Trong năm 2016, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã công bố trên 2.000 công trình khoa học; có hơn 740 công trình đăng trên các tạp chí uy tín đạt chuẩn ISI.
Biểu dương các kết quả mà Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ đã đạt được, Thủ tướng bày tỏ: “Tôi tin tưởng rằng sứ mệnh lớn nhất của Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ trước hết là làm sao không để trí tuệ và nền khoa học Việt Nam thua kém trên sân nhà, để từ đó chúng ta có thể hội nhập vào chuỗi giá trị tri thức toàn cầu một cách chủ động với tinh thần khai phóng, phát huy cao độ lòng tự tôn dân tộc trong kỷ nguyên toàn cầu hóa và xu hướng cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4”.
Vì vậy, Viện cũng như các cơ quan nghiên cứu khoa học trên cả nước cần nhìn lại, suy ngẫm và hành động theo tinh thần, quan điểm nổi tiếng của một nhà lý luận, nhà khoa học với bề dày hoạt động thực tiễn, đó là cố Tổng Bí thư Trường Chinh tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ 6: Nhìn thẳng vào sự thật, đánh giá đúng sự thật, nói rõ sự thật.
Trước các ý kiến cho rằng nền khoa học Việt Nam vừa yếu, vừa thiếu, Thủ tướng nhấn mạnh, điều đó đòi hỏi chúng ta nhìn thẳng vào các thành quả và các tác động thực tiễn của khoa học công nghệ Việt Nam trong đời sống kinh tế, xã hội của đất nước. “Thiếu ở đây chắc hẳn là thiếu thể chế, cơ chế quản lý phù hợp, thiếu vốn đầu tư chỉ là thứ yếu. Yếu ở đây chắc hẳn là có yếu tố con người, đội ngũ giáo sư, tiến sĩ, các nhà kỹ thuật của chúng ta đông nhưng các kết quả nghiên cứu cơ bản và nghiên cứu ứng dụng còn khiêm tốn, kể cả tư vấn chính sách”.
Thủ tướng cho rằng không ít đề tài nghiên cứu còn nặng tính lý thuyết, chỉ góp phần làm dày thêm các tủ lưu trữ tại các thư viện lớn. Nghiên cứu không gắn với thực tế, không đáp ứng yêu cầu của thực tế thì tự mình thua trên sân nhà. Việc nhiều nhà sản xuất, khi đứng trước các vấn đề liên quan đến công nghệ, cải tiến thiết bị, chủ yếu tìm đến các nhà sản xuất và đơn vị tư vấn nước ngoài, là một thực tế cần suy nghĩ. Cần thay đổi tư duy, kỹ năng và cả văn hóa làm việc để bắt kịp thực tế cũng như thích ứng với cơ chế thị trường.
Thủ tướng nêu ra 4 yêu cầu đối với Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ trong thời gian tới.
Một là, song song với nghiên cứu khoa học cơ bản, cần dành thời gian, nguồn lực thỏa đáng để nghiên cứu ứng dụng các thành tựu khoa học vào thực tiễn; phải tạo mối liên kết hữu cơ giữa nghiên cứu khoa học công nghệ với sản xuất kinh doanh và khởi nghiệp, đồng thời giảm dần tình trạng các doanh nghiệp trong nước đang bỏ ra các chi phí lớn thuê các đơn vị tư vấn khoa học công nghệ ở nước ngoài mỗi khi cần cải tiến hoặc sản xuất thiết bị và phục tùng.
Hai là, khoa học công nghệ đã được Đảng, Nhà nước xác định là nền tảng, động lực phát triển đất nước. Nhưng đến nay, vai trò đó chưa được phát huy đúng với tiềm năng của người Việt Nam. Làm sao để thực hiện tốt chủ trương này, hướng đi ra sao, đầu tư như thế nào? Những điều này đòi hỏi Viện phải tiến hành các nghiên cứu định tính và định lượng, xây dựng, đề xuất thể chế thích hợp với Chính phủ.
