Giúp giáo viên soạn giáo án đáp ứng yêu cầu đổi mới phương pháp, kỹ thuật dạy học theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh, Bộ GD&ĐT đã ban hành khung kế hoạch bài dạy (tại Phụ lục IV kèm theo Công văn 5512 năm 2020). Cho đến nay, có lẽ vẫn còn có giáo viên hiểu sai, coi hướng dẫn của Bộ như là “mẫu giáo án” buộc phải theo.
Và cũng vì hiểu máy móc, cứng nhắc, chưa linh hoạt, chưa đúng tinh thần hướng dẫn của Bộ GD&ĐT, nên không ít ý kiến than thở soạn theo khung kế hoạch bài dạy khó, khổ, giáo án mỗi bài học lên tới gần chục trang giấy và mang tính hình thức...
Khi ngành Giáo dục triển khai Chương trình GDPT 2018, yêu cầu đổi mới tất yếu đòi hỏi giáo viên phải thay đổi cả trong xây dựng kế hoạch bài dạy (giáo án), đáp ứng được yêu cầu phát triển phẩm chất, năng lực người học. Cái mới thường đi kèm với khó và chất lượng luôn tỷ lệ thuận với công sức, trí tuệ, thời gian bỏ ra. Tuy nhiên, vì nhiều lý do, một bộ phận giáo viên tìm cách có được sản phẩm với ít công sức bỏ ra nhất.
Có cầu ắt có cung, những địa chỉ bán, mua giáo án xuất hiện và dường như ngày càng sôi động. Tất nhiên, việc này tồn tại từ lâu, không phải chỉ có khi triển khai chương trình mới; nhưng những yêu cầu đổi mới, cộng hưởng cùng sự phát triển của công nghệ, khiến hoạt động kinh doanh giáo án càng nở rộ trên môi trường mạng.
Có lẽ chúng ta nên có cái nhìn đa chiều về việc này. Kinh doanh giáo án là đáng lên án nếu vi phạm quyền sở hữu trí tuệ. Giáo viên mua giáo án là không nên nếu vì ngại soạn, bê nguyên xi vào giảng dạy, để chống đối với việc kiểm tra chuyên môn… Tuy nhiên, nếu biết cách sử dụng, khai thác phù hợp, đây sẽ là nguồn tư liệu tham khảo, giúp giáo viên chia sẻ/tiếp nhận tri thức lành mạnh, học hỏi cái hay của đồng nghiệp, từ đó phát triển chuyên môn.
Ở Mỹ hiện có một sàn giao dịch giáo án, học liệu nổi tiếng (Teachers Pay Teachers - TPT), do một cựu giáo viên thành lập từ năm 2006. TPT có hàng triệu thành viên là giáo viên, chuyên gia giáo dục trên toàn thế giới. Các thành viên cùng chia sẻ công việc, kiến thức, giáo án… theo hai hình thức miễn phí và tính phí.
Theo thống kê của TPT, hơn 7 triệu giáo viên, chuyên gia giáo dục đang sử dụng nền tảng này, trong đó 85% là giáo viên phổ thông Mỹ. Tại Việt Nam cũng có một số địa chỉ được nhiều giáo viên tìm tới, trong đó có violet.vn. Từ năm học 2014 - 2015, Bộ GD&ĐT triển khai mô hình “Trường học kết nối”, trên hệ thống cũng có một số học liệu để giáo viên khai thác tự học, tự bồi dưỡng...
Tất nhiên, cần nhấn mạnh sử dụng tài nguyên trên mạng chỉ là “tham khảo”, còn lại giáo viên vẫn phải dụng công, đầu tư để có được giáo án chất lượng, phù hợp với người học và điều kiện dạy học thực tế. Như lưu ý của Bộ GD&ĐT, giáo án phải đáp ứng các yêu cầu về phương pháp dạy học, kỹ thuật dạy học, kiểm tra, đánh giá, thiết bị dạy học và học liệu, nhằm phát triển phẩm chất, năng lực của học sinh trong quá trình dạy học.
Việc xây dựng giáo án bảo đảm đủ thời gian để học sinh thực hiện nhiệm vụ học tập, tránh hình thức, khuôn mẫu. Tiến trình dạy học mỗi bài học được xây dựng thành các hoạt động học với mục tiêu, nội dung, sản phẩm học tập cụ thể mà học sinh phải hoàn thành, cách thức thực hiện linh hoạt để tổ chức dạy học phát huy tính tự học, chủ động, sáng tạo của học sinh.
Có được điều này, bên cạnh lòng tự trọng, trách nhiệm, trình độ chuyên môn của người dạy, việc kiểm soát từ tổ chuyên môn, nhà trường, là vô cùng quan trọng để giáo án khi được sử dụng phải phù hợp, bảo đảm chất lượng.
