Đáp ứng thách thức
Giáo dục từ xa ngày nay không những được coi là một thành tựu và lợi ích của thế kỷ XXI, mà còn là một thách thức thực sự.
“Hệ thống giáo dục đại học Nga đã đáp ứng rất tốt thách thức này” - ông Yaroslav Kuzminov (Đại học Kinh tế cao cấp Mátxcơva) nhận định – Nếu chấm theo thang điểm 5, thì chúng ta đạt điểm “4” cứng, thậm chí có thể là “4+”. Theo số liệu của Bộ Khoa học và Giáo dục Đại học cho thấy, chỉ có 14% trường đại học Nga gặp phải những vấn đề kỹ thuật thực sự hoặc những khó khăn liên quan tới trình độ vi tính của giảng viên.
Ở Trường Kinh tế cao cấp Mátxcơva, đội ngũ giảng viên và SV không phải bắt đầu “từ trang giấy trắng”. Ngay từ tháng 10/2018, trường đã quyết định thay thế toàn bộ các bài giảng truyền thống bằng hình thức trực tuyến. Vào tháng 2/2020, Trường Kinh tế cao cấp đã khởi động chương trình thạc sĩ đầu tiên đào tạo các chuyên gia có trình độ cao trong lĩnh vực Data Science (khoa học dữ liệu) bằng tiếng Anh. Theo ông Yaroslav Kuzminov, “đây là kinh nghiệm thực hiện chương trình thạc sĩ trực tuyến hoàn chỉnh đầu tiên ở Nga”.
Trên nền tảng trực tuyến Coursera, hiện có 2,2 triệu người đăng ký tham gia các chương trình của Trường Kinh tế cao cấp, và một nửa trong số đó đăng ký tham gia các chương trình do Khoa Công nghệ Thông tin biên soạn. Trước đại dịch Covid-19, Trường Kinh tế cao cấp có khoảng 500 chương trình dạy học trực tuyến. Hiện số lượng chương trình đang tăng lên đáng kể, một phần nhờ nỗ lực của nhà trường, một phần nhờ sự trợ giúp của các trường đại học Nga và nước ngoài.
Mặt khác, không thể chuyển tất cả các chương trình sang dạy học từ xa. Ở đây, chúng ta đang nói về các giờ học thực hành về sinh học, hóa học, vật lý, thiết kế. Nhưng nếu như ở Trường Kinh tế cao cấp, số giờ học như vậy không quá 1%, thì ở Trường Đại học Sân khấu Mátxcơva, tỷ lệ cao hơn rất nhiều. Theo ông Grigory Zaslavsky (Đại học Sân khấu quốc gia): “Không thể dạy nghệ thuật diễn xuất và đạo diễn từ xa, nhưng dù sao chúng tôi vẫn thực hiện điều đó, và gọi nó là những cuộc trò chuyện giữa các giảng viên với sinh viên của mình”.
Liên quan tới vấn đề thi, đánh giá, ông Yaroslav Kuzminov cho biết, Trường Kinh tế cao cấp đang xây dựng cơ sở pháp lý để tổ chức các kỳ thi trực tuyến. Không giống như hầu hết các trường đại học khác, ở đây một năm có bốn kỳ thi, vì vậy các kỳ thi mùa xuân và mùa hè sẽ phải được tổ chức vào mùa hè. Hiện nay, trường đang tiến hành đàm phán với các nhà cung cấp Proctoring, một công ty xây dựng phần mềm quản lý các bài thi trắc nghiệm và xác minh danh tính trong các hệ thống thi trực tuyến.
Phòng dịch ở ký túc xá
Ông Grigory Zaslavsky (Đại học Sân khấu quốc gia).
Ông Nikolay Kudryavtsev (Đại học Vật lý - Kỹ thuật Mátxcơva).
Ông Anatoly Torkunov (Đại học quan hệ quốc tế Mátxcơva).
Một trong những khó khăn hiện nay là xử sự thế nào với những SV từ các thành phố khác và SV nước ngoài sống trong các ký túc xá. Ví dụ, Trường Đại học Vật lý - Kỹ thuật Mátxcơva có 7.000 SV, trong đó có nhiều SV đang sống trong ký túc xá, và không phải ai cũng có thể về nhà. Rõ ràng, trong điều kiện sống chung, nguy cơ lây nhiễm rất cao.
