Tuyển dụng đặc cách sinh viên xuất sắc đến vùng khó: Cơ hội và thách thức

Một mặt giải quyết tình trạng thiếu giáo viên tại đây, mặt khác góp phần tạo công bằng cho học sinh vùng cao, khó khăn được học tập với đội ngũ nhân lực chất lượng cao. Tuy nhiên, vẫn còn những e ngại về tính khả thi của đề xuất này và cho rằng cần có cách làm hiệu quả, phù hợp thực tiễn.

Bổ sung nhân lực chất lượng cho trường vùng khó

Thời gian qua việc tuyển dụng giáo viên ở một số khu vực vùng sâu, xa của tỉnh Cà Mau gặp nhiều khó khăn. Ý kiến đề xuất đặc cách xét tuyển sinh viên sư phạm tốt nghiệp xuất sắc đến công tác tại vùng khó khăn đang nhận được sự quan tâm của nhiều điểm trường. Bà Phạm Thị Quyên - Hiệu trưởng Trường Tiểu học 2 Viên An (Đất Mũi, Cà Mau) cho hay, những năm học qua trường luôn thiếu giáo viên, nhất là các môn: Tiếng Anh, Tin học, Âm nhạc, Mỹ thuật…

Tuy nhiên, việc tuyển dụng gặp khó khăn do không có nhiều chính sách đãi ngộ giáo viên mới ra trường, giáo viên đăng ký thi tuyển về trường thì ít nhưng giáo viên xin chuyển công tác thì nhiều. “Tôi cho rằng đề xuất đặc cách xét tuyển sinh viên sư phạm tốt nghiệp xuất sắc đến công tác tại vùng khó khăn là giải pháp tạo điều kiện thuận lợi để bổ sung đủ đội ngũ còn thiếu ở các trường vùng khó. Hình thức xét tuyển sẽ nhanh chóng hơn thi tuyển, nhờ đó giúp địa phương có thể tuyển được giáo viên kịp thời để đáp ứng nhu cầu giảng dạy”, bà Quyên nêu ý kiến.

Đồng quan điểm, ông Trần Phi Hùng - Hiệu trưởng Trường Tiểu học 1 Tam Giang Tây (Tân Ân, Cà Mau) cho rằng, việc đặc cách xét tuyển sinh viên sư phạm tốt nghiệp xuất sắc đến công tác tại vùng khó khăn thay vì thi tuyển là ý kiến hay, phù hợp với tình hình thực tế nhu cầu tuyển dụng giáo viên ở các trường vùng khó khăn. Việc này vừa tạo điều kiện thuận lợi cho sinh viên sư phạm mới ra trường, vừa tạo thuận lợi cho các trường trong tuyển dụng giáo viên, tăng tính chủ động cho địa phương, tuyển dụng đúng người, đúng thời điểm, không phụ thuộc hoàn toàn vào kỳ thi viên chức tập trung.

Bà Hà Thị Lan Hương - Hiệu trưởng Trường THPT Nho Quan C (Gia Lâm, Ninh Bình) cũng bày tỏ quan điểm ủng hộ đề xuất đặc cách tuyển dụng sinh viên sư phạm tốt nghiệp xuất sắc về công tác tại vùng khó khăn. Nhiều năm qua, các trường miền núi luôn thiếu giáo viên, đặc biệt ở các môn đặc thù, dẫn đến tình trạng một thầy cô phải kiêm nhiệm nhiều lớp, bộ môn. Vì vậy, việc thu hút được nguồn nhân lực trẻ, được đào tạo bài bản và có phương pháp sư phạm hiện đại là cơ hội lớn để nhà trường nâng cao chất lượng giáo dục.

