Thận trọng với thực phẩm “chay giả mặn“

Bắt mắt thực phẩm chay chế biến sẵn

Đồ ăn chay hiện đã trở thành thực đơn ưa chuộng và lan rộng trong mỗi bữa ăn của nhiều người. Đồng thời, đồ chay được xem là một trong những sự lựa chọn tốt cho sức khỏe, khi mà thực phẩm bẩn đang tràn lan tại các chợ. Tuy nhiên, thực phẩm chay cũng chưa hẳn đã sạch hoàn toàn, nếu người dùng không thận trọng.

Theo các chuyên gia, thực phẩm chay thường được làm từ tinh bột, ngũ cốc và đạm thực vật. Tuy nhiên, để bảo đảm độ dai và mùi vị giống như thực phẩm mặn, các đơn vị sản xuất chế biến đã thêm các hóa chất tạo màu, tạo mùi.

Qua tìm hiểu của chúng tôi, hiện tại các siêu thị, các chợ, thậm chí ở các cửa hàng tạp hóa nhỏ lẻ đều bày bán thực phẩm chay chế biến sẵn hay các gia vị chế biến đồ chay. Tại một siêu thị lớn ở thành phố, khi vào khu vực gian hàng thực phẩm chay đông lạnh, khách hàng có thể thoải mái lựa chọn khá nhiều thực phẩm chay được gọi tên y như đồ ăn mặn, từ thịt heo, bò, dê,… cho đến hải sản, giò chả. Tất cả các loại thực phẩm đều được chế biến từ 60 - 70% là đậu nành, tàu hủ ky, đậu xanh… Với nhiều mức giá khác nhau, nhưng hầu như chẳng rẻ hơn là bao so với các loại thực phẩm mặn, như giò chả chay có giá từ 90 - 150 ngàn/kg. Chị Nguyễn Thanh L (Q.9, TPHCM) cho biết, chị và mẹ chị đã chuyển sang ăn chay để đảm bảo sức khỏe. Ban đầu, mâm cơm nhà chị thường có các món rau luộc, nhưng ăn hoài cũng ngán nên để đa dạng bữa ăn hơn, chị đã chuyển sang các loại thực phẩm chay có hình dạng và hương vị y như đồ mặn. “Dù biết để sản phẩm dai hay giòn, người ta thường cho hàn the, phẩm màu vô cho bắt mắt. Nhưng tôi nghĩ với một số lượng vừa phải, thì chấp nhận được” - chị Lan chia sẻ.

Tại chợ Bà Chiểu (Bình Thạnh), Tân Định, hay Bến Thành (quận 1), đồ ăn chay chế biến sẵn, đóng gói được bán khá nhiều. Đa số đều có xuất xứ từ Đài Loan, Thái Lan, Trung Quốc, chỉ một số của Việt Nam. Có một điều đáng chú ý, hầu như các sản phẩm chay bán ở đây, thông tin được ghi trên bao bì hầu như không có, chỉ ghi vài dòng ngày sản xuất và hạn sử dụng. Một tiểu thương chợ Tân Định cho biết, thường thì thực phẩm “chay giả mặn” rất được ưa chuộng, vì hầu như đã được chế biến sẵn, về chế biến lại như thực phẩm mặn, số khác thì chỉ cần đun nóng là có thể dùng, thay vì phải qua nhiều công đoạn như trước đây. Tại chợ Thủ Đức (quận Thủ Đức), khi hỏi mua thực phẩm chay về làm cỗ, bà chủ M.T tư vấn, ở cửa hàng bà có tới hàng trăm các món chay từ khô, sản phẩm đông lạnh và đủ các loại gia vị hạt nêm, mắm… Vừa giới thiệu, bà chủ đưa cho chúng tôi xem một bảng danh sách các món chay. Nhìn vào thực đơn, chúng tôi tưởng mình đang đi mua đồ “ăn mặn” vì gần như có bao nhiêu món mặn thì cũng có bấy nhiêu món chay tương tự.

Theo tìm hiểu, ở các nhà hàng chay, đầu bếp thường mua thực phẩm có nguồn gốc tự nhiên ở chợ, rồi tự chế biến các món. Chế biến món ăn chay đòi hỏi cầu kỳ và mất thời gian để tạo được tính thẩm mỹ, giúp cho người ăn chay thấy ngon miệng hơn. Tuy nhiên, với những thực phẩm chay đóng gói sẵn, thực khách dễ dàng thấy độ giòn, dai trong mỗi món chay. Một số món chay giả mặn như xúc xích, thịt gà, ốc… nhìn bằng mắt thường cũng thấy nhà sản xuất phải sử dụng phẩm màu, phụ gia để trông bắt mắt, có hình dáng giống thực phẩm mặn. Anh Đình Trọng, chủ một nhà hàng chay trên đường Đinh Bộ Lĩnh (Bình Thạnh) cho biết, nhà hàng chay của anh chủ yếu phục vụ các món rau củ, nấm, đậu tự nhiên. Hạn chế các sản phẩm chay giả mặn được đóng gói hay làm sẵn đảm bảo tiêu chí sạch. “Tuy nhiên, để đa dạng bữa ăn thì việc dùng sản phẩm làm sẵn hay đóng gói sẽ không thể tránh khỏi, nhưng tôi hạn chế đến mức có thể vì chất phẩm màu, hay những thực phẩm giả chay thường sử dụng chất phụ gia” - anh thừa nhận.

