1.
Nhà thơ Phạm Thiên Thư năm nay đã 78 tuổi, nhưng vẫn còn khoẻ mạnh và minh mẫn. Mỗi ngày, ông vẫn ngồi ở cái bàn góc khuất nơi quán cà phê “Hoa vàng” để tiếp chuyện cùng bạn bè và tri âm. Thật khó hình dung, một người có vóc dáng gồ ghề như Phạm Thiên Thư lại có thể viết ra những câu thơ mỏng manh và đắm đuối như “Ngày xưa Hoàng Thị”. Chính nhà thơ Phạm Thiên Thư cũng thú nhận, ông xuất thân nhà võ, đã từng đi tu nên thơ của ông cộng hưởng chất thiền và duyên trần.
Ở tuổi đôi mươi, Phạm Thiên Thư được biết đến với tác phẩm “Đoạn trường vô thanh” viết tiếp Truyện Kiều của Nguyễn Du. Tuy nhiên, tên tuổi ông phổ biến rộng rãi nhờ những bài thơ được Phạm Duy phổ nhạc như “Đưa em tìm động hoa vàng”, “Em lễ chùa này”, “Gọi em là đoá hoa sầu”… và nổi tiếng nhất là “Ngày xưa Hoàng Thị”.
Bài nhạc Ngày xưa Hoàng thị… xuất bản lần đầu tiên
Viết bằng thể thơ 4 chữ giàu nhịp điệu, bài “Ngày xưa Hoàng Thị” hơn 30 câu, chủ yếu kể lại chuyện tình lãng đãng tuổi học trò. Cái độc đáo của bài thơ là tách họ tên người con gái thành hai phần, phần “Hoàng Thị” nằm ở tựa đề và phần “Ngọ” đưa vào nội dung. Trên mặt văn bản, “Ngày xưa Hoàng Thị” không có câu thơ xuất thần, nhưng khả năng nhấn nhá của nhạc sĩ Phạm Duy đã làm nên một ca khúc rung động sâu xa. Ai từng nghe ca khúc “Ngày xưa Hoàng Thị” đều tìm thấy cảm xúc về thuở mơ mộng của mình, sự đắm đuối của trái tim mới lớn, sự trong trẻo của kỷ niệm yêu đương “Bao nhiêu là ngày. Theo nhau đường dài. Trưa trưa chiều chiều. Thu đông chẳng nhiều. Xuân qua rồi thì. Chia tay phượng nở sang hè”. Những câu 6 chữ trong ca từ, dĩ nhiên là của nhạc sĩ Phạm Duy phóng bút thêm, dựa trên những câu 4 chữ của Phạm Thiên Thư.
Ca khúc “Ngày xưa Hoàng Thị” được công bố lần đầu tiên vào năm 1971, qua tiếng hát Thái Thanh. Sức lan toả “Ngày xưa Hoàng Thị” trong đời sống âm nhạc khiến không ít người quan tâm đến thân phận thực sự của Hoàng Thị Ngọ và cũng không ít người tự nhận mình là… Hoàng Thị Ngọ. Theo bộc bạch của nhà thơ Phạm Thiên Thư thì bài thơ “Ngày xưa Hoàng Thị” được viết vào năm 1964, khi bất chợt ông đi trên con đường cũ và hồi ức về giai đoạn học trò hồn nhiên. Trong bài thơ, Phạm Thiên Thư viết: “Mười năm rồi Ngọ. Tình cờ qua đây. Cây xưa vẫn gầy. Phơi nghiêng dáng đỏ. Áo em ngày nọ. Phai nhạt mấy màu. Chân theo tìm nhau. Còn là vang vọng…”. Nghĩa là, trong ký ức nhà thơ Phạm Thiên Thư, chân dung Hoàng Thị Ngọ được ghi tạc lúc còn nữ sinh rất ngây thơ.
2.
