dây chuyền sản xuất thuốc, thế nhưng dự thảo hướng dẫn “Thực hành sản xuất tốt TPCN” lại cho phép.
Ông Hoàng Minh Châu - Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Nam Dược cho biết, năm 2012, Cục Quản lý dược kiểm tra công ty và yêu cầu không được sản xuất TPCN trên dây chuyền thuốc Đông dược, nhưng Cục ATTP lại cho phép. Dù vậy, công ty đã phải đầu tư dây chuyền sản xuất TPCN riêng nên đã gây không ít tốn kém.
Nói về vấn đề này, ông Trần Đáng cho rằng, cần phải có quy định thống nhất giữa Cục Quản lý dược và Cục ATTP, bởi nếu mỗi cơ quan quản lý một kiểu sẽ làm khó cho doanh nghiệp.
“TPCN chỉ là vi chất dinh dưỡng được cô đặc, chế biến dưới dạng viên nén, viên con nhộng như thuốc chứ không phải là thuốc. TPCN đang nằm trong sự điều chỉnh của Luật ATTP, nên không cần chuyển sang Luật Dược” - Ông Đáng cho biết.
Đề cập đến thực trạng bất cập trong quản lý và “bát nháo” của thị trường TPCN hiện nay, nhiều chuyên gia cho rằng, hiện đang thiếu định nghĩa chính xác, thống nhất và quy chế quản lý khác nhau… chính là những yếu tố góp phần làm cho thị trường TPCN rối loạn, đặc biệt là ở các quốc gia đang phát triển - nơi mà quy mô của các cơ sở sản xuất kinh doanh còn nhỏ lẻ, manh mún và trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp cũng còn thấp. Bởi vậy, để sản phẩm TPCN kém chất lượng lưu thông trên thị trường, đến tay người tiêu dùng là lỗi ở cơ quan quản lý.
Người tiêu dùng không thể phân biệt được đâu là hàng chất lượng hay kém chất lượng, vì vậy các cơ quan quản lý phải có trách nhiệm bảo vệ người tiêu dùng.
Theo Bộ Y tế, tháng 6/2017 sẽ ban hành Thông tư về “Thực hành sản xuất tốt (GMP) TPCN”. Ông Nguyễn Thanh Phong cho rằng, khi áp dụng tiêu chí GMP chắc chắn sẽ “khai tử” những doanh nghiệp yếu kém, tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh cho các đơn vị đạt tiêu chuẩn, tránh tình trạng “vàng thau lẫn lộn”. Ước tính, số doanh nghiệp bị khai tử có thể lên đến 50%, do không đủ điều kiện theo chuẩn GMP.
