Một tảng đá khổng lồ nặng gần 1.300 tấn, được phát hiện nằm sâu trong đất liền trên đảo Tongatapu (thuộc Tonga), đang được các nhà khoa học xác định là tảng đá bị sóng thần ném đi lớn nhất từng ghi nhận trên Trái Đất.
Phát hiện này không chỉ làm sáng tỏ lịch sử sóng thần thời tiền sử ở Thái Bình Dương mà còn giúp đánh giá lại mức độ rủi ro thiên tai ven biển hiện nay.
Phát hiện ngoài dự kiến
Tảng đá mang tên Maka Lahi có kích thước khoảng 14 x 12 x 6,7 mét và nằm cách bờ biển hơn 200 mét, trên địa hình cao hơn mặt biển. Ông Martin Köhler, giảng viên tại Trường Môi trường thuộc Đại học Queensland (Úc), là người đầu tiên ghi nhận khối đá khổng lồ này.
“Chúng tôi đang khảo sát khu vực phía nam đảo Tongatapu, tìm dấu tích của các trận sóng thần cổ,” ông Köhler nói.
“Cuối ngày hôm đó, khi nói chuyện với vài người nông dân, họ chỉ cho chúng tôi tảng đá. Tôi vô cùng bất ngờ – nó nằm ngoài khu vực khảo sát và rõ ràng đã bị sóng thần đưa vào đất liền.” – ông nói thêm.
Nhóm nghiên cứu sử dụng mô hình 3D để phân tích và xác định vị trí ban đầu của tảng đá, vốn nằm trên một vách đá cao hơn 30 mét so với mực nước biển.
Dấu vết của siêu sóng thần cách đây 7.000 năm
Qua mô phỏng số, nhóm nghiên cứu ước tính rằng một đợt sóng thần cao tới 50 mét, kéo dài khoảng 90 giây, mới có thể đủ sức nhấc tảng đá lên từ vách đá và đưa nó đến vị trí hiện tại.
Họ cho rằng sự kiện này xảy ra khoảng 7.000 năm trước, trong thời kỳ Holocen – bắt đầu khoảng 11.700 năm trước.
Bà Annie Lau, đồng tác giả của nghiên cứu, nhận định: “Sóng thần gần đây nhất ở Tonga năm 2022 đã khiến 6 người thiệt mạng và gây thiệt hại lớn. Việc hiểu rõ các sự kiện cực đoan trong quá khứ là điều cốt yếu để chuẩn bị và đánh giá rủi ro hiện tại cũng như tương lai.”
Khả năng cao sự kiện gây ra siêu sóng thần di chuyển Maka Lahi là một vụ động đất dưới biển hoặc phun trào núi lửa – những hiện tượng phổ biến tại khu vực giao nhau của các mảng kiến tạo ở Thái Bình Dương.
Ảnh hưởng vượt ra ngoài Tonga
Khám phá này có ý nghĩa vượt xa phạm vi địa lý Tonga. Việc hiểu rõ cơ chế các đợt sóng thần có thể vận chuyển đá nặng hàng ngàn tấn qua địa hình dốc và sâu vào đất liền là cơ sở quan trọng để cải thiện các mô hình đánh giá rủi ro thiên tai ven biển trên toàn cầu.
Bà Lau cho biết: “Những phát hiện liên quan đến tảng Maka Lahi củng cố hiểu biết của chúng ta về khả năng sóng thần di chuyển vật thể lớn, từ đó nâng cao độ chính xác trong dự báo và chuẩn bị ứng phó với thảm họa ở các vùng dễ bị ảnh hưởng.”
