Sắc Xuân làng giấy

Cách đây vài năm, khi mới được phục hồi thì hoa sen giấy Thanh Tiên chủ yếu là để trưng bày ở Nhà lưu niệm đồng chí Nguyễn Chí Diểu, làng Thanh Tiên và ở khu nhà rường của họa sĩ Thân Văn Huy… Làng giấy chỉ sản xuất khi xuân sắp về, Tết sắp đến. Nay hoa sen giấy Thanh Tiên được các nghệ nhân ở đây làm quanh năm, bởi nhu cầu tiêu thụ của thị trường ngày càng mở rộng.

Hoa sen giấy Thanh Tiên ngày nay không chỉ góp mặt ở Festilval Huế, Festival nghề truyền thống Huế, tham gia lễ hội áo dài Minh Hạnh, trưng bày ở Hội vật truyền thống làng Sình, mà còn theo chân các du khách đi khắp mọi miền đất nước, như Đà Nẵng, Hội An, TPHCM, Hà Nội và ra cả nước ngoài như Mỹ, Pháp, Thái Lan…

Để đáp ứng nhu cầu, thị hiếu ngày càng cao của du khách, của người tiêu dùng gần xa, các nghệ nhân đã không ngừng tìm tòi, sáng tạo để tạo ra những hoa sen đẹp về mẫu mã, trang nhã về màu sắc, uyển chuyển về hình dáng.

Ông Nguyễn Hóa - trưởng thôn Thanh Vinh và cũng là người làm hoa sen nhiều nhất trong làng cho biết: “Trước đây, hoa chỉ để phục vụ cho các lễ hội truyền thống ở địa phương, ở tỉnh nên số lượng cũng khiêm tốn, mẫu mã cũng chưa đẹp lắm vì đang trong quá trình mày mò, vừa làm vừa học hỏi kinh nghiệm ở nhiều nơi. Nay thì đã tiến bộ nhiều”.

Đơn cử, cọng sen trước đây làm bằng thân cây hóp nên rất cứng, khó cắm vào lọ theo ý đồ của chủ nhân, nay được làm bằng thân cây mây con lấy ở rừng nên rất uyển chuyển, giống hệt như sen thật. Đó là thành công bước đầu trong hành trình tìm kiếm, cải tạo của các nghệ nhân ở đây để hoa sen giấy ngày càng giống hơn, đẹp hơn như hoa sen thật.

Các công đoạn sản xuất hoa sen đơn giản hơn nhiều so với hoa giấy cổ truyền, nhưng đòi hỏi kỹ thuật và tính chuyên nghiệp cao hơn. Vì thế, ở Thanh Tiên không phải ai cũng làm được hoa sen giấy. Các công đoạn làm hoa sen gồm: Nhuộm màu: nhuộm bằng thủ công, lấy cây cọ chấm phẩm rồi quét đều lên mặt giấy, trên đầu chóp sen phải đậm sau đó nhạt dần, nhạt dần xuống đến tận cuống hoa.

Đây là công đoạn khó nhất trong quá trình làm hoa, phải nhuộm sao cho màu sắc tươi tắn, y hệt như hoa thật là điều không đơn giản, đòi hỏi kinh nghiệm của người làm. Quấn giấy bỏ vào ống tre để dập tạo ra cánh hoa sen. Dán đầu cánh sen nhỏ lại để tạo nếp nhăn giống cánh hoa sen thật. Ráp những cánh hoa vào trên một cọng que bằng cây mây. Tuy nhiên, để làm hoa sen giấy thì người làm gặp khó khăn nhất là nguyên liệu cây mây (bởi cây mây chỉ có ở trong rừng nên phụ thuộc vào người đi rừng để khai thác). Mặt khác, chọn cọng mây phải nhỏ đều bằng đầu ngón tay út là công việc không phải dễ dàng.

Để bảo tồn và phát huy cái nghề truyền thống này, năm 2006 họa sĩ Thân Văn Huy đã trình xin lãnh đạo địa phương cho mở lớp đào tạo - truyền nghề làm hoa sen giấy cho các em học sinh trong làng, trong xã ngay tại nhà rường của họa sĩ ở làng Thanh Tiên và đã có hàng chục em theo học dưới sự “chỉ huy” của họa sĩ Thân Văn Huy và nghệ nhân Nguyễn Hóa.

Hằng tuần, hằng tháng có rất nhiều đoàn khách trong nước, quốc tế đi đến đây bằng nhiều phương tiện khác nhau, chủ yếu là bằng xe đạp, đến làng hoa sen giấy để được tận mắt chứng kiến các công đoạn làm nghề, để được trao đổi, chuyện trò với người dân làng nghề, được quay phim, chụp ảnh thỏa thích. Trông họ rất hớn hở, thích thú vô cùng.

Ngoài ra, làng hoa sen giấy Thanh Tiên còn là nơi đến lí tưởng của các bạn sinh viên Trường Cao đẳng du lịch Huế, Trường Đại học Nghệ thuật - Đại học Huế, sinh viên Khoa Báo chí & Tuyên truyền - Trường Đại học Khoa học Huế. Các em đến đây để học tập, nghiên cứu, khám phá về sự kỳ thú của quá trình phục dựng hoa sen giấy, đồng thời được nghe các nghệ nhân trò chuyện, trao đổi kinh nghiệm về quá trình phục dựng, tôn tạo, phát huy làng nghề hoa sen giấy. Chắc hẳn, nhiều bạn sinh viên đã gặt hái được nhiều bài học bổ ích từ những chuyến đi thực tế về Thanh Tiên.

Trước đây, khi hoa sen chưa được phục chế thì người dân Thanh Tiên chỉ đơn thuần làm hoa giấy để thờ cúng ở các am miếu, trang bà, bếp thờ Táo quân và chỉ bán có một mùa, vào dịp Tết cổ truyền của dân tộc. Nay trước sự “hồi sinh”của hoa sen giấy, sự đón nhận loài hoa “bất tử” này của người tiêu dùng gần xa nên người dân làng Thanh Tiên càng thêm có động lực, càng phấn khởi, tin tưởng về sự phát triển của làng nghề, về tương lai tươi sáng của cuộc sống.

Hơn ai hết, chính người dân làng Thanh Tiên là chủ nhân góp phần tích cực vào quá trình gìn giữ, phát huy và phát triển nghề truyền thống của quê hương, đất nước trong dòng chảy chung của nền văn hóa đa sắc màu, đa dạng trong bối cảnh giao lưu, hợp tác, hội nhập với văn hóa thế giới nhưng vẫn “đậm đà bản sắc dân tộc Việt Nam”.