Trên chiến trường Ukraine, máy bay chiến đấu Nga bao gồm Su-35 và MiG-31BM đã sử dụng rất thành công tên lửa không đối không tầm xa R-37M, khi bắn hạ nhiều tiêm kích Ukraine từ cự ly kỷ lục vài trăm km.
Nhưng để làm được điều này, tên lửa và tiêm kích cần được phối hợp chặt chẽ với máy bay chỉ huy - cảnh báo sớm A-50U AWACS, khi chiếc phi cơ đặc biệt này sẽ đảm nhận vai trò phát hiện mục tiêu từ xa và dẫn đường cho R-37M trong pha giữa, khi đầu dò radar trên đạn chưa độc lập bám bắt.
Với thực tế trên, Lực lượng vũ trang Ukraine đặc biệt quan tâm đến những chiếc A-50 của Nga, họ đã chọn chúng làm mục tiêu ưu tiên cho các đơn vị tên lửa phòng không và đặc biệt cả trong chiến dịch mạng nhện vừa qua.
Không quân Nga có thể đã mất toàn bộ phi đội máy bay A-50 AWACS khi chúng bị Ukraine phá hủy sau cuộc tập kích mới đây. Khi không còn máy bay A-50 dẫn đường, hiệu quả của tên lửa R-37M dự báo sẽ bị suy giảm đáng kể.
Hình ảnh vệ tinh vừa được đăng tải đã xác nhận việc phá hủy một trong những máy bay A-50 AWACS cuối cùng còn hoạt động của Không quân Nga, cũng như thêm 2 chiếc Il-76 nữa tại sân bay Ivanovo - Pivnichne.
Những thước phim chất lượng cao về thiệt hại của Nga đã được Cơ quan An ninh Ukraine (SBU) công bố và cho biết thêm đây là kết quả Chiến dịch Mạng nhện được thực hiện hôm 1/6/2025.
Trong những bức ảnh được đăng tải có thể thấy nhiều máy bay cỡ lớn bị phá hủy tại một trong các sân bay quân sự sau cuộc tấn công bằng máy bay không người lái FPV của Ukraine.
Các chuyên gia phân tích sau khi đánh giá hình ảnh đã đi tới kết luận một trong những máy bay cảnh báo sớm A-50 cuối cùng của Lực lượng Hàng không Vũ trụ Nga đã bị phá hủy trong cuộc tấn công.
Ngoài ra hình ảnh vệ tinh còn cho thấy dấu hiệu hư hại của ít nhất 2 máy bay nữa đó là phi cơ vận tải hạng nặng Il-76 hoặc một phương tiện khác sử dụng cùng khung thân.
Cần nhắc lại, cuộc tấn công vào loạt căn cứ không quân chiến lược của Nga diễn ra vào ngày 1/6/2025, đó là chiến dịch có tên Mạng nhện do Cơ quan An ninh Ukraine thực hiện, hoạt động này đã được chuẩn bị trong thời gian rất dài.
Những mục tiêu bao gồm căn cứ không quân Olenya ở vùng Murmansk, cách biên giới Ukraine gần 1.800 km và sân bay quân sự Belaya ở vùng Irkutsk, cách đường giới tuyến gần 4.400 km đã trở thành đối tượng bị tấn công.
Tiếp đó đến lượt sân bay quân sự Diagilevo ở vùng Ryazan và sân bay quân sự Ivanovo - Pivnichne ở vùng Ivanovo của Liên bang Nga cũng bị tấn công bởi UAV cảm tử mang chất nổ của Ukraine.
Chiến dịch Mạng nhện đã trở thành cuộc tấn công thành công nhất do Cơ quan An ninh Ukraine thực hiện nhằm vào lực lượng không quân chiến lược của Nga, đã gây tê liệt tiềm năng chiến đấu.
Việc phá hủy ít nhất 7 máy bay ném bom chiến lược Tu-95MS, 4 máy bay ném bom siêu âm tầm xa của hải quân Tu-22M3 và 1 máy bay vận tải An-12 đã được xác nhận. Những phi cơ nói trên nằm tại các căn cứ không quân Belaya và Olenya.
Việc mất đi những máy bay nói trên là một giáng đòn mạnh vào năng lực của Lực lượng Hàng không Vũ trụ Nga bởi vì cả Tu-95MS, Tu-22M3 và A-50 đều không còn được sản xuất.
A-50 là máy bay chỉ huy - cảnh báo sớm dùng chung khung thân với vận tải cơ hạng nặng Il-76, chiếc AWACS này thực hiện chuyến bay đầu tiên vào ngày 19/12/1978, có thể cung cấp thông tin chỉ định mục tiêu bên ngoài cho tiêm kích và hoạt động như một sở chỉ huy trên không.
Chiếc A-50 được phát triển để thay thế Tu-126 đã lỗi thời - sản phẩm của Tổ hợp Khoa học và Kỹ thuật Hàng không Taganrog và Hiệp hội Khoa học và Sản xuất Vega. Các nguyên mẫu bắt đầu hoạt động từ năm 1985 và máy bay được Quân đội Liên Xô tiếp nhận trong năm 1988.
Trong thời kỳ Xô Viết, các nhà máy hàng không đã sản xuất được khoảng 31 máy bay AWACS loại này. Trước cuộc chiến, Không quân Nga có 3 chiếc A-50 và 6 chiếc A-50U trong biên chế, nhưng số còn khả năng hoạt động ước tính chỉ khoảng 4 - 5 chiếc.
Tính đến thời điểm hiện tại, 2 chiếc A-50U đã bị phòng không Ukraine phá hủy và mới đây Cơ quan An ninh Ukraine có thể đã vô hiệu hóa một trong những máy bay A-50 AWACS cuối cùng của Nga.