Tạo cơ hội công bằng giáo dục

Theo bà Hà Thị Lan Hương - Hiệu trưởng Trường THPT Nho Quan C, học sinh vùng sâu, xa không thiếu tinh thần học tập nhưng điều kiện tiếp cận công nghệ, phương pháp học mới còn hạn chế. Sự góp mặt của đội ngũ giáo viên trẻ, nhiệt huyết, giỏi chuyên môn sẽ mang đến cho các em cơ hội được học tập tiệm cận với mặt bằng chung cả nước. Không chỉ vậy, nhiều bạn trẻ có tinh thần cống hiến, khi được đến trực tiếp giảng dạy sẽ có trải nghiệm thực tế phong phú và thêm động lực phát triển nghề nghiệp.

“Để giáo viên yên tâm gắn bó lâu dài, chúng tôi mong chính sách đi kèm các hỗ trợ thiết thực hơn như chỗ ở, mức thu nhập ổn định, điều kiện sinh hoạt, hoạt động cộng đồng và cơ hội tham gia bồi dưỡng chuyên môn. Khi đời sống được bảo đảm, thầy cô có thể toàn tâm toàn ý cho học sinh và mái trường, góp phần tạo ra những chuyển biến bền vững cho giáo dục vùng khó khăn”, bà Hà Thị Lan Hương đề xuất.

Ông Trần Hữu Trường - Hiệu trưởng Trường Tiểu học Đoọc Mạy (xã biên giới Na Loi, Nghệ An) chia sẻ câu chuyện không ít giáo viên giỏi của trường, được đào tạo bài bản, đạt thành tích xuất sắc trong dạy học đã xin chuyển về xuôi công tác. Mặc dù tiếc nuối, nhưng nhà trường, địa phương cũng thông cảm và chia sẻ với nguyện vọng của các thầy cô. Họ đã cống hiến tuổi trẻ, tâm huyết, năng lực cho giáo dục vùng sâu, xa, biên giới. Tuy nhiên, sau khi giáo viên giỏi chuyển đi, họ để lại khoảng trống cả về con người lẫn chuyên môn cho nhà trường. Nếu thu hút sinh viên sư phạm xuất sắc lên vùng cao công tác, không chỉ giải quyết được tình trạng thiếu giáo viên, mà còn tạo công bằng cho học sinh trường vùng khó được học tập với thầy cô giỏi, năng động, sáng tạo.

Trường Phổ thông DTBT THCS Tiểu học Hữu Khuông (Hữu Khuông, Nghệ An) năm học này tiếp nhận đến 11 giáo viên biệt phái. Trước đó, qua rà soát, trường học này thiếu tới 12 giáo viên và 3 nhân viên. “Năm nào tường cũng làm tờ trình xin giáo viên, nhưng do ở vùng sâu, xa, là ốc đảo giữa lòng hồ thủy điện Bản Vẽ, nên khó tuyển giáo viên mới”, ông Nguyễn Viết Thông - Hiệu trưởng cho hay. Từ thực tiễn nhiều năm thiếu giáo viên dù có biên chế, nhiều cán bộ quản lý trường vùng cao Nghệ An đặt ra dấu hỏi về tính khả thi của việc xét tuyển đặc cách sinh viên sư phạm xuất sắc đến công tác ở vùng khó khăn, bởi họ cũng có nhiều cơ hội ở vùng thuận lợi.

Ông Trần Phi Hùng - Hiệu trưởng Trường Tiểu học 1 Tam Giang Tây (Tân Ân, Cà Mau) cũng e ngại trên thực tế ít sinh viên sư phạm tốt nghiệp xuất sắc chịu về công tác và và gắn bó lâu dài tại vùng khó khăn. Vì vậy, điều quan trọng là phải có cơ chế thu hút sinh viên tốt nghiệp xuất sắc tham gia xét tuyển. Trong trường hợp được xét tuyển và hỗ trợ các chính sách ưu tiên, thì ngược lại cũng cần có cam kết giáo viên công tác ở vùng khó trong thời gian bao lâu.

Cần giải pháp phù hợp thực tiễn

Sở GD&ĐT Nghệ An vừa thông báo tuyển dụng đợt 1 năm học 2025-2026 gồm 829 biên chế bậc mầm non, tiểu học, THCS và nhân viên trường học. Quá trình tuyển dụng, Sở GD&ĐT Nghệ An cũng chia các xã phường thành 3 vùng.