Theo ông Anatoly Torkunov (Đại học Quan hệ quốc tế Mátxcơva), khó khăn của các ký túc xá không phải là có nhiều SV sống ở đây mà là các tòa nhà đã cũ, bếp và nhà tắm dùng chung. Vì vậy, sau khi được một ủy ban đặc biệt xem xét cẩn thận, trong số 700 - 800 SV thành phố khác cư trú ở đây, nhà trường chỉ giữ lại 150 SV, sự giãn cách này giúp giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm. Nhà trường cấp tiền cho những SV không có điều kiện mua vé về nhà.
Theo số liệu của Bộ Khoa học và Giáo dục Đại học, 47% SV các thành phố khác và SV nước ngoài rời Mátxcơva trong thời kỳ đại dịch. Một trong những khó khăn khiến lãnh đạo các trường đại học lo lắng là ngoài thời gian học trực tuyến, các em sử dụng thời gian rỗi như thế nào trong điều kiện tự cách ly?
Để giải quyết vấn đề này, trang web của Trường Đại học Quan hệ quốc tế Mátxcơva giới thiệu các chương trình hòa nhạc, các tiết mục biểu diễn của “câu lạc bộ hài hước”, phát sóng các vở diễn sân khấu. Ông Grigory Zaslavsky khuyến cáo các diễn viên và đạo diễn tương lai nên sử dụng thời gian rỗi của mình để tự hoàn thiện, ví dụ, đọc các tác phẩm văn học cổ điển. Nhiều SV Trường Kinh tế cao cấp đã trở thành các tình nguyện viên xã hội, và bây giờ họ đang giúp đỡ các giảng viên lớn tuổi bằng cách mua và mang thực phẩm cho họ.
Ông Yaroslav Kuzminov coi sự giúp đỡ lẫn nhau như vậy là biểu hiện tốt nhất của tinh thần yêu nước.
Những dự báo cho tương lai
Tại buổi họp báo, các hiệu trưởng được hỏi về những SV diện ngoài ngân sách có được giảm học phí không, vì hiện nay nhiều gia đình Nga rơi vào hoàn cảnh hết sức khó khăn. Theo ông Yaroslav Kuzminov (Đại học Vật lý - Kỹ thuật Mátxcơva), trong điều kiện dạy học từ xa, chi phí của các trường đại học tăng lên 8 - 15%, có tính đến việc mua sắm các thiết bị và chương trình bổ sung. Một số giảng viên, do nhu cầu vẫn làm việc ngoại tuyến, cần được tăng lương. Nghĩa là vấn đề học phí của SV sẽ rất khó giải quyết.
Vậy kinh nghiệm hiện nay sẽ dẫn đến những thay đổi nào trong hệ thống giáo dục đại học? Theo ông Nikolay Kudryavtsev, “tình hình hiện nay sẽ giúp chúng tôi tiếp tục đổi mới. Việc tìm kiếm những phương pháp dạy học trực tuyến hiệu quả nhất sẽ thôi thúc chúng tôi đưa ra các giải pháp và cơ hội mới trong lĩnh vực này”.
Ông Anatoly Torkunov cho rằng, các phần mềm như Zoom, Coursera, Moodle... sẽ được sử dụng tích cực trong thực tiễn dạy học cả sau khi đại dịch kết thúc.
Ông Grigory Zaslavsky dự báo về việc mở rộng quan hệ giữa các trường đại học thủ đô, khu vực và nước ngoài hiện đang phát triển dưới hình thức hội nghị trực tuyến.
Còn ông Yaroslav Kuzminov dự báo về việc trí tuệ nhân tạo sẽ được sử dụng rộng rãi hơn trong lĩnh vực giáo dục. Đồng thời, ông cũng nhấn mạnh rằng, robot sẽ không thay thế đội ngũ giáo sư và giảng viên, mà chỉ phổ biến ở những nơi đòi hỏi công việc tay chân như điền các báo cáo và kiểm tra vở ghi chép.
