Vì sao ông Táo về trời bằng cá chép?
Những ngày này các bà, các mẹ đi chợ đều không quên mua một hoặc ba con chép để cúng ông Táo. Người Việt tin rằng, hàng năm đến ngày 23 tháng Chạp Âm lịch, Táo Quân lại cưỡi cá chép bay về trời để trình báo chuyện bếp núc và mọi việc xảy ra trong gia đình với Ngọc Hoàng.
Cá chép vàng là một loài động vật sống ở trên Thiên Đình, hồi trước sống trên trời, do phạm phải lỗi, nên bị Thượng Đế đày xuống trần gian để tu hành, chuộc lại tội lỗi của mình gây ra.
Sau khi tu thành chính quả, cá chép sẽ hóa thân thành rồng và bay lên trời. Còn Ông Táo là do Thượng Đế phái xuống trần tục để theo dõi loài người, xem ai là người Thiện, người Ác. Sau đó ông Táo bay về Thiên Đình để tâu lên Thượng Đế những việc ở dưới trần gian nhưng mà muốn bay lên Trời, thì ông Táo phải nhờ đến cá chép mới lên được.
Ý nghĩa của tục phóng sinh
Với mong muốn Thần Bếp sẽ “phù hộ” cho gia đình mình được nhiều may mắn, nên mỗi dịp Tết sắp đến, người ta thường làm lễ tiễn đưa Táo Quân chầu trời một cách long trọng.
Cũng vì cá chép là phương tiện duy nhất có thể đưa ông Công ông Táo về trời nên vào ngày này, sau khi làm lễ xong, các gia đình đều cúng con cá chép rồi đem ra sông hay ra ao thả, với ý nghĩa là cá sẽ hóa rồng, vượt vũ môn.
Ngoài việc làm phương tiện cho Táo Quân về trời thì trong tâm thức người Việt, “cá vượt vũ môn” hay “cá chép hóa rồng” còn mang ý nghĩa của sự thăng hoa, biểu tượng của tinh thần vượt khó, sự kiên trì để đạt được thành công trong học vấn.
Chính vì thế, tục phóng sinh cá chép là một nét văn hóa đẹp của con người Việt Nam và vẫn luôn được gìn giữ cho đến ngày hôm nay.
Đừng để ông Táo "mất vui"
Cứ dịp 23 tháng Chạp hàng năm, nhà nào cũng lo dọn dẹp nhà cửa khang trang, sạch sẽ hơn. Sau đó, cả gia đình chuẩn bị làm mâm cỗ mặn, vàng mã, mua cá chép, hương hoa về làm lễ tiễn Táo Quân.
Tuy vậy, sau lễ phóng sinh, không ít sông hồ tràn ngập túi nilong, giấy rác. Hiện tượng này vừa làm mất mĩ quan, gây ảnh hưởng tới môi trường và có lẽ cũng làm ông Táo "kém vui".
Bác Mai, nhà gần Hồ Tây (Hà Nội) cho biết: Năm nào sau Tết Táo quân, góc hồ này cũng ngập tràn rác rưởi. Mong rằng, để một phong tục đẹp giữ được nguyên giá trị của nó, mọi người hãy thả cá chứ đừng thả túi...
Cuộc sống đang dần hiện đại hơn nhưng ngày nay Tết Táo Quân vẫn giữ được những nét đẹp mang tính bản sắc truyền thống và vẫn chứa đựng những điều đặc biệt nhất của văn hóa phương Đông. Và hơn nữa, nó còn mang ý nghĩa ấm áp về gia đình, nguồn cội trong tâm khảm mỗi người.
Theo hòa thượng Thích Thanh Huân, Trụ trì chùa Pháp Vân, Thư ký văn phòng 1, T.Ư Giáo hội Phật giáo Việt Nam: Nếu không bận rộn thì cúng lễ đúng ngày, còn nếu có việc bận thì ta thành tâm trước.
Bởi nghi lễ thờ cúng theo đạo Phật và Luật nhân quả trong Đạo Phật chính là hướng niềm tin của phật tử, nhắc nhở phật tử và trợ giúp tinh thần cho phật tử trong cuộc sống hiện tại, ngăn ngừa con người làm điều xấu.
Khi có niềm tin sẽ giúp mỗi người tránh làm việc xấu, tránh được nghiệp và hậu quả xấu. Khi ta không làm điều xấu, chỉ làm điều thiện, mọi tai ương sẽ tránh được, điều tốt đẹp sẽ đến.
Hành lễ, thờ cúng thành tâm, đúng tục lệ là thể hiện đúng lòng thành kính tôn thờ. Đó mới là ý nghĩa thực sự của việc thờ cúng.