Trong đó vùng 1 gồm các phường thuộc thành phố Vinh cũ. Vùng 3 là các xã thuộc 6 huyện miền núi cao Con Cuông, Tương Dương, Kỳ Sơn, Quỳ Hợp, Quỳ Châu, Quế Phong (cũ). Vùng 2 gồm các phường, xã còn lại (trừ vùng 1, vùng 3). Đối với vùng 1 và 2, điều kiện ứng tuyển là sinh viên tốt nghiệp đại học sư phạm đúng chuyên ngành, loại khá trở lên. Tùy theo từng môn học, đối với vùng 1 còn có tiêu chí về điểm đầu vào đại học. Trong khi, tiêu chuẩn đối với vùng 3, ứng viên chỉ cần tốt nghiệp đại học sư phạm đúng chuyên ngành.

Việc “hạ tiêu chuẩn” tuyển dụng giáo viên đối với vùng 3 xuất phát từ thực tiễn nhiều năm liền các trường miền núi cao thiếu giáo viên, dù có chỉ tiêu biên chế vẫn không có nguồn tuyển. Theo ông Nguyễn Quốc Khánh – Phó Trưởng phòng Tổ chức cán bộ, Sở GD&ĐT Nghệ An, việc thu hút sinh viên sư phạm lên vùng cao cần có nhiều chính sách, cam kết đủ sức thu hút liên quan đến ổn định công tác, chứ không thể chỉ dựa vào việc tăng lương hay phụ cấp.

Ông Nguyễn Quốc Khánh cho rằng, phương án khả thi để thu hút giáo viên đến vùng khó là tuyển dụng giáo viên ở các trường khu vực vùng đồng bằng, thuận lợi, kèm điều kiện biệt phái lên công tác ở vùng có điều kiện kinh tế xã hội đặc biệt khó khăn từ 3 – 5 năm. Hết thời hạn sẽ được quay về nơi tuyển dụng ban đầu công tác. Hoặc tuyển dụng giáo viên đến các trường vùng cao, khó khăn công tác, nhưng sau thời gian nhất định (3 – 5 năm đối với nam hoặc nữ) thì sẽ được bố trí thuyên chuyển về các trường miền xuôi nếu giáo viên có nhu cầu.

Nếu thực hiện giải pháp như trên, chắc chắn sẽ thu hút nhiều sinh viên sư phạm kể cả giỏi, xuất sắc nộp hồ sơ và sẵn sàng “đi nghĩa vụ”. Tuy nhiên, điều kiện để thực hiện chính sách trên là quy định pháp lý về quyền tuyển dụng, thuyên chuyển, điều chuyển, biệt phái giáo viên giao cho cơ quan nào thực hiện. Nếu như thời điểm này, các thẩm quyền trên do sở GD&ĐT thực hiện, nhưng sau đó lại giao cho cấp xã thực hiện, thì sẽ không có sự thống nhất cũng như đảm bảo chế độ, quyền lợi và cam kết khi tuyển dụng của giáo viên.

Theo lãnh đạo Sở GD&ĐT Ninh Bình, địa phương miền núi vẫn xảy ra tình trạng mất cân đối giáo viên giữa các môn, giữa bậc học, hoặc giữa khu vực thuận lợi và khó khăn. Tuyển dụng đặc cách sinh viên có thành tích nổi trội sẽ giúp địa phương chủ động hơn trong xây dựng đội ngũ, bổ sung nguồn giáo viên trẻ ổn định và lâu dài. Tuy vậy, để chính sách đi vào cuộc sống, cần có hướng dẫn cụ thể về tiêu chí tuyển thẳng, cơ chế cam kết công tác và trách nhiệm của các cơ sở tiếp nhận, tránh tình trạng tuyển về rồi chuyển đi sớm. Đồng thời, địa phương cũng cần cân đối nguồn lực để có mức hỗ trợ phù hợp, bảo đảm chính sách đủ sức hấp dẫn và vận hành bền vững.