Nhà thơ Phạm Thiên Thư chia sẻ, Hoàng Thị Ngọ sinh năm Nhâm Ngọ 1942 nên bố mẹ đặt tên là Ngọ luôn. Hoàng Thị Ngọ nhỏ hơn Phạm Thiên Thư hai tuổi, nhưng học chung lớp ở Trường Trung học Văn Lang. Nhà của cả hai đều nằm ở khu vực Tân Định - Sài Gòn, nên con đường Trần Quang Khải với những cây dầu cao vút mỗi ngày đều chứng kiến nữ sinh Hoàng Thị Ngọc bước chậm rãi phía trước còn chàng trai Phạm Thiên Thư rụt rè đi sau ngắm trộm nhớ thầm: “Em tan trường về. Cuối đường mây đỏ. Anh tìm theo Ngọ. Dáng lau lách buồn…”. Và tất nhiên, không gian đô thị của mối tình ấy, khác hẳn với chút thôn dã mà nhạc sĩ Phạm Duy cố tình tạo ra trong ca khúc: “Em đi dịu dàng. Bờ vai em nhỏ. Chim non lề đường. Nằm im giấu mỏ. Anh theo Ngọ về. Gót giày lặng lẽ đường quê…”.
Chân dung Hoàng Thị Ngọ do người cùng thời phác thảo
Nhan sắc của Hoàng Thị Ngọ như thế nào mà đi vào tác phẩm nghệ thuật một cách diễm lệ như vậy? Nhà thơ Phạm Thiên Thư miêu tả sinh động: “Ngọ có dáng người thanh mảnh với mái tóc dài thả ngang vai. Mỗi khi xếp hàng vào lớp, cô ấy đứng đầu hàng bên nữ, tôi đứng cuối hàng bên nam, tha hồ...chiêm ngưỡng! Vào lớp, cô ấy ngồi bàn đầu, tôi ngồi bàn cuối, cũng tha hồ chiêm ngưỡng! Ngọ học rất giỏi, còn tôi chỉ giỏi… đánh lộn!”. Trái ngược nhau như thế, nên Phạm Thiên Thư yêu Hoàng Thị Ngọ bằng một mối tình nhẹ nhàng sương khói, chưa bao giờ hẹn hò cũng chưa bao giờ thề nguyện. Có chăng, chỉ là một phút giây chàng lấy hết can đảm để bày tỏ chút chân thành với nàng “Em tan trường về. Đường mưa nho nhỏ. Trao vội chùm hoa. Ép vào cuối vở. Thương ơi vạn thuở…”.
Hoàng Thị Ngọ có thể không biết nỗi tương tư của Phạm Thiên Thư “dáng ai nho nhỏ. Trong cõi xa vời. Tình ơi… tình ơi”. Thế nhưng, không khó đoán định, với sự nổi tiếng của ca khúc “Ngày xưa Hoàng Thị” thì cô Ngọ cũng ngỡ ngàng trước hạnh phúc được làm nguyên mẫu cho một niềm cảm hứng nghệ thuật. Bao nhiêu năm qua, Hoàng Thị Ngọ bằng xương bằng thịt chưa bao giờ xuất hiện trước công chúng. Ngôi nhà ngày xưa của Hoàng Thị Ngọ trên đường Thạch Thị Thanh, quận 1, TPHCM cũng đã đổi chủ từ lâu. Những người thạo tin cho biết, Hoàng Thị Ngọ sau năm 1975 đã định cư ở Mỹ và có một cuộc sống êm ấm. Có người cùng thời đã vẽ lại chân dung Hoàng Thị Ngọ với những phác thảo trang nhã, nhằm tri ân một bóng hồng đã góp phần làm nên tác phẩm “Ngày xưa Hoàng Thị” gửi gắm bao nhiêu tâm tư cho những người yêu cái đẹp thánh thiện: “Xưa theo Ngọ về. Mái tóc Ngọ dài. Hôm nay đường này. Cây cao hàng gầy. Đi quanh tìm hoài. Ai mang bụi đỏ đi rồi…”.
Cô ấy ôm cặp đi trước, tôi đi theo nhưng không dám lên tiếng. Trong bóng chiều tà, ánh nắng hắt qua hàng cây, cô ấy lặng lẽ bước, gây cho tôi những cảm xúc bâng khuâng khó tả. Cứ thế, tôi chỉ biết lặng lẽ đi theo sau cô ấy hàng ngày, giấu kín những cảm xúc của mình không cho bất cứ ai biết.
Phạm Thiên Thư