Thứ ba, Viện không ngừng nỗ lực để khẳng định chất lượng đào tạo trong bối cảnh khoa công nghệ đang tác động nhanh chóng, mạnh mẽ đến mọi mặt của đời sống kinh tế-xã hội.
Thứ tư, Viện cần tinh gọn bộ máy, áp dụng phương thức quản lý phù hợp để thu hút và giữ chân nhân tài, sáng tạo ra các sản phẩm và ý tưởng có tính ứng dụng cao, phục vụ người nông dân, cộng đồng doanh nghiệp, góp phần cụ thể, thiết thực vào sứ mệnh công nghiệp hóa hiện đại hóa đang đặt ra một cách cấp bách. “Nhiều khi tầng nấc hành chính cản trở sự phát triển mà đây là cơ quan khoa học thì tổ chức, bộ máy càng cần khoa học hơn”, Thủ tướng chia sẻ.
Thủ tướng nêu một số nhiệm vụ trọng tâm đối với Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam. Đó là, nghiên cứu và đề xuất các giải pháp sử dụng tài nguyên khoáng sản hợp lý, nhằm nâng cao giá trị, giảm lãng phí đất đai và tài nguyên quốc gia.
Đề xuất các giải pháp khoa học công nghệ trong việc theo dõi kiểm soát và xử lý môi trường cũng như khắc phục hậu quả và thích ứng tối ưu với các thách thức của biến đổi khí hậu.
Nghiên cứu áp dụng khoa học công nghệ trong việc sản xuất hàng hóa, chú trọng yếu tố thân thiện môi trường, phù hợp với điều kiện khí hậu Việt Nam, giảm giá thành sản phẩm, tăng sức cạnh tranh cho hàng hóa sản xuất tại Việt Nam.
Áp dụng khoa học công nghệ vào chế biến sâu, bảo quản lương thực, thực phẩm, mở rộng chuỗi giá trị gia tăng cho nông sản Việt Nam, nâng cấp vị thế của nền nông nghiệp Việt Nam ở nấc thang cao hơn trong chuỗi giá trị toàn cầu.
Nghiên cứu đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh cho các ngành, lĩnh vực then chốt của quốc gia, đặc biệt là nông nghiệp công nghệ cao, trí tuệ nhân tạo, sản xuất các dược liệu thế hệ mới, công nghệ nano…
Nhấn mạnh nhiệm vụ khởi nghiệp là quan trọng, Thủ tướng mong muốn từ những nghiên cứu, ý tưởng khoa học của Viện, sẽ có những nhà khởi nghiệp thành công ở trong nước và quốc tế. Ngay trong Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam cũng có các nhà khởi nghiệp xuất sắc.
Thủ tướng cũng đề nghị hai Viện Hàn lâm (Khoa học và Công nghệ và Khoa học xã hội) cần phối hợp chặt chẽ, là đối tác tương tác, gần gũi như “răng với môi”, hỗ trợ để cùng phục vụ sự phát triển của kinh tế-xã hội đất nước, nhất là về những vấn đề xã hội bức xúc.
Cho biết theo dự toán ngân sách 2017, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ được ngân sách cấp 1.661 tỷ đồng, Thủ tướng mong muốn, từ nguồn ngân sách này, cùng với tinh thần yêu khoa học, lòng đam mê, nghiên cứu sáng tạo, tinh thần tự tôn dân tộc, “Chính phủ và nhân dân chúng ta kỳ vọng Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam cùng với các nhà khoa học sẽ vượt qua mọi khó khăn để nâng cao hàm lượng chất xám của nước Việt trên từng dây chuyền, trong từng sản phẩm mang thương hiệu Việt Nam, qua đó, khẳng định trí tuệ Việt Nam trên sân chơi toàn cầu trong kỷ nguyên của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4”.