Thận trọng với thực phẩm chay đóng gói

Theo các chuyên gia dinh dưỡng, thực phẩm chay thường được làm từ tinh bột, ngũ cốc và đạm thực vật. Tuy nhiên, để bảo đảm độ dai và mùi vị giống như những thực phẩm mặn, các đơn vị sản xuất chế biến đã thêm hóa chất tạo màu, mùi cũng như chất định hình, phụ gia và chất chống ẩm mốc vào thành phẩm. Theo đó, chất tạo màu, tạo mùi thường là hóa chất gây độc hại, ảnh hưởng đến sức khỏe người sử dụng và về lâu dài, có khả năng gây rối loạn hormone giới tính, thậm chí ung thư. Các thực phẩm có chất acid oxalic, nếu sử dụng trong thời gian dài có thể sẽ làm cơ thể thiếu các vi chất dinh dưỡng cần thiết, có nguy cơ gây sỏi thận, cũng như các bệnh về xương khớp và thần kinh.

Không ít người thường cho rằng, thực phẩm chay là an toàn tuyệt đối, nhưng trên thực tế các cơ quan chức năng cũng đã phát hiện không ít vụ bê bối liên quan đến đồ ăn chay. Mới đây, Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm TPHCM cũng từng công bố một kết quả khiến những người ăn chay không khỏi lo ngại. Đó là hàm lượng acid oxalic, chất gây sỏi thận có trong thực phẩm chay khá cao. Kết quả được đưa ra sau khi kiểm tra mẫu mì được dùng trong các mẫu đồ ăn chay như hủ tiếu khô, mì sợi khô, mì căn. Gần đây nhất, Đoàn kiểm tra liên ngành 389 tỉnh Bạc Liêu đã kiểm tra các sản phẩm chay giả mặn đóng gói trên địa bàn TP Bạc Liêu đã gửi kiểm nghiệm 23 mẫu thực phẩm chay nghi ngờ không an toàn vệ sinh thực phẩm. Kết quả, có 3/5 mẫu dương tính với hàn the, 4/18 mẫu còn lại bị nhiễm vi sinh

Trao đổi về vấn đề này, một bác sĩ thuộc Trung tâm Dinh dưỡng TPHCM thẳng thắn cho biết: “Thực phẩm chay được làm một cách nghiêm túc là sử dụng các loại dầu từ thực vật và các loại protein từ thực vật. Khi cần, người ta buộc phải dùng một phương pháp công nghệ là sử dụng các chất phụ gia để tạo nên sự đông đặc, tạo màu, mùi, vị. Nhưng vấn đề cơ bản là chất phụ gia phải được kiểm soát. Hiện nay, cũng chưa biết họ sử dụng những chất phụ gia gì. Vì vậy, buộc các nhà sản xuất phải đăng ký chất lượng và chất phụ gia thêm vào đối với những sản phẩm đó với các cơ quan chức năng. Với những sản phẩm nhập khẩu phải có sự kiểm soát của cửa khẩu mới cho nhập vào”.

Theo BS Trần Văn Ký, Hội Khoa học Kỹ thuật An toàn Thực phẩm Việt Nam - Văn phòng phía Nam, thì với ý nghĩa ăn chay để thanh lọc cơ thể thì những món “chay giả mặn” chỉ đáp ứng nhu cầu ăn kiêng, còn lại chưa đáp ứng được yêu cầu của người ăn chay. Vì người ăn chay là phải ăn theo chế độ dinh dưỡng thuần khiết tự nhiên nhất, trong khi thực phẩm chay giả mặn lúc này đã được bổ sung thêm nhiều chất khác có thể rất độc hại như chất bảo quản, chất tạo mùi, tạo vị, chất định hình… không rõ nguồn gốc, thậm chí ngay cả những nhà sản xuất cũng không biết được tác hại của nó. Do vậy, nếu ăn trong một thời gian dài và ăn liên tục hằng tháng thì không những không thanh lọc được cơ thể, mà trái lại đang tự đầu độc cơ thể, bởi những tác nhân xấu và sẽ gây ra một số bệnh về sau này.

BS Trần Văn Ký cho biết thêm, so với chế độ dinh dưỡng thông thường, ăn chay có thể phòng được một số bệnh như: Tiểu đường, tim mạch, rối loạn chuyển hóa... Tuy nhiên, ăn chay cũng có thể gây một số bất lợi cho sức khỏe như: Chất đạm trong các thức ăn thực vật không đủ acid amin thiết yếu; chất béo tuy không có cholesterol nhưng có các acid béo no, nhất là trong nước cốt dừa và các dạng bơ thực vật. Trong rau củ cũng có nhiều chất gây cản trở sự hấp thu các chất dinh dưỡng khác.

Để đảm bảo an toàn, BS Trần Văn Ký khuyến cáo: Khi chọn thực phẩm chay khô hoặc đã chế biến sẵn ăn liền, người tiêu dùng nên tìm những thương hiệu có uy tín, lâu năm, đặc biệt phải có giấy chứng nhận đạt vệ sinh an toàn thực phẩm, để mua. Bên cạnh đó, người tiêu dùng cần chú ý tới những vấn đề sau: Chú ý tới màu sắc của sản phẩm, tránh mua thực phẩm đã bị mốc, thực phẩm tẩy trắng hay sản phẩm chế biến sẵn dùng nhiều phẩm màu lòe loẹt. Tốt nhất nên tự tay chế biến món chay từ rau củ tươi.