Số liệu sơ bộ của Cơ quan Thống kê Quốc gia công bố mới đây cho thấy khu vực “ngoài nhà nước” đóng góp 55% giá trị bán lẻ hàng hóa và dịch vụ năm 2024, tăng từ 44% năm 2023. Các số liệu không gồm dịch vụ công ích.
Chính phủ Cuba từng mở rộng dần vai trò doanh nghiệp tư nhân kể từ sau khi Liên Xô sụp đổ năm 1991, đảo ngược chính sách năm 1968 quốc hữu hóa toàn bộ doanh nghiệp tư nhân.
Song song, nền kinh tế do nhà nước điều hành đã thu hẹp, giảm 11% trong 5 năm qua, với tình trạng mất điện thường xuyên, khan hiếm hàng hóa và lạm phát cao.
Nhà nước vẫn vận hành hàng nghìn điểm bán lẻ với chủng loại mặt hàng hạn chế, gồm thực phẩm, đồ vệ sinh cá nhân và quần áo.
Tuy nhiên, tại các chợ không chính thức nhộn nhịp như 100th Street Bridge Fair ở Havana, hàng trăm tiểu thương bán những mặt hàng thường không có trong hệ thống cửa hàng nhà nước.
“Có rất nhiều thứ anh không thể tìm thấy trong khu vực nhà nước,” bà Diamela Garcia, người bán quần áo tại hội chợ, nói. “Nhiều người đến đây để tìm những thứ đó.”
Cô María Karla Hernández, 27 tuổi, một nhà vật lý trị liệu, đi mua vật dụng cho công việc, nói rằng: “Ở đây có đủ thứ, dù giá cao.”
Chợ không chính thức lấp chỗ trống hàng hóa
Nhà kinh tế Cuba ông Omar Everleny cảnh báo mức giá cao đã đẩy giá trị của khu vực tư nhân lên và số liệu bán lẻ không phản ánh khối lượng hàng hóa.
“Giá thường được trợ giá trong khu vực nhà nước và cao hơn nhiều trong khu vực tư nhân” - ông nói - “Tuy nhiên, nhà nước ít tiền mặt để nhập hàng… nên người dân buộc phải tìm đến khu vực tư nhân, vốn linh hoạt hơn.”
Nhà lãnh đạo Cuba Raul Castro coi khu vực tư nhân là “mang tính chiến lược” và sẽ là phần không thể thiếu của nền kinh tế trong tương lai.
Định hướng cho lĩnh vực tư nhân
Chủ tịch nước kiêm lãnh đạo Đảng Cộng sản Miguel Diaz-Canel giữ quan điểm của ông Raul, đồng thời nhấn mạnh doanh nghiệp nhà nước phải nâng cao hiệu quả và tiếp tục giữ vai trò chủ đạo ở mảng bán buôn.
Hầu hết các nhà phân tích trong nước, gồm ông Everleny, tin rằng lãnh đạo Cuba vẫn đang tranh luận giữa quan điểm ủng hộ nới lỏng hơn nữa đối với kinh doanh tư nhân và phe phản đối.
Bộ trưởng Kinh tế Joaquin Alonso nói trước Quốc hội tháng 7 rằng dù tổng kim ngạch nhập khẩu của cả nước giảm, nhập khẩu của doanh nghiệp tư nhân vượt 1 tỷ USD, tăng 34% so với cùng kỳ năm trước.
Ông cho biết số doanh nghiệp nhà nước thua lỗ đã giảm, “chủ yếu do giá tăng chứ không phải do hiệu quả được cải thiện,” theo các bản tin trên truyền thông nhà nước. Ông thừa nhận “các chủ thể kinh tế ngoài nhà nước đang tiến lên.”
Bộ trưởng nói thêm rằng nhà nước muốn định hướng đúng đắn cho lĩnh vực tư nhân.
Theo số liệu chính thức, khoảng 1,6 triệu người Cuba trong lực lượng lao động 4 triệu người đang làm việc trong khu vực tư nhân.
